Czym są sterydy anaboliczne?

Sterydy anaboliczne – zastosowanie w medycynie 

Choć w przeszłości podejmowane były próby wykorzystywania sterydów anabolicznych w leczeniu, np. niektórych typów anemii czy zaburzeń wzrostu, obecnie nie mają one medycznego zastosowania. 

W medycynie szerokie zastosowanie znajdują glikokortykosteroidy, jest to jednak zupełnie inna grupa substancji chemicznych.

Sterydy anaboliczne a nadużycia w sporcie  

Sterydy anaboliczne mogą być przyjmowane doustnie, wziewnie lub w formie iniekcji domięśniowych. Stosowane są różne schematy dawkowania, żaden z nich nie zmniejsza jednak ryzyka wystąpienia negatywnych konsekwencji zdrowotnych po zażyciu tych substancji. 

Oczekiwane efekty to przede wszystkim wzrost masy mięśniowej oraz siły mięśni. Większość stosujących sterydy anaboliczne to osoby niezwiązane zawodowo ze sportem, często nawet nieuprawiające aktywności fizycznej w wymiarze rekreacyjnym. Przyjmowanie tych środków związane jest więc głównie z doznaniami estetycznymi w związku z wyglądem sylwetki.  

Sterydy anaboliczne – negatywny wpływ na organizm  

Długoterminowe nadużywanie sterydów anabolicznych ma bardzo negatywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Groźnymi konsekwencjami mogą być:  

• wzrost ciśnienia tętniczego,  
• udar mózgu, 
• zawał mięśnia sercowego.  

Zaburzona jest także gospodarka lipidowa, co nasila ryzyko wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego. 

Sterydy anaboliczne wykazują również działanie hepatotoksyczne (uszkadzające wątrobę), mogą mieć też negatywny wpływ na funkcjonowanie nerek. 

U kobiet przyjmujących sterydy anaboliczne zaobserwowano: 

• zaburzenia miesiączkowania (włącznie z całkowitym brakiem miesiączki), 
• pojawianie się owłosienia typu męskiego, 
• zanikanie gruczołów piersiowych. 

U mężczyzn natomiast sterydy anaboliczne wywołują:  

• obkurczanie jąder,  
• zaburzenia spermatogenezy (co prowadzi do impotencji),  
• rozrost gruczołu krokowego (co zwiększa ryzyko raka tego narządu),  
• łysienie, 
• ginekomastię (pojawienie się gruczołów piersiowych). 

Warto wspomnieć też o fakcie, że rzadko przyjmowany jest jeden rodzaj substancji wspomagającej. Najczęściej jest to połączenie wielu substancji, pomiędzy którymi mogą zachodzić nieprzewidywalne, niebezpieczne dla zdrowia i życia interakcje. 

Niehormonalne środki poprawiające wyniki sportowe 

Międzynarodowa Agencja ds. Dopingu (WADA – z ang. World Anti-Doping Agency) co roku udostępnia zaktualizowaną listę substancji zakazanych w sporcie – musi być ona systematycznie uzupełniana o nowopowstałe środki wspomagające wydolność. 

Lista substancji zabronionych jest niezwykle długa. Znajdują się na niej między innymi: 

• erytropoetyna (EPO) – stymuluje produkcję czerwonych krwinek. Krwinki te transportują tlen do tkanek organizmu. Zwiększenie ich ilości znacznie poprawia wydolność organizmu. Nieprawidłowe użycie EPO może skutkować udarem mózgu, zawałem mięśnia sercowego czy zatorowości płucną – opisanych zostało przynajmniej 18 przypadków śmierci powiązanych z nadużyciem erytropoetyny. 
• diuretyki (leki moczopędne) – stosowane w celu zaniżenia wagi sportowca lub uwidocznienia tkanki mięśniowej. Stosowanie tych leków bez wskazań lekarza może prowadzić do zagrażającego życiu odwodnienia, hipo- lub hiperkaliemii (zaburzenia stężenia potasu we krwi), nagłych spadków ciśnienia, a nawet śmierci. 
• stymulanty, takie jak amfetaminy, efedryna, metylofenidat, MDMA i inne – chociaż w głównej mierze są to środki nadużywane w celach rozrywkowych, stwarzają one problem także wśród sportowców. Zwiększają koncentrację, zmniejszają odczuwanie zmęczenia i wspomagają utratę wagi. Zagrożenia związane z ich stosowaniem to między innymi:  
  • odwodnienie,  
  • zaburzenia rytmu serca,  
  • znaczne podwyższenie ciśnienia krwi 
  • udar mózgu, 
  • zawał mięśnia sercowego, 
  • silne uzależnienie psychiczne i fizyczne. 

Chociaż wydawać się może, że steroidy anaboliczne i inne substancje wspomagające mogą zwiększać wydolność, efekty te są raczej krótkotrwałe. W większości skutki długoterminowe są bardzo negatywne, a często jeszcze niepoznane.  

Źródła: 

1. Toksykologia współczesna, pod red. prof. dr hab. farm. Witolda Seńczuka. 
2. https://www.wada-ama.org/en/content/what-is-prohibited.  
3. David Baron, Diana Robinson, Prohibited non-hormonal performance-enhancing drugs in sport, UpToDate. In: Fricker P, Grayzel J, eds. UpToDate.com; 2019, Accessed 30 shorturl.at/jrzUV, November 2020. 
4. https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/fitness/in-depth/performance-enhancing-drugs/art-20046134.