Powikłania cukrzycy. Objawy i jak im zapobiec

Ostre powikłania cukrzycy 

Najpoważniejszym powikłaniem, które może pojawić się w przebiegu każdego typu cukrzycy, jest kwasica i śpiączka ketonowa. Według definicji jest to ostry zespół zaburzeń przemiany węglowodanowej, tłuszczowej i białkowej oraz gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej, który powstaje w wyniku niedoboru insuliny.  

Kwasica ketonowa może zostać wywołana przez: 

• przerwanie lub nieprawidłowe podawanie insuliny, 
• ostre choroby sercowo-naczyniowe takie jak udar mózgu, zawał serca, 
• zapalenie trzustki, 
• opóźnione rozpoznanie cukrzycy typu 1., 
• nadużywanie alkoholu, 
• ciążę, 
• zakażenia (bakteryjne, wirusowe, grzybicze). 

Na skutek niedoboru insuliny dochodzi do nadmiernego wytwarzania glukozy w wątrobie oraz rozpadu tłuszczów do ciał ketonowych. Powoduje to hiperglikemię, zaburzenia elektrolitowe, odwodnienie, utratę glukozy z moczem, kwasicę metaboliczną, aż do śpiączki. 

Charakterystycznym objawem kwasicy ketonowej jest zapach acetonu z ust.  

Przewlekłe powikłania cukrzycy 

W przypadku cukrzycy typu 1. i 2. chorzy są narażeni na rozwój przewlekłych powikłań. Odpowiada za to głównie podwyższony poziom glukozy we krwi, ale wpływ mają także czynniki metaboliczne, hormonalne, środowiskowe i genetyczne. W przebiegu cukrzycy powstają uszkodzenia w naczyniach krwionośnych. 

Wśród przewlekłych powikłań cukrzycy wyróżniamy poniższe choroby. 

Neuropatia cukrzycowa 

Jest to najczęstsze przewlekłe powikłanie cukrzycy. Może dotyczyć nawet 90% chorych. W neuropatii powstają uszkodzenia nerwów obwodowych. Neuropatie możemy podzielić na przewlekłą polineuropatię czuciowo-ruchową i neuropatie autonomiczne.  

W pierwszym rodzaju neuropatii pojawiają się: 

• parestezje rąk i stóp (wrażenie mrowienia, drętwienia lub zmiany temperatury), 
• bolesne skurcze mięśni i napady bólu, 
• ubytki czucia powierzchniowego i głębokiego na wystających częściach ciała, 
• osłabienie siły mięśniowej, 
• przebarwienia, wypryski, stwardnienie i zanik skóry na podudziach. 

W neuropatii autonomicznej: 

• tachykardia, hipotensja ortostatyczna i omdlenia, 
• zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, 
• zaburzenia erekcji u mężczyzn,
• suchość pochwy i osłabienie libido u kobiet, 
• zaburzenia reakcji źrenic na światło, 
• zaburzenia potliwości, smaku. 

Retinopatia cukrzycowa 

Wiąże się z dużym prawdopodobieństwem utraty wzroku. W cukrzycy typu 1. na początku choroby retinopatia występuje sporadycznie, ale po upływie około 15 lat od rozpoznania choroby pojawia się nawet u 98% chorych.  

U chorych na cukrzycę typu 2. w chwili rozpoznania choroby retinopatia pojawia się u 5% chorych.  

W przebiegu retinopatii następuje zwiększona przepuszczalność naczyń krwionośnych, następnie naczynia zamykają się, a kolejnym etapem jest powstawanie nowych naczyń w siatkówce i tylnym biegunie ciała szklistego. Prowadzi to do obrzęku ciała szklistego, odwarstwiania siatkówki czy krwawień z nowopowstałych naczyń. Po zdiagnozowaniu cukrzycy pacjent w ciągu 5 lat powinien odbyć badanie wzroku. Badania kontrolne powinno się przeprowadzać co najmniej raz w roku.  

