Choroby psychosomatyczne – jak je leczyć?

Czym jest choroba psychosomatyczna? 

Choroba psychosomatyczna jest chorobą, na której powstanie, rozwój i przebieg istotny wpływ mają czynniki psychiczne, głównie te emocjonalne. 

Do czynników emocjonalnych i osobowościowych mających wpływ na powstanie i przebieg chorób psychosomatycznych zaliczamy: 

• style radzenia sobie ze stresem, 
• konflikty wewnętrzne – czyli wewnętrzny stan sprzeczności uczuć, pragnień, przekonań i wartości, 
• silne negatywne emocje – frustracja, gniew, smutek (szczególnie długotrwałe ich tłumienie), 
• nieadekwatna ocena sytuacji (widzenie we wszystkim zagrożenia, postrzeganie wyzwań jako przeciwności nie do pokonania, skrajny pesymizm). 

Należy odróżnić chorobę psychosomatyczną od zaburzenia hipochondrycznego, które ma podłoże nerwicowe.  

W przypadku choroby psychosomatycznej można na podstawie badania lekarskiego obiektywnie potwierdzić istnienie schorzenia fizycznego. Zaburzenia hipochondryczne charakteryzują się odczuwaniem symptomów, których podłożem są zaburzenia psychiczne, a badania lekarskie nie wskazują na występowanie choroby fizycznej. 

Przykładowo dwóch pacjentów skarży się na silne bóle brzucha, u pacjenta z chorobą psychosomatyczną badanie lekarskie potwierdziło chorobę wrzodową żołądka, do której powstania przyczyniły się silny stres i tłumione przez długi czas negatywne emocje. U pacjenta z zaburzeniem hipochondrycznym badanie lekarskie nie wykazało żadnych nieprawidłowości w funkcjonowaniu fizycznym i na poziomie ciała osoba ta jest zdrowa, a silne bóle brzucha są odpowiedzią psychiki na problemy natury psychicznej. 

Przykłady chorób psychosomatycznych 

Naukowcy badający choroby psychosomatyczne wskazują kilka chorób, w których często można zauważyć związek pomiędzy ich występowaniem a stanem ludzkiej psychiki. 

Do najczęściej występujących chorób psychosomatycznych zalicza się: 

• chorobę wrzodową żołądka, 
• nadciśnienie tętnicze, 
• choroby zapalne jelita grubego, 
• astmę oskrzelową, 
• reumatoidalne zapalenie stawów, 
• nadczynność tarczycy, 
• atopowe zapalenie skóry. 

W przypadku wyżej wymienionych chorób związek pomiędzy ich wystąpieniem a negatywnymi stanami psychiki jest najbardziej wyraźny. Warto też wspomnieć, że silny stres czy doświadczanie negatywnych stanów emocjonalnych samo w sobie nie musi prowadzić do postania choroby (na powstanie choroby wpływ mają również czynniki genetyczne czy środowiskowe), ale może mieć duży wpływ na jej przebieg, zaostrzając objawy lub prowokując nawroty po uprzednim wyleczeniu. 

Do innych schorzeń, w których genezie i przebiegu można wyróżnić istotny wpływ czynników psychicznych, zaliczamy: 

• zaburzenia odżywiania – np. otyłość, zaburzenia apetytu, 
• zaburzenia snu, 
• migreny, 
• chorobę niedokrwienną serca, 
• uzależnienie od substancji psychoaktywnych, 
• choroby autoimmunologiczne, np. toczeń rumieniowaty układowy, trądzik różowaty, 
• zaburzenia płodności. 

Rozpoznanie i leczenie chorób psychosomatycznych 

Identyfikacja choroby jako choroby psychosomatycznej nie zawsze jest zadaniem prostym i wymaga od personelu medycznego wysokiego poziomu wiedzy i kompetencji. Wiedza na temat psychosomatyki jest niezbędnym elementem prawidłowej identyfikacji choroby i wskazania najlepszego sposobu leczenia danego schorzenia.  

Podczas wywiadu medycznego oprócz badania fizycznego lekarz powinien również przeprowadzić wywiad z pacjentem, zebrać informacje na temat jego funkcjonowania psychicznego i w razie konieczności zasugerować wizytę u psychologa. 

Leczenie zaburzeń psychosomatycznych może odbywać się zarówno na poziomie fizycznym (przyjmowanie leków, wizyty kontrolne), jak i na poziomie psychicznym (psychoterapia, zmiana stylu życia, stosowanie technik relaksacyjnych).  

W celu przyniesienia jak największych korzyści wskazane jest połączenie obu tych poziomów leczenia i dostosowanie ich do indywidualnych potrzeb pacjenta. 

Psychosomatyka jako nauka jest niezwykle ważna, ponieważ coraz więcej osób cierpi na choroby psychosomatyczne. Choroby psychosomatyczne to problemy, które należy postrzegać i leczyć, uwzględniając zarówno ich komponent fizyczny, jak i psychiczny. Posiadanie wiedzy na temat psychosomatyki chorób może posłużyć jako narzędzie dla personelu medycznego, które wykorzystuje się do identyfikacji i skutecznego leczenia schorzeń o podłożu psychosomatycznym. Pacjentowi wiedza ta pomaga lepiej zrozumieć charakter choroby, co przekłada się na bardziej świadome i aktywne uczestnictwo w procesie leczenia. 

Źródła: 

• Tylka J. Psychosomatyka jako nauka jest niezwykle ważna, gdyż coraz więcej osób choruje na choroby psychosomatyczne, Family Medicine & Primary Care Review 2010; 12(1). s. 97-103. 
• Olszewski J. Wpływ osobowości na choroby i dysfunkcje somatyczne. Wybrane zagadnienia, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J, Paedagogia-Psychologia, 2008; 21. s. 113-129. 
• Woźniewicz A. Sposoby klasyfikowania zaburzeń psychosomatycznych, Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 2018; 18(3). S. 283-289.