Badania czynnościowe układu oddechowego

Badanie spirometryczne 

Jest to najbardziej rozpowszechnione, dostępne i tanie badanie czynnościowe. Wymaga współpracy pacjenta ze względu na wysiłkowy charakter manewrów oddechowych. Do uzyskania wymiernych wyników istotne jest prawidłowe przygotowanie pacjenta przez personel medyczny, który dokładnie instruuje, w jaki sposób wykonywać oddechy.  

Wśród wielu wskazań do badania najważniejszymi są: 

• podejrzenie przewlekłej choroby układu oddechowego (przewlekła obturacyjna choroba płuc – POChP, astma oskrzelowa), 
• ocena stopnia zaawansowania choroby (idiopatyczne włóknienie płuc, sarkoidoza), 
• ocena czynności układu oddechowego przed włączeniem leków potencjalnie pneumotoksycznych (np. amiodaron), 
• kwalifikacja do leczenia operacyjnego. 

Badanie spirometryczne pozwala na pomiar pojemności życiowej (VC – vital capacity) i jej składowych oraz rejestrację natężonego wydechu. Lekarz interpretuje wyniki i na ich podstawie może stwierdzić, czy są wykładniki obturacji płuc, czyli zwężenia dróg oddechowych utrudniającego przepływ powietrza. 

Podejrzenie niektórych chorób wymaga rozszerzenia badania spirometrycznego o próbę rozkurczową. Polega ona na wykonaniu dwóch badań spirometrycznych – wyjściowego i po podaniu leku. Po wykonaniu badania wyjściowego podaje się 4 wdechy z inhalatora zawierającego salbutamol lub fenoterol (wziewne leki rozszerzające drogi oddechowe). Badanie ma wartość pomocniczą przy różnicowaniu astmy i POChP. 

Przeczytaj również: 
Czym jest spirometria i jak się do niej przygotować?

Bodypletyzmografia 

Badanie wykonywane jest w uprzednio skalibrowanej, sztywnej i szczelnej kabinie (pletyzmografie) z użyciem czujników rejestrujących zmiany ciśnienia w kabinie i w ustach badanego oraz rejestrujących przepływ. Badanie jest trudne technicznie i wymaga współpracy chorego. Z uwagi na wykorzystanie małej, zamkniętej przestrzeni pletyzmografu pacjent cierpiący na klaustrofobię powinien poinformować o tym personel medyczny. 

Pletyzmografia umożliwia pomiar pojemności powietrza zalegającego w płucach (czyli powietrza, którego nie można wydmuchać po maksymalnym wydechu) i wyliczenie całkowitej objętości powietrza w płucach (TLC – total lung capacity). Ocenie podlega także opór w drogach oddechowych, co pozwala na ocenę zwężenia. 

Zwykle po wstępnym badaniu spirometrycznym bodypletyzmografia pozwala na potwierdzenie typu zaburzeń oddechowych – obstrukcji i restrykcji (zmniejszenie całkowitej pojemności płuc). Lekarz ustala rozpoznanie na podstawie wartości TLC.  Do najważniejszych wskazań należy ocena restrykcji, która towarzyszy chorobom śródmiąższowym płuc oraz może współistnieć z obturacją u chorych z POChP.   

DLCO 

Pomiar DLCO (badanie zdolności dyfuzyjnej płuc dla tlenku węgla) pozwala na ocenę wymiany gazowej między pęcherzykami a krwią, czyli zdolność przenikania gazów z wdychanego powietrza z płuc do krwiobiegu przez tzw. barierę pęcherzykowo-włośniczkową.  

W przypadku niektórych chorób zdolność dyfuzyjna gazów jest ograniczona przez pogrubienie bariery pęcherzykowo-włośniczkowej lub zniszczenie pęcherzyków płucnych. Wskazania do badania obejmują:  

• diagnostykę i monitorowanie chorób śródmiąższowych płuc (idiopatyczne włóknienie płuc, sarkoidoza, alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych, POChP),  
• kwalifikację do częściowej resekcji płuca z ustaleniem objętości płata płucnego, który można bezpiecznie usunąć. 

Do pomiaru DLCO używa się tlenku węgla w niewielkiej, bezpiecznej dla badanego ilości. Co najmniej 4 godziny przed badaniem chory nie powinien palić tytoniu, ponieważ dym papierosowy również zawiera tlenek węgla i może wpłynąć na wynik badania. Tlenek węgla służy jako gaz znacznikowy i na podstawie jego wartości w powietrzu wdychanym oraz wydychanym przez pacjenta wyliczany jest wskaźnik DLCO. Wartość ta zależy od stężenia hemoglobiny we krwi, dlatego przed badaniem konieczne jest wykonanie morfologii krwi. 

Im mniejszy wynik DLCO, tym mniejsza zdolność gazów do przenikania bariery pęcherzykowo-włośniczkowej. Wynik uzyskuje się w procentach wartości należnej dla danej płci, wzrostu, masy, wieku i przyjmuje się wartości prawidłowe jako >80% wartości należnej.   

Test 6-minutowego marszu (6MWD) 

GMWD (inaczej test marszowy lub test korytarzowy) polega na pomiarze odległości przebytej przez pacjenta podczas 6-minutowego marszu po długim korytarzu w jego własnym tempie. Pozwala na określenie tolerancji wysiłku odpowiadającemu wykonywaniu codziennych czynności oraz na ocenę wydolności czynnościowej, postępu choroby i odpowiedzi na leczenie oraz rokowania.  

Test wykorzystuje się go u osób z chorobami układu oddechowego oraz sercowo-naczyniowego. Z racji, że badany sam wyznacza sobie tempo marszu i może odpocząć, badanie jest bezpieczne i może być wykonywane nawet u osób starszych. Przeciwwskazaniem do badania jest niestabilna choroba wieńcowa oraz zawał serca przebyty w ciągu ostatniego miesiąca.  

Wyniki testu korelują ze stanem klinicznym chorych, a ich zmiany odzwierciedlają efektywność leczenia. Za zmianę wskazującą na skuteczność leczenia przyjmuje się 34-78 m, choć prawdopodobnie odczuwalne przez pacjenta są niższe wartości zmiany – 25-33 m.  

Przeczytaj również: 
Jakie są objawy astmy oskrzelowej?
POCHP – przyczyny, objawy, leczenie