Co wpływa na układ odpornościowy?

Układ immunologiczny a zdrowie fizyczne i psychiczne 

Zdrowie jest najwyższą wartością dla wielu ludzi. Zazwyczaj jednak skupiamy się przede wszystkim na kondycji fizycznej, obserwując swoje ciało i poważnie traktując sygnały, jakie nam wysyła. Zapominamy jednak, że zdrowie psychiczne jest równie ważne. Okazuje się, że istnieje związek między układem nerwowym, hormonalnym a immunologicznym [4, 5]. Jego badaniem zajmuje się psychoneuroimmunologia. Jeśli jeden z tych trzech układów szwankuje, cierpią na tym dwa pozostałe. Chcąc więc zachować dobre zdrowie, trzeba w pierwszej kolejności zadbać o odporność.

Co wpływa na odporność organizmu? 

Istnieje mnóstwo czynników, które mają bezpośredni wpływ na układ odpornościowy – jedne korzystny, inne wręcz przeciwnie. Wśród nich znajdują się nasze codzienne nawyki i sposób, w jaki żyjemy. Często nawet nie zdajemy sobie sprawy z tego, że złe przyzwyczajenia i rezygnacja z dbania o siebie niechybnie odbiją się na naszym zdrowiu. Mając jednak tego świadomość, warto skupić się na wyeliminowaniu złych nawyków i nabyciu tych dobrych. Pojawia się tylko pytanie, jakie elementy naszego życia wpływają na odporność? 

Stres a odporność, czyli jak stres wpływa na zdrowie 

Stres jest nieodłącznym elementem naszego życia. U człowieka pierwotnego reakcja stresowa najczęściej wymagała walki lub ucieczki, czyli krótkiej, ale bardzo intensywnej aktywności. Pierwszą reakcją organizmu na czynnik stresujący było więc pobudzenie części układu nerwowego zwanego układem współczulnym. Bardzo mądry biologiczny proces, który pozwalał i nadal pozwala błyskawicznie podjąć decyzje i działać po to, by ocalić nam życie. Tak więc stres jest nam potrzebny. To mechanizm ewolucyjny, dzięki któremu gatunek ludzki przetrwał do dziś [6]. 

Warto jednak pamiętać o tym, że reakcja stresowa u człowieka pierwotnego, choć była nagła i intensywna, to była też krótkotrwała, po niej następował czas odprężenia, aż do następnego zagrożenia. Niestety, obecnie człowiek czasem doprowadza u siebie do takiego poziomu stresu, że staje się on przyczyną chorób somatycznych i psychicznych. Zbyt silny, zbyt częsty lub trwający zbyt długo stres może prowadzić do poważnych zaburzeń [6]. Układ nerwowy jest bowiem powiązany z układem odpornościowym i w znaczącym stopniu na niego wpływa. Skutki tego oddziaływania zależą od stopnia nasilenia i czasu trwania reakcji stresowej. Co więcej, powstanie choroby, jej przebieg oraz szanse na wyzdrowienie w dużej mierze zależą od stanu psychicznego człowieka [1]. 

Znany jest wpływ układu nerwowego na układ immunologiczny. Jak się okazuje, stres może zarówno go pobudzać, jak i hamować. Silny, przewlekły stres hamuje komórkową odpowiedź układu odpornościowego organizmu, a krótki i łagodny działa pozytywnie, stymulując jego działanie [1]. 

Stres jest procesem, który przebiega zarówno na poziomie psychicznym, jak i biologicznym [1]. Dlatego należy dołożyć wszelkich starań, by ograniczyć go do minimum, gdyż tylko w niewielkich dawkach korzystnie wpływa na organizm. 

