Co to jest demencja?

Demencja – charakterystyka i przebieg 

Demencja to schorzenie, w którego przebiegu u pacjenta dochodzi do postępującego obniżenia sprawności umysłowej oraz osłabienia funkcji poznawczych i wykonawczych takich jak pamięć, myślenie lub rozumienie. Demencja dotyka przeważnie osoby powyżej 65. roku życia, a częstość jej występowania rośnie wraz z wiekiem.

Demencja jest schorzeniem o postępującym przebiegu. Poszczególne etapy różnią się między sobą pod względem ilości i nasilenia objawów: 

• Pierwszy etap demencji – trudności doświadczane przez chorego są niezauważane lub traktowane jako normalne dla osób w podeszłym wieku. Pojawiają się niewielkie problemy z pamięcią. Chory myli lub zapomina imiona, nazwiska, nazwy przedmiotów, numery telefonów, hasła. Zaczyna ograniczać kontakt z bliskimi.  Rezygnuje z dotychczasowych obowiązków i wycofuje się z różnych działań. 

• Drugi etap demencji – trudności doświadczane przez chorego stają się widoczne dla jego bliskich. Następuje nasilenie kłopotów z pamięcią. Pojawiają się problemy z przyswajaniem nowym informacji, komunikacją, orientacją w terenie, koordynacją wzrokowo-ruchową i wykonywaniem codziennych czynności takich jak ubieranie się lub spożywanie posiłków.  
• Trzeci etap demencji – chory traci kontakt z otoczeniem i rzeczywistością. Zaczyna zachowywać się w sposób nieadekwatny. Przestaje rozpoznawać bliskich. Potrzebuje pomocy w codziennych czynnościach takich jak mycie się, ubieranie, jedzenie. Pojawiają się urojenia, omamy i krzyki nocne. Następuje całkowita utrata samodzielności. Chory wymaga stałej kontroli, pielęgnacji i opieki.  

Demencja starcza – objawy 

W przypadku każdego chorego demencja rozwija się i przebiega w sposób indywidualny. Przy czym najpowszechniejszym symptomem demencji jest zanik pamięci oraz obniżenie sprawności intelektualnej. Wśród pozostałych objawów wymienia się: 

• zaburzenia orientacji czasowo-przestrzennej; 
• trudności z uczeniem się i przyswajaniem nowych informacji; 
• obniżenie zdolności rozumienia; 
• zapominanie imion lub nazw przedmiotów; 
• trudności z myśleniem przyczynowo-skutkowym, postrzeganiem rzeczywistości oraz właściwą oceną sytuacji i podejmowaniem decyzji; 
• problemy z komunikacją, trudności w rozpoznawaniu mowy i zaburzenia wymowy  (trudności z formułowaniem myśli, wysławianiem się, włączaniem się do rozmowy lub nadążaniem za nią, mylenie pojęć); 
• zaburzenia snu (zmiana rytmu snu i czuwania); 
• problemy emocjonalne i zmiany w zachowaniu (pogorszenie samopoczucia, wahania nastroju, drażliwość, apatia). 

Przyczyny demencji 

Demencja może mieć różnorodne podłoże, jednak przeważnie rozwija się na skutek zmian neurodegeneracyjnych lub zwyrodnieniowych zachodzących w tkankach mózgowych. Wśród pozostałych przyczyn demencji wymienia się także:  

• czynniki genetyczne,  
• guzy lub urazy mózgu,  
• krwiaki pourazowe, 
• padaczkę,  
• wodogłowie,  
• choroby tarczycy, wątroby nerek, 
• niedobór witamin B12 i B1 oraz kwasu foliowego, 
• przyjmowanie substancji psychotropowych, 
• nadużywanie alkoholu. 

Wczesne i właściwe zdiagnozowanie przyczyny demencji jest bardzo ważne, ze względu na możliwość spowolnienia lub wstrzymania jej postępu. 

Demencja starcza – leczenie 

Demencja ma charakter postępujący. Leczenie polega na hamowaniu postępu i łagodzeniu objawów oraz dążeniu do poprawy jakości życia chorego. W terapii demencji stosuje się: 

• farmakoterapię (leki zwiększające poziom acetylocholiny, środki uspokajające, ułatwiające zasypianie i przeciwdepresyjne); 
• ćwiczenia usprawniające pracę mózgu (rozwiązywanie krzyżówek, gry planszowe i karciane, czytanie książek); 
• prowadzenie zdrowego stylu życia (dieta bogata w ryby i orzechy, regularna aktywność fizyczna, odpowiednia ilość snu, unikanie produktów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe i cukry proste, takich jak: chipsy, fast-foody, batony i słodzone napoje). 

