Wulwodynia. O czym może świadczyć ból krocza?

Wulwodynia – co to jest? 

Wulwodynia to przewlekły ból lub dyskomfort w obrębie sromu, czyli zewnętrznej części żeńskiego układu płciowego. Trwa przynajmniej trzy miesiące i nie jest spowodowany bezpośrednio infekcją, chorobą skórną czy innym schorzeniem. Nazwa pochodzi od greckiego słowa vulva, czyli srom, oraz łacińskiego odynia oznaczającego ból. 

Wulwodynia występuje dość powszechnie i dotyczy nawet 16% kobiet. Może pojawić się niezależnie od wieku. 

International Society for the Study of Vulvar Disease (ISSVD) rozróżnia wulwodynię: 

• uogólnioną – dotyczy całego sromu,
• zlokalizowaną – ból występuje w konkretnym miejscu.

Uogólniona wulwodynia występuje częściej u kobiet starszych i w okresie pomenopauzalnym.  

Inny podział obejmuje wulwodynię: 

• prowokowaną – ból pojawia się po zadziałaniu bodźca, zwykle dotyku,
• nieprowokowaną,
• mieszaną.

U pacjentek najczęściej występuje wulwodynia zlokalizowana prowokowana i uogólniona nieprowokowana. 

Wulwodynia – jak ją zdiagnozować? 

Wulwodynię zlokalizowaną lekarz rozpoznaje najczęściej w badaniu ginekologicznym. Polega ono na delikatnym uciskaniu pałeczką do wymazów warg sromowych większych i mniejszych oraz przedsionka pochwy. Wywołuje to ból lub uczucie dyskomfortu, a pacjentka ocenia stopień dolegliwości.

Aby postawić diagnozę, lekarz musi również wykluczyć inne przyczyny, np. zakażenie, stany zapalne i choroby skóry, nowotwory czy choroby neurologiczne. 

Jakie są przyczyny wulwodynii? 

Przyczyny tego schorzenie nie są do końca znane.  

Mogą być związane z: 

• uszkodzeniem lub podrażnieniem nerwów sromu, 
• stanami zapalnymi sromu,  
• zaburzeniami genetycznymi,  
• bólem neuropatycznym,  
• obniżeniem narządów rodnych,  
• zaburzeniami hormonalnymi (również w wyniku przyjmowania dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych), 
• zaburzeniami lękowymi i/lub depresyjnymi, 
• częstymi infekcjami. 

Wulwodynia – objawy 

Wulwodynia objawia się najczęściej bólem z towarzyszącym uczuciem pieczenia, swędzenia, kłucia i podrażnienia. W zależności od podtypu może występować w jednym obszarze lub dotyczyć całego sromu.

Ból może pojawić się w wyniku dotyku:

• przy próbie odbycia stosunku,
• podczas badania ginekologicznego,
• przy próbie zastosowania tamponu,
• przy aktywności fizycznej (np. chodzeniu),
• podczas dłuższego siedzenia.

Może również pojawić się samoistnie. 

Wulwodynia często współistnieje z innymi chorobami lub dolegliwościami takimi jak: 

• pochwica,  
• śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego,  
• zespół jelita drażliwego,  
• bolesne miesiączkowanie,  
• fibromialgia,  
• bóle głowy, 
• depresja. 

Wulwodynia – leczenie 

Wulwodynia nie ustępuje sama. Pacjentka może skorzystać z wielu opcji terapeutycznych, ale dobranie odpowiedniej metody leczenia i uzyskanie poprawy może potrwać kilka miesięcy. 

Wulwodynię możemy leczyć metodami: 

• niefarmakologicznymi – zmiana stylu życia, fizjoterapia i psychoterapia; 
• farmakologicznymi;
• chirurgicznymi – westybulektomia. 

Zmiana stylu życia  

Powinna opierać się na poniższych wskazówkach: 

• Dbaj o higienę miejsc intymnych. 
• Unikaj produktów higienicznych o intensywnym zapachu. 
• Zakładaj bawełnianą bieliznę. 
• Używaj wazeliny po kąpieli, aby ochronić skórę przed podrażnieniem. 

Leki stosowane miejscowo 

Płyny, żele i maści znieczulające mogą być używane przed stosunkiem, dając krótki efekt przeciwbólowy, lub w ciągu dnia przez dłuższy okres. Substancjami o potwierdzonym działaniu miejscowym są: amitryptylina, lidokaina, baklofen i gabapentyna. 

Kobietom z niedoborem estrogenów po menopauzie lub z powodu przedłużonego stosowania antykoncepcji hormonalnej lekarz może zalecić leki hormonalne – krem z estrogenem lub estrogenem skojarzonym z testosteronem. 

Leki stosowane doustnie 

Zwykłe leki przeciwbólowe nie są skuteczne w leczeniu wulwodynii. Lekarz najczęściej przepisuje trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (amitryptylina i nortryptylina) oraz przeciwpadaczkowe (gabapentyna i pregabalina). W niektórych przypadkach skuteczne okazują się również inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI, jak wenlafaksyna i citalopram). Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (TCA) leczą zarówno depresję, jak i ból neuropatyczny. 

Leki w formie zastrzyków 

Przy wulwodynii zlokalizowanej pacjentka może przyjmować zastrzyki z enoksaparyną, toksyną botulinową i kortykosteroidami. Jest to metoda rzadko stosowana ze względu na koszt, jej formę i brak potwierdzonej klinicznie skuteczności. 

Fizjoterapia 

Odpowiednie ćwiczenia pomagają rozluźnić mięśnie dna miednicy. Metoda ta może być stosowana samodzielnie lub jako dodatek do wdrożonego już leczenia. Najprostszym sposobem jest regularne wzmacnianie mięśni dna miednicy za pomocą ćwiczeń mięśni Kegla. Jest to mało inwazyjna i najbezpieczniejsza metoda traktowana jako podstawa leczenia wulwodynii uogólnionej, jak i prowokowanej. 

Psychoterapia 

Ponieważ wulwodynia często negatywnie wpływa na jakość życia pacjentki i może wiązać się z depresją, w radzeniu sobie z lękiem i przewlekłym bólem może pomóc psychoterapia. To także dobre rozwiązanie, gdy ból negatywnie wpływa na relacje intymne z partnerem. 

Zabieg operacyjny (westybulektomia) 

Polega na usunięciu bolesnej tkanki. W rzadkich przypadkach stosuje się go jako ostatnią linię terapii. Skuteczność tej metody waha się od 60 do 90%. Do jej działań niepożądanych należą przede wszystkim przemijające krwawienie oraz możliwość powstania tzw. zrostów.  

Westybulektomia daje najlepsze wyniki w przypadku wulwodyniii zlokalizowanej. Nie zaleca się jej natomiast u pacjentek cierpiących na wulwodynię uogólnioną. 

Przeczytaj również:
Atrofia pochwy i sromu. Jak ją leczyć?