Olejek jałowcowy – właściwości i zastosowanie

Jałowiec pospolity to gatunek zimozielonych krzewów lub rzadziej niskich drzew, należący do rodziny cyprysowatych (Cupressacae). Jałowiec występuje głównie na terenie Europy, Południowej Azji i Ameryki Północnej. W Polsce jest bardzo rozpowszechniony. Odgrywał on znaczną rolę w historii medycyny roślinnej. Jałowiec pospolity wykorzystywano jako środek przeciwbiegunkowy, przeciwzapalny, ściągający i dezynfekujący. W medycynie tradycyjnej stosowano go w cukrzycy, artretyzmie i wielu innych schorzeniach. 

Obecnie wykorzystuje się go nie tylko jako surowiec leczniczy, ale także jadalny (szyszkojagody stosuje się jako przyprawę). Z jałowca pozyskuje się olejki, stosowany jest także jako roślina barwierska. Często uprawia się go jako krzew ozdobny.

Olejek jałowcowy – właściwości  

Olejek pozyskuje się przede wszystkim z jagód, igieł i łodyg jałowca pospolitego.  

Jagody jałowca są niezwykle cennym surowcem.  Zawierają duże ilości witamin, m.in. witaminy C, która stanowi kluczową rolę w funkcjonowaniu naszego układu odpornościowego, naczyń krwionośnych i skóry. Jagody jałowca bogate są także we flawonoidy (silne przeciwutleniacze), kumaryny (o właściwościach ochronnych) i olejki lotne (o szerokich właściwościach prozdrowotnych). Jagody jałowca zawierają także białka, aminokwasy i węglowodany. Są cennym źródłem kwasów organicznych i tanin. 

Olejek jałowcowy ma charakterystyczny zapach drzewa iglastego i gorzkawy smak. Zawiera szereg substancji chemicznych determinujących jego właściwości lecznicze. Różne źródła naukowe podają, że olejek eteryczny zawiera od 70 do 100 różnych związków. Do najważniejszych grup tych substancji chemicznych zalicza się: 

• monoterpeny – alfa-pinen, beta-pinen, sabinen, myrcen i limonen; 
• seskwiterpeny – kariofylen, germakren, kadinen; 
• kwasy organiczne – m.in. glikolowy, octowy, jabłkowy; 
• inne składniki lotne. 

Skład olejku eterycznego może znacząco różnić się w zależności od tego, z jakiej części rośliny został pozyskany. Jako przykład może posłużyć myrcen, który w olejku pozyskiwanym z igieł stanowi 5% składu, a w olejku z jagód aż 20%. Skład olejku może różnić się także ze względu na to, w jakim regionie geograficznym rosła dana roślina [1-4]. 

Olejek jałowcowy – właściwości lecznicze 

Olejkowi eterycznemu pozyskiwanemu z jałowca pospolitego przypisuje się szereg właściwości leczniczych. Przede wszystkim wyróżnia się działanie: 

• przeciwbakteryjne, 
• przeciwgrzybicze, 
• przeciwzapalne, 
• antyoksydacyjne, 
• tonizujące, 
• odkażające, 
• wspomagające walkę z cellulitem. 

Działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze 

Olejek jałowcowy wykazuje aktywność przeciwbakteryjną wobec wielu bakterii, zarówno Gram-dodatnich (Bacillus cereus, Bacillus subtilis, Micrococcus flavus, Micrococcus luteus, Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis, Enterococcus faecalis), jak i Gram- ujemnych (Salmonella enteritidis, Shigella sonnei, Klebsiella oxytoca, Yersinia eterocolitica, Serratia spp.  

Olejek jałowcowy działa również przeciwgrzybiczo, m.in. przeciw Candida albicans. 

Mechanizm przeciwbakteryjnego działania terpenów nie został do końca poznany, jednak podejrzewa się, że ma on związek z zakłóceniem działania błon komórkowych bakterii przez składniki lipofilowe. 

Działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze olejku determinuje przede wszystkim wysokie stężenie alfa-pinenu i sabinenu, których synergistyczne działanie hamuje rozwój mikroorganizmów [4]. 

Działanie przeciwzapalne 

Olejek eteryczny otrzymywany z jałowca pospolitego w znacznym stopniu ogranicza stan zapalny, m.in. poprzez hamowanie wydzielania prostaglandyn.  

Działanie antyoksydacyjne 

Udowodniono, że olejek jałowcowy wykazuje silne działanie przeciwutleniające, co jest wynikiem kilku mechanizmów. Składniki chemiczne zawarte w olejku jałowcowym chronią komórki przed wolnymi rodnikami, które w reakcji łańcuchowej uszkadzają komórki, co w konsekwencji może doprowadzić do powstawania wielu chorób. Badania nad działaniem antyoksydacyjnym zostały przeprowadzone na komórkach grzybów. Do tej pory nie przeprowadzono badań na zwierzętach [2,3]. 

Inne działania 

Olejek jałowcowy ma zdolność regulowania gospodarki wodnej organizmu, dlatego może być stosowany pomocniczo w leczeniu żylaków, otyłości, a także może wspomagać walkę z cellulitem. 

Stosowany w aromaterapii działa wyciszająco. U niektórych osób może niwelować napięcie i bóle głowy. 

