Odra u dorosłych. Czy jest groźna?

Czym jest odra i jak można się nią zarazić? 

Odra to choroba wirusowa powodowana przez wirus z grupy Paramyxoviridae. Zarazić się można od osoby chorej, nawet wtedy, gdy nie obserwuje się u niej typowych objawów. Do zarażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową poprzez kontakt z wydzieliną z dróg oddechowych chorego, rozpylaną podczas kaszlu i kichania. Odra jest chorobą o wyjątkowo wysokiej zakaźności. Ponad 90% osób nieposiadających odporności przeciw odrze, a mających kontakt z wirusem, rozwinie objawy choroby.  

Chory na odrę może zarażać już na 4 dni przed pojawieniem się wysypki. Oznacza to, że osoby pozornie zdrowe mogą zarażać osoby z otoczenia.

Okres wylęgania choroby, czyli czas od momentu wniknięcia wirusa do organizmu do pojawienia się pierwszych objawów chorobowych, trwa w przypadku odry od 7 do 21 dni. 

Jakie są objawy odry u dorosłych? 

Odra u osób dorosłych występuje stosunkowo rzadko. Dlatego lekarze często nie podejrzewają tej choroby, kiedy pojawiają się pierwsze, niecharakterystyczne objawy.

W początkowym okresie chorzy skarżą się zwykle na: 

• wysoką gorączkę,  
• ból głowy i gardła, 
• ból mięśni,  
• suchy „szczekający” kaszel,  
• katar,  
• zaczerwienienie i łzawienie oczu,  
• światłowstręt, 
• powiększenie węzłów chłonnych szyi.  

Czasami na błonie śluzowej jamy ustnej mogą pojawić się niewielkie białawe plamki otoczone rumieniem, czyli charakterystyczne dla odry plamki Koplika. Po kilku dniach pojawia się plamisto-grudkowa wysypka. Początkowo za uszami (wysypka nie obejmuje owłosionej skóry głowy), a następnie na twarzy, tułowiu i kończynach. Zmiany skórne mają postać drobnych, jasnoróżowych przebarwień, jednak po kilku dniach stają się większe, ciemniejsze i mogą się ze sobą zlewać. Wysypka ustępuje po około tygodniu, pozostawiając zwykle brązowawe przebarwienia i powodując złuszczanie naskórka.  

Jak przebiega odra u osób dorosłych i jakie mogą być jej powikłania? 

Przebieg odry u dorosłych jest zwykle łagodny lub umiarkowanie ciężki. Jednak znacznie częściej występują u nich powikłania. Stosunkowo często występują te dotyczące układu oddechowego, w tym zapalenie płuc, które może być spowodowane zarówno przez samego wirusa odry, jak i wtórnie przez bakterie. Jest to bardzo niebezpieczne powikłanie, ponieważ zapalenie płuc może mieć ciężki przebieg i prowadzić do zgonu. Bardzo niebezpieczne są także powikłania neurologiczne.

Mogą to być m.in.:

• zapalenie mózgu,
• ostre demielinizacyjne zapalenie mózgu (ADEM)
• podostre stwardniające zapalenie mózgu (SSPE).

Schorzenia te mogą powodować trwałe ubytki neurologiczne oraz być przyczyną niepełnosprawności, niedowładów, śpiączki, a nawet śmierci. Innymi powikłaniami odry są: małopłytkowość, zapalenie ucha środkowego, wątroby lub mięśnia sercowego. 

Szczególną grupę pacjentów stanowią chorzy z obniżoną odpornością, np. zakażeni wirusem HIV, z wrodzonymi zaburzeniami odporności lub w trakcie terapii przeciwnowotworowej. W tej grupie odra ma często ciężki przebieg. Wysokie jest też ryzyko powikłań, szczególnie zapalenia płuc i powikłań neurologicznych. 

W jaki sposób wirus odry sieje spustoszenie w organizmie? 

Wirus odry przenika do komórek nabłonka górnych dróg oddechowych. Namnaża się w węzłach chłonnych i tkance limfatycznej, by następnie trafić do krwiobiegu. Gdy rozmnożone licznie wirusy krążą w krwi, następuje etap zakażania komórek układu limfatycznego. Wirus odry jest niezwykle zakaźny. Gdy osoba nieszczepiona ma kontakt z chorym, istnieje bardzo wysokie ryzyko zachorowania. Wirus odry potrafi zachować zdolność do zakażenia przez dwie godziny w powietrzu oraz na skażonych przedmiotach i powierzchniach. 

Odra to choroba wielokrotnie bardziej zaraźliwa niż COVID-19. Jedna osoba chora na odrę jest w stanie zainfekować nawet 18 zdrowych osób.

Odra w ciąży

Odra jest szczególnie niebezpieczna w ciąży.

Konsekwencją zachorowania mogą być:

• poronienie,
• przedwczesny poród,
• niska masa urodzeniowa dziecka.

Jak diagnozuje się odrę? 

Lekarz stwierdza odrę przede wszystkim na podstawie objawów klinicznych. Pomocny może być także wywiad dotyczący przebytych chorób wieku dziecięcego, szczepień oraz ewentualnych kontaktów z osobą chorą. Pomocnicze znaczenie mają badania laboratoryjne, w tym badania serologiczne, pozwalające potwierdzić infekcję. Ponadto u chorych, u których rozwinęły się powikłania odry w postaci zapalenia płuc, wątroby lub schorzeń neurologicznych, konieczne bywa wykonanie badań obrazowych i szczegółowych badań laboratoryjnych. 

Na czym polega leczenie odry? 

Konieczna jest wizyta lekarska, podczas której lekarz zdiagnozuje odrę i dobierze odpowiednią terapię. Leczenie odry polega głównie na stosowaniu leków przeciwgorączkowych, odpoczynku, odpowiednim odżywianiu i nawadnianiu. Dodatkowo korzystny efekt może przynieść suplementacja witaminy A, zwłaszcza u chorych niedożywionych. W przypadku nadkażeń bakteryjnych, np. bakteryjnego zapalenia płuc, konieczne bywa natomiast zastosowanie antybiotyku.

Jak zapobiegać zachorowaniu? 

Podstawową metodą zapobiegania są szczepienia ochronne. Szczepienie MMR, czyli skojarzoną szczepionkę przeciwko odrze, śwince i różyczce przyjmuje się w dwóch dawkach w wieku dziecięcym. Zaszczepić się może również osoba dorosła, która nie posiada odporności przeciwko wirusowi odry.

Ponadto bardzo istotna jest izolacja chorych i potencjalnie zakażonych, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby. W wyjątkowych sytuacjach, np. u nieuodpornionych kobiet w ciąży lub u chorych z niedoborami odporności, którzy mieli kontakt z osobą chorą, stosuje się tzw. profilaktykę bierną, polegającą na podaniu immunoglobuliny.