Dieta w zespole metabolicznym

Czym zespół metaboliczny? 

Zespół metaboliczny nie jest klasyfikowany jako odrębna choroba, lecz jako zbiór zaburzeń. Ich występowanie związane jest ze zwiększonym ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2 oraz chorób układu krążenia (m.in. zawału serca). O zespole metabolicznym mówimy wówczas, gdy spełnione są co najmniej 3 z 5 poniższych kryteriów:  

1. zwiększony obwód talii (zależy od kraju pochodzenia i grupy etnicznej – w populacji europejskiej rasy białej ≥80 cm u kobiet i ≥94 cm u mężczyzn), 
2. stężenie triglicerydów na czczo >1,7 mmol/l (150 mg/dl) lub leczenie hipertriglicerydemii, 
3. stężenie HDL-C na czczo <1,0 mmol/l (40 mg/dl) u mężczyzn i <1,3 mmol/l (50 mg/dl) u kobiet lub leczenie tego zaburzenia lipidowego, 
4. ciśnienie tętnicze skurczowe ≥130 mm Hg lub rozkurczowe ≥85 mm Hg bądź leczenie rozpoznanego wcześniej nadciśnienia tętniczego,
5. stężenie glukozy w osoczu na czczo ≥5,6 mmol/l (100 mg/dl) lub leczenie farmakologiczne cukrzycy typu 2.

Zespół metaboliczny – przyczyny 

Poza farmakologicznym leczeniem elementów zespołu metabolicznego bardzo istotne jest zwalczenie jego przyczyny. Najczęstszymi powodami występowania zespołu metabolicznego są: 

• otyłość brzuszna; 
• nadmierna podaż węglowodanów prostych w diecie; 
• nadmierna podaż nasyconych kwasów tłuszczowych; 
• zwiększona masa ciała; 
• zbyt niska aktywność fizyczna; 
• czynniki genetyczne. 

Przeczytaj również:
Otyłość – rodzaje, choroby towarzyszące, leczenie

Dieta w zespole metabolicznym 

W związku z tym, że odpowiednia dieta i zredukowanie nadmiernej masy ciała jest podstawą leczenia zespołu metabolicznego, warto poznać jej podstawowe zasady. 

• Należy ograniczyć spożywanie tłuszczów nasyconych, izomerów trans kwasów tłuszczowych oraz cholesterolu. Tłuszcze ogółem powinny stanowić około 30-35% dobowej energii, w tym tłuszcze nasycone poniżej 7%. Jeżeli masz zespół metaboliczny, warto zmniejszyć ilość spożywanego cholesterolu do 200 mg na dobę.

Te składniki diety znajdziemy głównie w czerwonym mięsie, wędlinach i kiełbasach wieprzowych, daniach typu fast-food, gotowych daniach, daniach typu instant, margarynach oraz w mniejszej ilości w jajkach. Powyższe produkty warto zamienić na: 

• • chudy drób oraz wędliny drobiowe,  
  • margaryny roślinne nieutwardzone, 
  • świeżo przyrządzone, pełnowartościowe dania.  

• Dietę powinno się wzbogacić o produkty zawierające jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które zwiększają poziom cholesterolu HDL (tzw. dobrego cholesterolu). Są to m.in.  

• • orzechy,  
  • oleje, zwłaszcza tłoczone na zimno,  
  • oliwy,  
  • awokado,  
  • tłuste ryby.  

Należy jednak pamiętać, że produkty te są kaloryczne, więc ich ilość powinna być ściśle określona.  

• Zadbaj o odpowiednią ilość oraz jakość spożywanych węglowodanów. Węglowodany powinny dostarczać nam około 50% dobowej energii. Ważne, żeby były to produkty o niskim indeksie glikemicznym (czyli poniżej 55). Do takich produktów zaliczamy: 
  • wszelkie produkty mączne z pełnego przemiału: 
  • kasze gruboziarniste,  
  • produkty z mąki pełnoziarnistej,  
  • pieczywo razowe,  
  • płatki owsiane, 
  • warzywa, 
  • niektóre owoce.  

Z diety należy wykluczyć produkty z białej mąki, słodycze, słodkie napoje, soki oraz owoce o wysokim indeksie glikemicznym, gdyż ich częste spożywanie będzie powodowało wyższe poziomy glikemii, a także wzrost poziomu trójglicerydów. 

• W diecie powinniśmy uwzględnić około 400 g warzyw na dobę. Preferowane są warzywa surowe i o niskim indeksie glikemicznym. Odpowiednia ilość warzyw dostarcza nam dużą dawkę witamin oraz błonnika rozpuszczalnego, który obniża poziom cholesterolu we krwi.
    
• Zadbaj o aktywność fizyczną. Zaleca się, żeby aktywność trwała minimum 30 minut jednorazowo oraz minimum 150 minut tygodniowo. Wybierz taką aktywność, która będzie sprawiała Ci przyjemność. Nie zawsze musi to być bieganie czy trening na siłowni. Możesz wybrać rower, jazdę na rolkach, basen, kurs tańca lub sztuki walki. Ważne, żeby ta aktywność była regularna. Na początku zacznij od mniejszej intensywności treningów i stopniowo ją zwiększaj. 

• Kontroluj swoją masę ciała. Jeżeli jest zbyt wysoka, ogranicz ilość spożywanych kalorii. Najlepiej jest to zrobić poprzez obliczenie swojej całkowitej przemiany materii (CPM). Możesz do tego użyć ogólnodostępnych kalkulatorów internetowych. Następnie sprawdź, ile kalorii codziennie spożywasz i porównaj tę wartość do liczby swojego CPM. Jeżeli na co dzień spożywasz więcej kalorii, niż powinieneś, postaraj się zredukować tę ilość. Pamiętaj, że spadek masy ciała powinien być stopniowy (0,5-1 kg tygodniowo). Istnieje wówczas dużo mniejsze ryzyko wystąpienia efektu jo-jo. Pamiętaj, że najlepszym sposobem utraty masy ciała jest zdrowa i pełnowartościowa dieta, utrzymanie deficytu kalorii i wdrożenie aktywności fizycznej. Nie stosuj rygorystycznych czy monoskładnikowych diet, gdyż mogą one przynieść więcej szkody niż pożytku. Jeżeli nie jesteś pewien, czy Twój aktualny sposób odżywiania jest prawidłowy, skonsultuj się z dietetykiem klinicznym lub lekarzem. 

Pamiętaj, że odpowiednia dieta w zespole metabolicznym jest skuteczną metodą leczenia. Im szybciej ją wdrożysz, tym wyniki będą bardziej satysfakcjonujące. 

Źródła: 

1. Hoyas I, Leon-Sanz M. Nutritional Challenges in Metabolic Syndrome. J Clin Med. 2019;8(9):1301. Published 2019 Aug 24. doi:10.3390/jcm8091301 
2. Pérez-Martínez P, Mikhailidis DP, Athyros VG, et al. Lifestyle recommendations for the prevention and management of metabolic syndrome: an international panel recommendation. Nutr Rev. 2017;75(5):307-326. doi:10.1093/nutrit/nux014 
3. Riccardi G, Rivellese AA. Dietary treatment of the metabolic syndrome–the optimal diet. Br J Nutr. 2000 Mar;83 Suppl 1:S143-8. doi: 10.1017/s0007114500001082. PMID: 10889805. 
4. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych
   na cukrzycę 2020. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Praktyczna, 2020r 
5. H. Ciborowska. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL, 2017 r.