Angina. Jak ją rozpoznać i leczyć?

Dlaczego chorujemy na anginę? 

Angina, czyli ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych (łac. tonsillitis), jest stanem zapalnym błony śluzowej gardła wywołanym zakażeniem wirusowym, bakteryjnym lub podrażnieniem. 

Za anginę u dorosłych najczęściej odpowiedzialne są wirusy: rinowirusy, koronawirusy, adenowirusy, wirus paragrypy. Jedynie w 5-10% przypadków przyczyną infekcji są bakterie. U dzieci większość zakażeń wywoływanych jest przez bakterię Streptococcus pyogenes.

Najwięcej zachorowań u dzieci i młodzieży przypada na zimę i wczesną wiosnę.

Według najnowszych badań 37% wszystkich zapaleń gardła u osób poniżej 18 r.ż. jest wywoływanych przez tę bakterię, a najczęściej diagnozowane są dzieci w wieku 5-15 lat.   

Czy angina jest zaraźliwa? 

Angina jest chorobą zakaźną przenoszoną drogą kropelkową lub przez kontakt bezpośredni. Okres wylęgania wirusów to 1-6 dni, z okresem zakaźności 1-2 dni przed wystąpieniem objawów oraz do 3 tygodni po ich ustaniu. Statystyki wskazują, że 2 z 3 domowników także zachoruje. W przypadku anginy bakteryjnej okres wylęgania wynosi od 12 h do 4 dni, natomiast zakaźność kończy się 24 godziny po rozpoczęciu antybiotykoterapii.  

Angina – objawy  

Objawami anginy wywołanej paciorkowcem są:  

• silny ból gardła podczas przełykania, niekiedy promieniujący do uszu;  
• powiększone węzły chłonne na szyi;   
• wybroczyny na podniebieniu; 
• zaczerwieniona błona śluzowa gardła; 
• obłożony język, który następnie staje się malinowy; 
• gorączka powyżej 38°C; 
• czerwone i powiększone migdałki, czasami z białymi plamkami i ropą; 
• ból głowy i/lub brzucha; 
• nudności i wymioty (zazwyczaj u dzieci); 
• wysypka.

Choroba rozwija się nagle, a symptomy są intensywne. Ból gardła jest tak silny, że utrudnia przełykanie, co z kolei przekłada się na osłabiony apetyt. Charakterystyczny jest brak kataru i kaszlu. 

Objawy anginy wywołanej wirusami to: 

• ból gardła (słabszy niż w zakażeniu bakteryjnym),  
• bóle mięśni i stawów, 
• ból głowy,  
• niewielka gorączka,  
• katar i nieżyt nosa, 
• kaszel,  
• chrypka, 
• zapalenie spojówek, 
• biegunka. 

Poza bakteryjną i wirusową wyróżniamy również anginę Plauta i Vincenta. Charakteryzuje ją jednostronny charakter objawów takich jak ból czy nalot na migdałku. Chorzy (głównie młodzi mężczyźni) mają stan podgorączkowy i wyraźnie nieświeży oddech.  

Niezależnie od podłoża infekcji objawy utrzymują się od 3 do 7 dni. 

Jak lekarz stawia diagnozę?  

Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest badanie podmiotowe oraz przedmiotowe z obserwacją jamy ustnej. Lekarze stosują także skalę punktową oceny prawdopodobieństwa zakażenia S. pyogenes wg Centora/McIsaaca. Potwierdzeniem podłoża bakteryjnego może być szybki test na obecność antygenu PBHA w wymazie z gardła. Złotym standardem jest jednak posiew wymazu z gardła i migdałków.  W przypadku wyhodowania bakterii personel laboratorium wykonuje antybiogram, czyli ocenę wrażliwości na dane substancje przeciwdrobnoustrojowe. Dzięki niemu lekarz może przepisać właściwy lek, który będzie skuteczny wobec wyhodowanej bakterii. Czas oczekiwania na wynik badania może się różnić, ale zwykle wynosi 2-3 dni. 

Jak przygotować się do pobrania wymazu z gardła? 

Na 3 godziny przed badaniem powstrzymaj się od jedzenia. Nie myj zębów, nie używaj płynu do płukania jamy ustnej, nie żuj gumy ani nie ssij tabletek. Wymaz jest pobierany przed włączeniem antybiotykoterapii. Nieprzestrzeganie tych zasad może sprawić, że wynik będzie nieprawidłowy i niewiarygodny. 

Czy można samemu zdiagnozować anginę? 

Nie, ponieważ stawianie diagnozy to kompetencje lekarza. Jednak wykonany przed wizytą szybki test wykrywający antygeny S. pyogenes w wymazie z gardła może znacznie ułatwić proces. Opisane przez chorego objawy oraz dodatni wynik testu mogą stanowić podstawę do przepisania antybiotyku. Jest to również istotne w kontekście funkcjonującej od kilku lat telemedycyny.

Angina – jak leczyć? 

Istotne są przede wszystkim odpoczynek oraz picie dużej ilości wody. Z leków dostępnych bez recepty możesz zastosować leki przeciwbólowe (paracetamol) lub przeciwzapalne (ibuprofen). Tabletki do ssania, spraye czy płyny do płukania zawierające środki przeciwzapalne i znieczulające również mogą przynieść ulgę.  

W przypadku potwierdzonej etiologii bakteryjnej lub do czasu uzyskania wyniku w ostrym przebiegu choroby lekarz przepisuje penicylinę na 10 dni. U osób uczulonych lub po stwierdzeniu zakażenia A. haemolyticum – klindamycynę. Po uzyskaniu wyniku posiewu i antybiogramu lekarz może zadecydować o zmianie sposobu leczenia. W infekcji o podłożu wirusowym zaleca się odpoczynek, nawadnianie i leczenie objawowe. 

Jakie mogą być powikłania zapalenia paciorkowcowego?  

• Zapalenie ucha środkowego,  
• ostre kłębuszkowe zapalenie nerek,  
• gorączka reumatyczna,  
• powikłania ropne. 

Jakie są rokowania w przypadku anginy?  

Angina w większości przypadków ustępuje samoistnie: w ciągu 3-7 dni w zapaleniu o podłożu wirusowym oraz po 3-4 dniach przy zakażeniu bakteryjnym. U dorosłych rzadko występują powikłania. Skuteczna antybiotykoterapia przy anginie paciorkowcowej stanowi jednocześnie profilaktykę komplikacji takich jak gorączka reumatyczna czy ostre popaciorkowcowe kłębuszkowe zapalenie nerek. 

Przeczytaj również:
Angina w upalne dni. Czym może być spowodowana?