Sport a odporność 

Na ludzkie zdrowie w dużym stopniu wpływa także aktywność fizyczna. Regularne uprawianie sportów pozytywnie działa na odporność. Ruch jest ściśle związany ze sprawnością organizmu i jego zdrowiem, natomiast jego brak może stać się przyczyną różnych chorób. Przy braku aktywności fizycznej może dojść do spadku odporności immunologicznej, co prowadzi do dalszych zmian w organizmie, np. zwyrodnieniowych [5]. 

Systematyczna aktywność fizyczna o umiarkowanym bądź średnio intensywnym natężeniu  wspiera nadzór immunologiczny i zmniejsza stan zapalny, dzięki czemu organizm skuteczniej zwalcza zarazki i hamuje procesy zapalne w organizmie [3]. Warto jednak zaznaczyć, że istotny jest również umiar. Umiarkowany wysiłek fizyczny rzeczywiście dobrze działa na odporność, ale intensywne, ciężkie i częste treningi doprowadzą do przetrenowania, co może mieć negatywny wpływ na zdrowie, powodując efekt odwrotny do zamierzonego [3]. 

Dieta a odporność 

Nie mniej ważne dla naszego systemu immunologicznego jest to, co jemy. Właściwie funkcjonuje on jedynie przy dobrze zbilansowanej i prawidłowo skomponowanej diecie. Wszystko dlatego, że zdecydowana większość komórek układu odpornościowego umiejscowiona jest w przewodzie pokarmowym. Zatem prawidłowe żywienie ma kluczowe znacznie w kształtowaniu odporności [2]. 

Odpowiednio skomponowana dieta wspiera układ immunologiczny, a w razie wystąpienia chorób ułatwia powrót do zdrowia [2]. Niektóre produkty żywnościowe bogate są w substancje, które stymulują odporność organizmu. W jaki sposób? Właściwa dieta dostarcza przede wszystkim potrzebne naszemu organizmowi składniki odżywcze, w tym cynk, który bierze udział w produkcji przeciwciał odpornościowych [9], witaminę C, która zmniejsza przepuszczalność naszych naczyń krwionośnych, a co za tym idzie – zwiększa odporność błon śluzowych na zakażenia [10] oraz witaminy A [11] i E [12], które dobrze wpływają na nabłonek dróg oddechowych. 

Po jakie produkty warto sięgać, żeby cieszyć się dobrą odpornością? Dobrym źródłem licznych składników mineralnych i witamin są owoce i warzywa. Warto sięgać także po produkty zawierające witaminę D [13], jak choćby tłuste ryby morskie. Dietę zaleca się także uzupełnić o kiszonki, fermentowane produkty mleczne, które są naturalnym źródłem bakterii potencjalnie probiotycznych. Zapewniają one ochronę przed chorobotwórczymi bakteriami, konkurując z nimi o kolonizowaną powierzchnię i wydzielając związki hamujące wzrost patogenów [7]. 

Co ważne, nie wystarczy wprowadzić do swojej diety zdrowych składników, aby poprawić działanie układu immunologicznego. Oprócz tego trzeba jeszcze zrezygnować z niezdrowego jedzenia w postaci fast foodów i produktów wysokoprzetworzonych [8]. 

Widać zatem, że działanie systemu odpornościowego zależy od wielu różnych czynników. Niebagatelną rolę odgrywa również niewspomniany tutaj sen i odpoczynek. Należy też pamiętać, że dobrej odporności nie da się zbudować w jeden dzień. O nasz układ immunologiczny powinniśmy dbać nieustannie, już od pierwszych dni życia. 

Przy budowaniu naszego układu odpornościowego najważniejszy jest szeroko rozumiany zdrowy styl życia. Pod tym pojęciem kryje się odpowiednio zbilansowana dieta, regularna aktywność fizyczna, zdrowy sen i ograniczony do minimum stres. Prowadzenie takiego stylu życia z początku może wymagać wielu wyrzeczeń, jednak wyrobienie dobrych dla zdrowia nawyków jest kluczowe do tego, by cieszyć się dobrym zdrowiem i samopoczuciem.