Refluks a zgaga – jak je odróżnić?

Czym jest zgaga? 

Terminem tym określane jest uczucie pieczenia lub palenia w lokalizacji dołka podsercowego, za mostkiem.

Zgaga jest typowym objawem, który będzie predysponował do powstania choroby refluksowej przełyku, czyli GERD (ang. gastroesophageal reflux disease).

Jedną z najczęstszych przyczyn obecności zgagi jest refluks, a także nadwrażliwość i zaburzona perystaltyka przełyku, co powoduje ekspozycję przełyku na kwas żołądkowy. Warto również zaznaczyć, że również już sama treść żołądkowa, w tym spożywane pokarmy i napoje mogą wywołać zgagę.

Refluks – co to jest? 

Podczas spożywania posiłku pokarm poddawany jest pierwszej obróbce w jamie ustnej. Kolejno przechodzi przez przełyk, wpust (dolny zwieracz), który otwiera się, by jedzenie trafiło do żołądka, a następnie zamyka się. To właśnie zaburzenia w pracy wpustu powodują, że kwaśna treść z żołądka przedostaje się do przełyku, co powoduje zgagę lub w konsekwencji prowadzi do refluksu. Aby jednak móc rozpoznać chorobę refluksową przełyku, zgaga musi występować minimum 3 a nawet 6 miesięcy, w ilości co najmniej dwóch razy w tygodniu.  

Najczęstsze powikłania wynikające z refluksu to:  

• zapalenie błony śluzowej przełyku (ocenia się w trakcie badania gastroskopii wg 4-stopniowej klasyfikacji Los Angeles), 
• zwężenie i/lub owrzodzenie przełyku,  
• przełyk Barretta (który predysponuje kolejno do rozwoju raka gruczołowego przełyku). 

Jak rozpoznać refluks? 

Pacjent może doświadczać takich dolegliwości, jak:

• cofanie się treści z żołądka,  
• kwaśne i/lub puste odbijanie,  
• kwaśny smak w ustach,  
• odczucie spowolnionego trawienia,  
• ból brzucha,  
• ból w klatce piersiowej,  
• kaszel,  
• chrypa. 

Występowanie wyżej wymienionych objawów pozwala lekarzowi na postawienie rozpoznania choroby refluksowej przełyku.  

Przyczyny powstawania choroby refluksowej przełyku  

Do najważniejszych przyczyn powstawania GERD zalicza się: 

• zaburzenia wynikające z motoryki wpustu – dolnego zwieracza przełyku,  
• zaburzenia anatomiczno-fizjologiczne,  
• zaburzenia związane z opróżnianiem żołądka i zaleganiem treści pokarmowej,  
• nadwrażliwość trzewną.  

Dodatkowymi i nieobojętnymi czynnikami, które powodują, ale i zaostrzają objawy są tzw. czynniki środowiskowe: 

• zła dieta – wysokokaloryczna i obfitująca w tłuszcze,  
• palenie tytoniu,  
• nadużywanie alkoholu,  
• częste spożywanie napojów gazowanych o odczynie kwaśnym,  
• częste spożywanie owoców cytrusowych, soków owocowych,  
• brak aktywności fizycznej.  

Refluks rozwija się także w przebiegu: 

• twardziny,  
• otyłości,  
• cukrzycy,  
• chorób neurologicznych demielinizacyjnych,  
• zaburzeń hormonalnych,  
• polineuropatii alkoholowej.  

Do objawów pozaprzełykowych, wynikających z cofania się treści pokarmowej do przełyku zalicza się: 

• kaszel refluksowy,  
• zapalenie gardła i krtani,  
• zapalenie zatok,  
• astmę refluksową, 
• idiopatyczne włóknienie płuc,  
• częste zapalenie ucha środkowego,   
• objawy stomatologiczne w postaci nadżerek zębów.  

Leczenie refluksu 

W momencie zauważenia pierwszych objawów bardzo pomocna jest zmiana dotychczasowych nawyków żywieniowych. Najlepiej sprawdzi się w tym przypadku dieta śródziemnomorska, która obfituje w warzywa, produkty pełnoziarniste, zdrowe tłuszcze i ryby. Jedzenie powinno być spożywane w małych porcjach, ale regularnie, a ostatni posiłek minimum 3 godziny przed snem. Dla osób, które zmagają się z refluksem zalecane są ćwiczenia aerobowe – treningi umiarkowane, ale regularne.

W efekcie ten rodzaj ćwiczeń wzmacnia przeponę i barierę antyrefluksową, a także prowadzi do redukcji masy ciała. Nie zaleca się ćwiczeń w pochylonej pozycji ciała oraz intensywnego treningu siłowego. Warto również pamiętać, by bezpośrednio po posiłku nie przyjmować pozycji leżącej. Podczas snu należy mieć uniesione wezgłowie łóżka. Można również sięgnąć po apteczne preparaty, których celem jest ochrona błony śluzowej przełyku przed kwaśną treścią z żołądka. 

Przy uporczywych objawach pacjenci najczęściej przyjmują leki – inhibitory pompy protonowej. Zadaniem wdrożonego leczenia farmakologicznego jest hamowanie wydzielania kwasu żołądkowego, ale także leczenie powstałego na skutek refluksu zapalenia błony śluzowej żołądka. Gdy leczenie doustne nie przynosi oczekiwanego skutku, lekarz bierze pod uwagę operację – laparoskopową fundoplikację, która przywraca prawidłowe działanie wpustu.  

Leczenie zgagi 

Aby zmniejszyć występowanie objawów gastrycznych, w tym zgagi, należy większą uwagę poświęcić analizie spożywanych pokarmów. Posiłki powinny wykluczać produkty predysponujące do zgagi, np. cytryny, pomidory, niezdrowe tłuszcze, kawę, alkohol. Warto, by posiłki były regularne i spożywane w mniejszej ilości, obfitujące w warzywa, błonnik, ryby i zdrowe tłuszcze.   

Przy uciążliwości odnośnie częstotliwości występowania zgagi, należy skonsultować się z lekarzem. Na rynku są dostępne leki na zgagę – inhibitory pompy protonowej. Środki bez recepty można stosować przez 14 dni, ale tylko do 3 razy w roku. W przypadku dłuższej terapii konieczne jest leczenie pod okiem specjalisty.

Przeczytaj również:
Choroba refluksowa przełyku – współczesne możliwości farmakoterapii
Zgaga – przyczyny, objawy i leczenie. Jak ją złagodzić?