Techniki oddychania – poznaj najlepsze ćwiczenia

Mowa a oddychanie 

Prawidłowe oddychanie jest niezwykle ważnym elementem terapii logopedycznej, a dzieje się tak dlatego, że bez wydychanego powietrza nie jesteśmy w stanie nic powiedzieć (na wdechu tym bardziej). Prawidłowym sposobem oddychania jest oddychanie przez nos, w którym to wdychane powietrze ulega oczyszczeniu, ogrzaniu i nawilżeniu. Wiele dzieci oddycha przez usta, które w takich sytuacjach są zawsze uchylone. Ma to związek z częstym występowaniem krzywej przegrody nosa, alergii, kataru, przerośniętego migdałka, wad wrodzonych, przeziębieniem itp. Nieprawidłowe oddychanie niesie za sobą duże ryzyko niedostatecznego dotlenienia organizmu, co przekłada się na późniejsze problemy zdrowotne, takie jak częste przeziębienia, złe napięcie mięśniowe czy wady wymowy. 

Dla samego procesu mówienia główną rolę odgrywa oddech sterowany przez osobę mówiącą. Mamy wpływ na swój głos dzięki korze mózgowej, która pozwala m.in. wstrzymać oddech, zmieniać sposób oddychania, a także wydłużać fazę wydechu. Prawidłowego oddychania trzeba się nauczyć, a wiele osób niestety oddycha nieprawidłowo. Wyróżnia się trzy typy oddychania: 

• piersiowe, 
• brzuszne, 
• piersiowo-brzuszne, 

a także dwa sposoby: 

• oddychanie statyczne – spoczynkowe, podczas którego powietrze przemieszcza się kolejno przez nos, gardło, krtań, tchawicę i oskrzela aż do pęcherzyków płucnych; 
• oddychanie dynamiczne – oddychanie podczas mówienia lub śpiewania, kiedy to powietrze pobierane jest nie nosem, a ustami, wdech jest krótszy niż przy oddychaniu statycznym, zaś wydech dłuższy. 

Ćwiczenia oddechowe w pracy logopedy 

Ćwiczenia oddechowe są standardowymi ćwiczeniami w procesie terapii logopedycznej. To właśnie od nich logopeda zaczyna każde zajęcia. Nie bez powodu dzieci (i starsi pacjenci) zdmuchują świeczki, wiatraczki czy robią bańki mydlane. Dla małych pacjentów stanowi to świetną zabawę, której celem jest wypracowanie prawidłowego toru oddechowego, polepszenie jakości procesu oddychania, zwiększenie pojemności płuc, aktywizacja przepony, pracy mięśni, a także ruchów klatki piersiowej. Wśród najpopularniejszych ćwiczeń oddechowych znajdują się: 

• zdmuchiwanie świeczek, wacików; 
• dmuchanie przez słomkę; 
• przenoszenie wacików przy pomocy słomki; 
• dmuchanie na wiszące przedmioty, np. piórka; 
• dmuchanie baniek mydlanych itp. 

Zaburzenia oddychania

Głównymi problemami oddechowymi, z którymi najczęściej logopeda ma do czynienia, są: 

• nieprawidłowy tor oddechowy np. gdy dziecko / pacjent oddycha przez usta; 
• sposób oddychania angażujący tylko niektóre partie klatki piersiowej np. brzuszne, co często jest widoczne u osób z mózgowym porażeniem dziecięcym (MPD) lub dyzartrią (zaburzenia mowy spowodowane uszkodzeniem dróg unerwiających narządy artykulacyjne); 
• niedostateczna siła wydechu; 
• trudności w regulowaniu siły wydechu; 
• zbyt krótka faza wydechowa; 
• zaburzenia oddychania o podłożu okołoporodowym. 

Ćwiczenia oddechowe z dziećmi

Trudność ćwiczeń wykonywanych z dziećmi powinno się stopniować. Dobrze jest rozpoczynać od zadań najprostszych i łatwych do wykonania. Przy ćwiczeniach oddechowych ważne jest, aby początkowo aktywizować sam aparat oddechowy, a dopiero w następnej kolejności włączać ruchy rąk, nóg i całego ciała, ale też wypowiadanie poszczególnych głosek czy śpiewanie. 

Ćwiczenia najlepiej przeprowadzać na otwartej przestrzeni, w dobrze przewietrzonym pomieszczeniu lub przy otwartych oknach. Warto przygotować ćwiczenia w formie zabawy, dzięki czemu dzieci chętniej będą się angażować. 

Ćwiczenia oddechowo-fonacyjne

Ćwiczenia te łączą w sobie oddychanie i fonację, czyli mówienie. Mogą polegać na oddychaniu z wypowiadaniem pojedynczych głosek (np. f, h, ś, s, sz) o różnym natężeniu lub oddychaniu z mówieniem czy śpiewaniem. Ponadto ćwiczy się mówienie szeptem, cicho, normalnie i głośno. Taki trening uczy mówienia na wydechu oraz nabierania powietrza w odpowiednim momencie. 

Ćwiczenia słowno-ruchowe

Ćwiczenia słowno-ruchowe to jeden z wariantów ćwiczeń logopedycznych. Łączą w sobie tekst z elementami ruchowymi i rytmicznymi. Celem tego rodzaju ćwiczeń jest nauka prawidłowego oddychania, angażowanie mięśni aparatu artykulacyjnego oraz kształtowanie wrażliwości słuchowej. 

Logorytmika

Logorytmika zaliczana jest do technik stosowanych przez logopedów. Wykorzystuje rytm, słowo i muzykę. Ćwiczenia logorytmiczne przeprowadza się w przedszkolach, ale także w pracy z osobami z wadami słuchu. 

Technik oddychania w pracy logopedy jest wiele. Jedne skupiają się na samym procesie oddychania, inne zaś łączą się z mówieniem, śpiewaniem, ale też ze zmianą pozycji np. na leżącą. Zastosowanie technik logopedycznych dobrze wpływa na naukę prawidłowego toru oddechowego, pracy mięśni i samego procesu mówienia. Warto zadbać o sposób, w jaki oddychamy. 

Przeczytaj również:
Dorosły u logopedy – kiedy udać się na wizytę?