Cynk w organizmie – objawy nadmiaru, niedoboru i suplementacja

Cynk w organizmie – jakie pełni funkcje?  

Cynk należy do mikroelementów ważnych w diecie dorosłych kobiet, mężczyzn, jak również rozwoju dzieci. Składnik ten charakteryzuje wiele cennych właściwości: 

• silnie wspiera naszą odporność, ponieważ przyspiesza dojrzewanie limfocytów T, a więc kluczowych komórek w naszym układzie odpornościowym, wpływających na odpowiedź komórkową organizmu,
• bierze udział w gojeniu ran,
• znacząco wpływa na prawidłowy rozwój płodu oraz dziecka,
• wpływa na prawidłową syntezę DNA,
• poprawia stan skóry, włosów czy paznokci,
• jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania narządów zmysłów,
• pomaga w utrzymaniu prawidłowych funkcji poznawczych,
• reguluje wytwarzanie insuliny w trzustce,
• usprawnia pracę tarczycy,
• bierze udział w mineralizacji kości,
• pomaga w stabilizowaniu ciśnienia krwi,
• wpływa na utrzymanie prawidłowej gospodarki kwasowo-zasadowej,
• wspiera prawidłowe działanie enzymów odpowiedzialnych za metabolizm węglowodanów,
• odpowiada za odczuwanie saku i zapachu,
• wykazuje działanie przeciwnowotworowe.

Jakie jest zalecane dzienne spożycie cynku?

Minimalne dzienne zapotrzebowanie na cynk to 5 mg. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca dzienne spożycie cynku na poziomie około 15 mg do nawet 20 mg dla osoby dorosłej. Nieznacznie wyższe dawki są rekomendowane zwłaszcza dla kobiet w ciąży oraz w okresie laktacji, a także dla osób bardzo aktywnych fizycznie.

Natomiast aby cynk spełniał swoje podstawowe funkcje w rosnącym organizmie i rozwoju dzieci, jego poziom w codziennej diecie powinien wynosić, w zależności od wieku i płci, od 3 do 11 mg.

Niedobór cynku – kto jest na niego narażony?  

O niedoborach tego pierwiastka mogą świadczyć częste zmęczenie, senność i brak apetytu. Możliwe są również zaburzenia węchu oraz widzenia i obniżenie odporności, a tym samym większa podatność na infekcje dróg oddechowych. Ponadto pojawiają się problemy z wypadaniem włosów, a paznokcie stają się bardziej kruche i łamliwe. Niedobór tego mikroelementu może prowadzić również do zaburzeń pamięci u osób starszych, a także impotencji czy nawet bezpłodności u mężczyzn. 

Szczególnie dotkliwy może być skutki niedoboru cynku u dzieci. Do typowych objawów niedostatecznej podaży cynku u najmłodszych można zaliczyć zmiany skórne, biegunki, utratę apetytu, wypadanie włosów, a nawet zahamowanie wzrostu, czy opóźnienie rozwoju. 

Niedobór cynku — możliwe przyczyny

Niedobór cynku może dotyczyć nawet 30% populacji na całym świecie. Odpowiada za niego przede wszystkim zła dieta lub choroby, które skutkują jego zaburzonym wchłanianiem, w tym anemia sierpowata, celiakia i choroba Crohna.

Zakłada się, że około 70% cynku w organizmie, a konkretnie cynku znajdującego się w krążeniu pozostaje związane z białkiem krwi – albuminą. Zatem wszelkie czynniki, prowadzące do zmiany stężenia albuminy mają wtórny wpływ na poziom cynku w organizmie.

Jak zapobiegać niedoborom cynku? 

Ilość cynku, jakiej potrzebuje organizm zależy od wielu czynników, w tym m.in. od indywidualnego stopnia przyswajalności z diety, interakcji z innymi pierwiastkami, wielkość puli pierwiastka endogennego w ciele człowieka, jak również ilości cynku wydalanego z kałem, moczem, nasieniem, krwią menstruacyjną i potem.