Demencja a Alzheimer 

Demencja starcza i choroba Alzheimera bywają często mylone, a ich nazwy są stosowane zamiennie. Jednak z medycznego punktu widzenia są to różne schorzenia, których nie należy utożsamiać ze sobą. Podstawową różnicą jest to, że demencja starcza nie jest jednostką chorobową, a zespołem objawów. Może zostać wywołana przez różne choroby, takie jak choroba Alzheimera, Creutzfeldta-Jakoba, Parkinsona lub Huntingtona. Demencja występuje przeważnie u seniorów (powyżej 65. roku życia), z kolei choroba Alzheimera może dotknąć dużo młodsze osoby (około 45. roku życia). Wczesne rozpoczęcie leczenia jest w stanie wstrzymać lub spowolnić rozwój demencji, natomiast choroba Alzheimera postępuje w sposób szybki oraz dotkliwy dla chorego i jego otoczenia.  

Przeczytaj również:
Jak skutecznie komunikować się z osobą chorą na Alzheimera?

Jak pomóc osobie z demencją? 

Terapia osób z demencją w dużej mierze bazuje na opiece oraz wsparciu rodziny i bliskich. Co możesz zrobić, aby pomóc choremu? 

• Przystosuj mieszkanie – umieść etykiety na szafkach i szufladach, zainstaluj urządzenia bezpieczeństwa takie jak czujniki dymu lub detektory gazu, zamontuj matę antypoślizgową i poręcz w kabinie prysznicowej, usuń dywaniki z podłogi, schowaj środki chemiczne i ostre narzędzia w miejscu niedostępnym dla chorego. 
• Poinformuj sąsiadów i pracowników pobliskich sklepów o stanie zdrowia osoby z demencją oraz podaj swój numer telefonu. 
• Zachęcaj do aktywnego spędzania czasu i rozrywek intelektualnych (rozwiązywanie krzyżówek, gry planszowe, czytanie książek lub gazet). 
• Nie wyręczaj i pozwól na aktywność własną chorego. Wspieraj jego inicjatywy.  
• Nie izoluj chorego do ludzi, zachęcaj rodzinę i znajomych do odwiedzin.  
• W kontakcie z chorym staraj się zachować spokój, cierpliwość i opanowanie.   
• Akceptuj rzeczywistość chorego i nie neguj jego świata, nawet jeśli to, co mówi, odbiega od prawdy. 
• W trakcie rozmowy utrzymuj kontakt wzrokowy z chorym i ogranicz rozproszenia, które mogą utrudnić waszą komunikację, np. wyłącz radio lub telewizję. 
• Komunikuj się za pomocą prostych słów lub krótkich zdań. Zadawaj pytania zamknięte, na które chory może odpowiedzieć „tak” lub „nie”. Nie używaj idiomów. Dostosuj tempo wypowiedzi do możliwości chorego. 
• Nie przerywaj wypowiedzi chorego i nie kończ za niego zdań. Delikatnie podsuwaj zapomniane słowa. 
• Nie traktuj chorego protekcjonalnie i nie wyśmiewaj tego, co mówi. 
• Unikaj wyrażeń podkreślających trudności chorego: „już to mówiłem”, „znowu zapomniałeś”, „znowu to zgubiłeś”, „właśnie o tym mówiłem”.  
• Zadbaj o regularne posiłki, zdrową dietę i odpowiednią higienę snu chorego (regularna pora chodzenia spać, unikanie lub ograniczenie drzemek w ciągu dnia, aktywność fizyczna lub spacery na świeżym powietrzu). 
• Traktuj przykre i uciążliwe zachowania bliskiego jako objaw choroby, a nie złośliwe i intencjonalne działanie. 
• Nie zapominaj o swoich potrzebach. Aby uniknąć wypalenia, zadbaj o zdrowie i dobre samopoczucie. Jakość twojego życia przekłada się na wyższą jakość życia chorego oraz waszą wzajemną relację.  

Demencja jest schorzeniem, którego skutki dotykają całej rodziny. Wczesna diagnoza oraz szybkie podjęcie odpowiedniej terapii pozwalają poprawić jakość życia chorego i jego bliskich. Pamiętaj, że przykre zachowanie osoby z demencją nie świadczy o jej złej woli, a stanowi objaw choroby. Nie oczekuj, że zmieni ona swoje zachowanie. Spróbuj przyjąć jej punkt widzenia i dostosować swoje postępowanie do jej potrzeb.