Leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe dla dzieci

Kiedy i jak stosować leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe u dzieci?

Czucie bólu jest dokuczliwym i niepożądanym stanem, szczególnie jeśli towarzyszy mu gorączka. Jeśli dolegliwości te związane są np. z ząbkowaniem, bólem gardła czy rozpoczynającą się infekcją wirusową to zdecydowanie należy podać dziecku odpowiednie leki. Na rynku dostępne są środki w postaci syropów, zawiesin, czopków, tabletek i saszetek z proszkiem. Substancje przeciwbólowe dedykowane dzieciom wykazują jednoczesne działanie przeciwgorączkowe. To właśnie ten aspekt budzi najwięcej wątpliwości, które spotęgowane są przez sprzeczne badania i zalecenia. Podwyższona temperatura ciała mobilizuje układ immunologiczny, z drugiej strony upośledzona zostaje synteza potrzebnych przeciwciał, dlatego każdy przypadek zwalczania gorączki u dziecka powinien być traktowany indywidualnie i z najwyższą ostrożnością. Poza tym należy pamiętać, że jeśli mimo stosowania leków, ból lub gorączka nie ustępują po 3 dniach lub ulegają nasileniu należy bezzwłocznie udać się do lekarza.

Leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe dostępne są w aptece bez recepty i dzielą się na preparaty zawierające jedną z substancji czynnych dedykowanych najmłodszym pacjentom: ibuprofen lub paracetamol. Leki te występują pod różnymi nazwami handlowymi, dlatego zawsze powinniśmy upewnić się, jaki skład ma podawany dziecku specyfik. Pamiętajmy także, by zawsze zapoznać się z ulotką produktu odnośnie sposobu stosowania, bezpiecznych dawek i możliwości wystąpienia skutków ubocznych.

Ibuprofen

Ibuprofen należy do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Ma on szerszy zakres zastosowania niż paracetamol, gdyż oprócz właściwości przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, wykazuje także skuteczne działanie przeciwzapalne. W związku z tym, lek ten oprócz walki z bólem przyniesie ulgę w przypadku stanów zapalnych uszu, zatok i dróg oddechowych, które związane są z obrzękiem błony śluzowej, kaszlem czy nadmierną produkcją wydzieliny. Biochemiczny mechanizm działania ibuprofenu oparty jest na hamowaniu aktywności enzymu zwanego cyklooksygenazą-2 (COX-2), co hamuje syntezę prostaglandyn i leukotrienów wywołujących stan zapalny w organizmie. Ponadto, ibuprofen hamuje produkcję enzymów z klasy syntetaz (NOS-2 i NOS-3), co wzmaga działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne.

Ustalono, że bezpieczna dawka jednorazowa podawana co 6-8 h wynosi 10 mg/kg, natomiast dobowo możemy podać łącznie 30 mg leku na każdy kilogram ciała dziecka. Ogromnym plusem jest fakt, że ibuprofen szybko i niemalże całkowicie wchłaniany jest ze światła przewodu pokarmowego, co wpływa na jego skuteczność działania. Niestety udowodniono też szereg efektów niepożądanych, do których należą przede wszystkim dolegliwości żołądkowo-jelitowe oraz toksyczne działanie na nerki. W związku z tym nie powinno się podawać dziecku ibuprofenu w leczeniu biegunek i zapalenia w układzie moczowym. Lek nie powinien być także stosowany w leczeniu ospy wietrznej.

Paracetamol

Paracetamol jest substancją o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym, ale nie wykazuje właściwości przeciwzapalnych. Jego aktywność biologiczna oparta jest na zahamowaniu syntezy prostaglandyn, co wpływa na podwzgórzowe ośrodki termoregulacji i funkcje synaps czuciowych w ośrodkowym układzie nerwowym. W przypadku dzieci zalecana jednorazowa dawka leku podawana co 4-6 h wynosi 15 mg/kg, natomiast dobowa 90 mg/kg. Co ciekawe, przy pierwszym podaniu sugeruje się zastosowanie wyższej, tak zwanej „nasycającej dawki” (30 mg/kg), co poprawia działanie przeciwgorączkowe leku. Paracetamol według różnych źródeł wchłaniany jest w przewodzie pokarmowym na poziomie 80-90%, natomiast przy podaniu doodbytniczym w postaci czopków jego biodostępność spada do 60%.

Należy zaznaczyć, że paracetamol uważany jest za bezpieczny lek, który nie podrażnia układu pokarmowego oraz nie wykazuje działania hepatotoksycznego. W efekcie paracetamol jest nieustannie od 1983 roku zalecany przez Światową Organizację Zdrowia (WHO, World Health Organization) jako lek podawany w pierwszej kolejności w leczeniu bólu i gorączki u dzieci. Ciekawym aspektem jest bezpieczeństwo łączenia leków ze sobą. Pewien czas temu podjęto kliniczną próbę oceny skuteczności stosowania skojarzonego naprzemiennego podawania paracetamolu i ibuprofenu w leczeniu dzieci. Niestety nie udało się uzyskać jasnej odpowiedzi, co do bezpieczeństwa stosowania tej terapii. Z jednej strony zauważono skuteczniejsze działanie przeciwgorączkowe, z drugiej zaś pojawiły się przesłanki o silniejszym działaniu neuro- i nefrotoksycznym. W związku z tym naprzemienne podawanie obu leków w celu uzyskania lepszego efektu terapeutycznego pozostaje niejasne i przez to nie jest zalecane małym pacjentom.  

Pamiętaj: tych leków nie wolno podawać samodzielnie dzieciom!

Oprócz środków zawierających paracetamol i ibuprofen, w aptekach dostępne są także inne leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Są one jednak dedykowane osobom dorosłym i nigdy nie powinny być podawane dzieciom bez wyraźnych zaleceń specjalisty. Do substancji tych należy kwas acetylosalicylowy z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), który jest popularnie nazywany aspiryną. Jego działanie oparte jest na podobnym mechanizmie jak w przypadku ibuprofenu, jednak należy pamiętać, że kategorycznie nie wolno stosować kwasu acetylosalicylowego u dzieci poniżej 12 roku życia. W tej grupie pacjentów istnieje duże ryzyko wystąpienia zespołu Reye’a, który charakteryzuje się m. in. hipoglikemią, uszkodzeniem wątroby, gwałtownymi wymiotami oraz wysoką śmiertelnością.

Kolejną substancją dostępną na rynku polskim jest metamizol, który wchodzi w skład popularnej pyralginy. Choć jest to lek skuteczny w walce z bólem i gorączką, nigdy nie podawajmy go samodzielnie dzieciom. Metamizol jest lekiem tak zwanego drugiego rzutu, który może być podawany głównie w warunkach szpitalnych tylko w przypadku bardzo wysokich gorączek lub w stanie zagrożenia życia małych pacjentów.

Przeczytaj również: Sposoby na bolesne ząbkowanie