Aby nie narazić się na niedobór cynku w organizmie, ważne jest regularne spożywanie dobrze dobranych produktów żywieniowych bogatych w ten pierwiastek. Cynk występuje w wielu produktach pochodzenia zwierzęcego oraz roślinnego takich jak:

• mięso oraz ryby,
• ostrygi,
• wątróbka wieprzowa,
• jaja,
• nasiona słonecznika,
• pestki dyni,
• gorzka czekolada,
• kasza gryczana,
• pieczarki,
• otręby owsiane,
• tofu,
• kakao,
• warzywa strączkowe.

Zgodnie z dostępnymi danymi cynk, podobnie jak żelazo, jest lepiej przyswajany z produktów zwierzęcych niż roślinnych. Natomiast wchłanianie cynku z diety szacuje się na poziomie 20-40%, przy czym wzrasta ono przy niedoborach tego składnika w organizmie.

Nadmiar cynku — objawy 

Ilość cynku, która zazwyczaj występuje w odpowiednio dobranej i zbilansowanej diecie zazwyczaj nie prowadzi do jego nadmiernego spożycia.

Należy pamiętać, że przedawkowanie tego mikroelementu nie jest korzystne dla naszego zdrowia. Jego nadmiar może odkładać się w wątrobie oraz zmniejszać stężenie dobrego cholesterolu, czyli frakcji HDL, a ponadto powodować nudności czy biegunki.

Do ostrych objawów zatrucia cynkiem można zaliczyć objawy niespecyficzne, w tym bóle żołądka, nudności, obniżone łaknienie, biegunkę, jak również bóle głowy.

Suplementacja cynku

Według dostępnych danych naukowych najlepiej przyswajalnymi formami cynku są organiczne postaci cytrynianu i glukonianu. Suplementację można prowadzić z zastosowaniem preparatów jednoskładnikowych, jak również tabletek i kapsułek, w których pierwiastek występuje w połączeniu z kompleksem witamin i minerałów.

Zaleca się, aby produkty uzupełniające z cynkiem dobierać i stosować pod okiem fachowca, ponieważ zdarza się, że deficyt cynku wiąże się z obniżonym poziomem innych pierwiastków, co wymaga kompleksowego podejścia do suplementacji diety.

Cynk w ciąży

Cynk, jako niezwykle ważny mikroelement odpowiada za prawidłowy rozwój płodu oraz sam przebieg ciąży. W tym szczególnym okresie życia kobiet fizjologiczne wzrasta wchłanianie cynku z pożywienia przyjmowanego przez organizm kobiety. Samo zapotrzebowanie na ten składnik jest większe z uwagi na konieczność pokrycia potrzeb rozwijającego się płodu.

Niedobór cynku w ciąży może skutkować spadkiem odporności i w konsekwencji większą podatnością na infekcje, a także utratą apetytu, prawdopodobnie dlatego, że w organizmie odpowiada on za odczuwanie smaku i zapachu. Dlatego tak ważna jest suplementacja cynkiem także podczas 3 trymestrów ciąży. Należy jednak pamiętać, że preparaty cynku, podobnie, jak każdą inną suplementację u kobiety ciężarnej, należy stosować wyłącznie po konsultacji z lekarzem.

Podsumowując, cynk to jeden z najważniejszych mikroelementów występujących w naszym organizmie. Reguluje on prawidłową pracę układu odpornościowego, który jest narażony na różnorodne infekcje, zwłaszcza w sezonie jesienno-zimowym. Dlatego warto uzupełnić swoją codzienną dietę w produkty bogate w cynk, a w przypadku wystąpienia niedoboru tego pierwiastka wprowadzić jego suplementację, najlepiej po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą oraz ewentualnym badaniu poziomu cynku w organizmie, dokładniej w surowicy krwi.

Data aktualizacji: 22.06.2022 r.