Ustawienia Hellingera. Kontrowersyjna terapia?

Ustawienia Hellingera – co to jest? 

Ustawienia Hellingera to koncepcja stworzona przez niemieckiego psychoterapeutę Berta Hellingera. Podwalinami tej metody są jego założenia, które (jak sam stwierdził) zostały mu „objawione”. Nie zna więc ich źródła i pragnie, by inni nie dociekali, skąd pochodzą.  

Zasady funkcjonowania ludzi i systemów rodzinnych według Hellingera: 

• Każdy człowiek ma niepodważalne prawo do przynależności do rodziny i swoje miejsce w hierarchii rodzinnej.  
• Hierarchiczny porządek w rodzinie oznacza, że osoby starsze i przodkowie mają wyższą rangę i należy im się bezwzględny szacunek, nawet jeśli krzywdzili bliskich. Naturalny porządek burzy wykluczenie tych osób z rodziny. 
• Istnieje potrzeba zachowywania równowagi w systemie – co dana osoba daje od siebie i wnosi do rodziny, a co otrzymuje w zamian.  
• Nieświadomie identyfikujemy się z wykluczonym członkiem rodziny, często zmarłym. Ma to na celu odkupienie win (za wykluczenie jej członka), przywrócenie naturalnego porządku i odzyskanie przynależności. Osoba uwikłana cierpi i nie żyje w zgodzie z samą sobą, nie podąża własną ścieżką. Ustawienia Hellingera mają przywrócić porządek i uwolnić od brzemienia.  

Jak przebiega sesja z użyciem ustawień Hellingera? 

1. Spośród obecnych podczas seansu prowadzący wybiera osoby mające pełnić funkcję reprezentantów członków rodziny (żywych i martwych).  
2. „Ustawia” je w przestrzeni w pewnej relacji do siebie. 
3. Następnie wydaje polecenia i tak kieruje spotkaniem, aby wybrani reprezentanci wczuli się w daną postać. Mają oni zacząć zachowywać się w sposób odzwierciedlający faktyczne zachowanie członków danej rodziny.  
4. Zadawane pytania mają na celu manipulować uczestnikami i wywołać w nich silne emocje, np. wybuchy płaczu. 
5. Naciski te oraz sama forma spotkania sprawiają, że uczestnicy angażują się emocjonalnie, używają wyobraźni, aby wczuć się często w wyimaginowane, ekstremalne sytuacje rodzinne (np. ktoś ma za zadanie odegrać osobę oddzieloną od rodziny podczas II wojny światowej). Te silne emocje i wspólne doświadczanie cierpienia zbliżają uczestników spotkania do siebie i tworzą wrażenie wzajemnego zrozumienia i wsparcia.  
6. Sesja z użyciem ustawień Hellingera jest bardzo barwna, dramatyczna, wręcz teatralna. Może wzbudzać duże zainteresowanie i stymulować zmysły uczestników, co przekłada się na chęć uczestnictwa w kolejnych spotkaniach. 

Ustawienia rodzinne Hellingera a terapia systemowa 

Nie można traktować ustawień rodzinnych Hellingera jako formy psychoterapii. Koncepcja ta nie spełnia wymogów Amerykańskiego Towarzystwa Psychoterapii, nie jest efektywną formą leczenia.

Psychoterapia może być uznana za wiarygodną, gdy jej skuteczność potwierdzona jest co najmniej dwoma eksperymentami naukowymi (polegającymi na porównaniu metody i jej efektów z dwiema innymi wiarygodnymi skutecznymi formami psychoterapii/farmakoterapii lub placebo).

Wyniki eksperymentu ponadto muszą być potwierdzone w badaniach co najmniej dwóch niezależnych od siebie badaczy. Dodatkowo, aby można było uznać dane działania za efektywną psychoterapię, musi ona mieć jasno wyznaczone cele, wytyczne i standardy postępowania z pacjentem (zrozumiałe dla wszystkich).  

Terapia systemowa to psychoterapia (w przeciwieństwie do ustawień Hellingera). Ma solidne podstawy empiryczne i teoretyczne. Spełnia wszystkie wymienione wyżej wymagania.   

Ustawienia rodzinne są sprzeczne z teorią i praktyką terapii systemowej. 

Podobieństwa pomiędzy terapią systemową a ustawieniami Hellingera: 

• Głównym przedmiotem zainteresowania jest rodzina (relacje w niej zachodzące, uczucia i emocje pacjenta). 
• W sesji uczestniczy więcej osób niż tylko pacjent i psychoterapeuta (w przypadku terapii systemowej są to członkowie danej rodziny). 
• Odgrywanie scen z historii życia rodziny może stanowić element sesji psychoterapii systemowej. Forma ta może przypominać postronnemu obserwatorowi metodę pracy Hellingera. 

Różnice pomiędzy terapią systemową a ustawieniami Hellingera: 

• Terapia systemowa spełnia wytyczne i jest kwalifikowana jako pełnoprawna forma psychoterapii, której skuteczność została wielokrotnie potwierdzona w badaniach empirycznych. 
• Psychoterapia systemowa bazuje na dobrym kontakcie psychoterapeuty z klientem, budowaniu atmosfery zrozumienia i bezwarunkowej akceptacji. Tworzenie kontaktu wymaga czasu, a ustawienia Hellingera to zwykle pojedyncza sesja. 
• Psychoterapeuta systemowy pracuje z klientem długofalowo. Jest w stanie określić, nadzorować i kontrolować wpływ własny na klienta oraz efekty swojej pracy, które dodatkowo podlegają ocenie superwizora. W przypadku ustawień Hellingera prowadzący sesji nie interesuje się długofalowymi efektami swojej pracy. 
• Narzucanie systemu wartości obecne w ustawieniach Hellingera (zasada przynależności, równowagi i bezwzględnej racji starszych pokoleń i przodków) nie jest zgodne z założeniami terapii systemowej. Uznaje ona relatywizm doświadczenia, a więc nie może narzucać klientowi systemu wartości. 
• W seansach hellingerowskich uczestniczy wiele osób, co nie pozwala na zachowanie anonimowości, intymności. 

Ustawienia Hellingera – jakie niosą zagrożenia? 

Ustawienia Hellingera to metoda, której skuteczność nie została potwierdzona w badaniach naukowych. Opiera się przede wszystkim na myśleniu magicznym i życzeniowym. To pseudonauka, która obiecuje pomoc osobie w potrzebie, jednak w rzeczywistości może bardziej zaszkodzić.  

Silne emocje, które pojawiają się podczas sesji, mogą wywoływać poczucie ulgi, jednak jest to chwilowe i złudne. Może to spowodować, że niektóre osoby z prawdziwymi problemami psychicznymi zrezygnują z fachowej pomocy na rzecz rzekomych szybkich efektów, jakie dają ustawienia Hellingera.  

Dodatkowo specyfika sesji i mechanizmy zachodzące w grupie mogą sprawić, że klient zostanie w nią „wciągnięty”, uzależniony od niej (jak w sekcie).  

Ustawienia Hellingera mogą pogłębiać problemy, sprzyjać utrwalaniu nieprawidłowych mechanizmów pod pretekstem niesienia fachowej pomocy.

Przeczytaj również:
Psychoterapia. Wszystko, co musisz wiedzieć