Cukrzycowa choroba nerek 

Przewlekła hiperglikemia może wywołać czynnościowe i strukturalne uszkodzenie nerek. Choroba ta występuje u około 5-30% pacjentów z cukrzycą typu 2. U osób z cukrzycą typu 1. może rozwinąć się albuminuria, czyli wydalanie cząsteczek białka z moczem (4-10% chorych po 15 latach choroby i 5-20% po 30 latach od rozpoznania choroby).  

Przewlekły wysoki poziom glukozy we krwi może powodować zmiany w nerkach, których następstwem jest szkliwienie kłębuszków nerkowych, włóknienie tkanki nerek i ich niewydolność.  

Cukrzycowa choroba nerek jest głównie powodowana przez hiperglikemię.  

Przyspieszać mogą ją: 

• nadciśnienie tętnicze, 
• palenie tytoniu, 
• zakażenia układu moczowego, 
• dieta bogatosodowa i bogatobiałkowa, 
• białkomocz, 
• hiperkalcemia.

Zespół stopy cukrzycowej 

Jest to infekcja w tkankach stopy, która prowadzi do powstania rany, owrzodzenia, często z destrukcją tkanek głębokich. Zespół stopy cukrzycowej jest konsekwencją neuropatii cukrzycowej i niedokrwienia stopy. Pacjenci nie odczuwają bólu podczas drobnych urazów i skaleczeń w obrębie stopy. Dodatkowo neuropatia prowadzi do zmian kształtu stopy, a pacjent nie odczuwa, że jego obuwie jest niewygodne i powoduje różne otarcia. Nieleczone rany ulegają zakażeniu, powstaje owrzodzenie, które jest ciężkie do wyleczenia. Często chorzy na cukrzycę z rozległym owrzodzeniem zagrożeni są amputacją kończyny.  

Zmiany skórne 

Zmiany na skórze pojawiają się u 25-30% chorych na cukrzycę. Są spowodowane zaburzeniami metabolicznymi, naczyniowymi i neuropatią.

Do zmian skórnych związanych z cukrzycą zaliczamy: 

• zmiany zanikowe skóry – głównie na przedniej powierzchni podudzi, rzadziej na udach i grzbietach stóp; początkowo mają postać czerwonawych wykwitów, następnie przechodzą w brunatne przebarwienia; 
• pęcherzyca cukrzycowa – pęcherzyki pojawiają się głównie na stopach i rękach; po pęknięciu tworzą się nadżerki, które zazwyczaj goją się bez pozostawiania blizn; 
• rumieniec cukrzycowy – spowodowany rozszerzaniem naczyń w skórze; na twarzy, rękach i stopach pojawiają się czerwonawe plamy; może im towarzyszyć wypadanie brwi; 
• cukrzycowa twardzina obrzękowa – pojawia się na skórze twarzy, obręczy barkowej, górnej części klatki piersiowej; skóra jest zgrubiała, nie daje się ująć w fałd, ogranicza ruchy i zaburza mimikę twarzy; 
• rogowacenie ciemne – naskórek nadmiernie narasta w okolicy pach na karku oraz okolicy podsutkowej; pojawia się także ciemne zabarwienie skóry w tych okolicach. 

Zmiany stawowe i kostne 

Cukrzyca przyczynia się do powstawania zmian w stawach oraz zmniejszenia gęstości kości.

Osoby chorujące na cukrzycę narażone są na wystąpienie: 

• zespołu ograniczonej ruchomości stawów, 
• zespołu cieśni nadgarstka, 
• przykurczu rozcięgna dłoniowego (choroba Dupuytrena),
• osteopenii i osteoporozy. 

Zaburzenia psychologiczne i psychiczne 

W przebiegu cukrzycy często obserwuje się rozwój depresji i nerwicy lękowej. Związane są one z obawą o własne zdrowie, ryzykiem rozwoju powikłań i nieuleczalnością choroby. Zaburzenia psychiczne mogą znacząco wpłynąć na leczenie i pogarszać rokowania chorego. Ważne jest dostrzeżenie problemu i wdrożenie odpowiedniej terapii.  

Przeczytaj również:
Stopa cukrzycowa. Czy można ją leczyć?