Część źródeł donosi, że olejek jałowcowy może być także skuteczny w łagodzeniu objawów artretyzmu i reumatyzmu. Składniki zawarte w olejku poprawiają krążenie krwi i działają odkażająco, m.in. poprzez usuwanie toksyn z organizmu. 

Obecnie trwają badania mające potwierdzić inne, potencjalne działania olejku jałowcowego. Podejrzewa się, że może on wykazywać działanie moczopędne, dzięki czemu może okazać się pomocny, gdy w organizmie gromadzi się nadmiar wody lub pojawiają się opuchnięcia.  

Prawdopodobnie olejek jałowcowy może wspomagać leczenie nieżytów przewodu pokarmowego. W medycynie tradycyjnej stosowano go właśnie w takich wskazaniach. Olejek jałowcowy może łagodzić objawy ze strony przewodu pokarmowego ze względu na zdolność regulowania przepływu żółci i soków żołądkowych. Podejrzewa się, że regulowanie wydzielania kwasu żołądkowego może mieć wpływ na zapobieganie i w pewnym stopniu leczenie wrzodów żołądka. 

Samemu jałowcowi, jako surowcowi leczniczemu (chodzi tu o inne produkty niż olejek eteryczny), przypisuje się również następujące działania: 

• obniżanie poziomu cukru, 
• obniżanie poziomu cholesterolu, 
• działanie ochronne na wątrobę, 
• działanie antykataleptyczne, 
• działanie znieczulające, 
• działanie neuroprotekcyjne w chorobie Parkinsona [5]. 

Olejek jałowcowy – zastosowanie 

Olejek jałowcowy na skórę  

Należy pamiętać, że olejki eteryczne stosowane w czystej postaci są zbyt mocne, aby stosować je bezpośrednio na skórę.  

Przed ich nałożeniem na skórę należy je rozcieńczyć wodą lub olejem bazowym, w zależności od zastosowania. 

Olejek jałowcowy po rozcieńczeniu można stosować do masażu. W tym celu warto zmieszać go z olejem bazowym, np. olejem ze słodkich migdałów, z wiesiołka, ogórecznika, a nawet olejem słonecznikowym czy oliwą z oliwek. Masaż wykonywany olejkiem jałowcowym może w pewnym stopniu redukować cellulit. Olejek jałowcowy często wchodzi w skład specjalistycznych kosmetyków przeznaczonych do walki ze skórką pomarańczową. Olejek może być stosowany także na obolałe mięśnie. W tym celu również należy rozcieńczyć go olejem bazowym. 

Olejek jałowcowy jako tonik antybakteryjny 

Olejek jałowcowy ze względu na działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne tradycyjnie stosowany był do odkażania ran. Obecnie ze względu na dostępność innych, lepszych środków nie jest już stosowany w tym celu. Olejek jałowcowy po rozcieńczeniu można stosować jako tonik i przemywać nim skórę. Jest skutecznym wsparciem w leczeniu trądziku bakteryjnego – hamuje rozwój bakterii i działa przeciwzapalnie. 

Olejek jałowcowy jako płukanka do ust 

Po rozcieńczeniu olejek jałowcowy można stosować jako płukankę do ust. Wykazuje on właściwości antyseptyczne i niweluje nieprzyjemny oddech. 

Olejek jałowcowy do aromaterapii 

Olejek jałowcowy działa relaksująco. Redukuje napięcie i stres. Może także łagodzić bóle głowy. 

Olejek z jałowca dobrze komponuje się z olejkami cytrusowymi (pomarańczowym, cytrynowym, grejpfrutowym), z olejkiem lawendowym, sandałowym, cyprysowym oraz olejkiem sosnowym i rozmarynowym [5]. 

Jak stosować olejek jałowcowy? 

Olejku jałowcowego nie należy stosować doustnie. Stosuje się go wyłącznie zewnętrznie. Należy unikać kontaktu z oczami. 

Do aromaterapii stosuje się zazwyczaj kilka do kilkunastu kropli olejku rozcieńczonego wodą.  

Aby wykonać masaż olejkiem eterowym, należy rozcieńczyć go olejem bazowym w proporcji 3 do 5 kropli olejku jałowcowego z 12 kroplami bazy. 

Jeśli chcemy przygotować aromatyczną kąpiel, należy zastosować proporcje 10 do 15 kropli olejku jałowcowego na 1/3 wanny z wodą. Olejek eteryczny należy dokładnie rozprowadzić na powierzchni wody. Co ważne, woda do kąpieli nie może być zbyt gorąca. 

W przypadku stosowania olejków na skórę należy zachować ostrożność i nie przekraczać zalecanych ilości. Skondensowany olejek eteryczny w nadmiarze może spowodować znaczne podrażnienie skóry, przypominające oparzenie chemiczne. 

Olejek jałowcowy – przeciwwskazania 

Olejku jałowcowego nie należy stosować w przypadku alergii i nadwrażliwości. Przed zastosowaniem warto wykonać próbę uczuleniową, nakładając 1 do 2 kropli olejku rozcieńczonego olejem bazowym, np. na ramię i odczekać do kilku godzin. 

Przeczytaj również:
Olejek marula – właściwości i zastosowanie