Rogowacenie okołomieszkowe – przyczyny, objawy, leczenie

Rogowacenie okołomieszkowe – czym jest? 

Rogowacenie okołomieszkowe jest dość często występującą łagodną chorobą skóry. Według badań dotyka 40% populacji dorosłych oraz 50-80% dzieci i nastolatków. Co ciekawe, schorzenie częściej diagnozuje się u kobiet, zazwyczaj już w ciągu pierwszych dziesięciu lat od narodzin. 

Rogowacenie okołomieszkowe to choroba, której nasilenie obserwuje się w miesiącach zimowych. Ostrzejszy przebieg choroby ma także związek z dojrzewaniem płciowym – im pacjent jest starszy, tym większa szansa na remisję. 

Rogowacenie okołomieszkowe, choć uznawane za łagodną dermatozę, jest uciążliwe dla chorych, przede wszystkim ze względu na nieestetyczne zmiany na skórze [1]. 

Rogowacenie okołomieszkowe – przyczyny 

Rogowacenie okołomieszkowe w głównej mierze jest schorzeniem genetycznym, a zatem jest przenoszone z rodzica na dziecko.  

Rogowacenie okołomieszkowe nabyte ma związek przede wszystkim z nadmiernym przesuszeniem skóry, które zaburza prawidłowe procesy rogowacenia naskórka. W tym przypadku dochodzi do charakterystycznego mechanizmu, w którym obumarłe komórki nie są naturalnie usuwane poprzez ich złuszczenie, tylko pozostają na naskórku. Wskutek tego zalegają na skórze i przyczyniają się do powstawania zaczerwienionych rogowych krostek na ciele i twarzy – najczęściej na owłosionych powierzchniach brwi i policzków, ale także ud, pośladków i przedramion. 

Dokładne przyczyny rogowacenia okołomieszkowego nie zostały jak dotąd poznane. Do najbardziej prawdopodobnych zalicza się: 

• nieprawidłową keratynizację mieszków włosowych; 
• brak gruczołów łojowych w miejscach zmian skórnych – badania pokazują, że w obszarach, gdzie pojawiają się objawy rogowacenia okołomieszkowego, następuje większa przepuszczalność bariery naskórkowej i zwiększona przeznaskórkowa utrata wody; 
• zaburzenia funkcjonowania lejka mieszka włosowego lub łodygi włosów – według tej teorii skręcone włosy przyczyniają się do pęknięcia mieszków włosowych i zaburzeń keratyznizacji [2]. 

Rogowacenie okołomieszkowe – objawy 

Niektórzy porównują wygląd skóry z rogowaceniem okołomieszkowym do gęsiej skórki. To, co odróżnia rogowacenie od reakcji skóry na zimno, to czopy rogowe zatykające ujścia mieszków włosowych. Do objawów może także należeć rumień o różnym nasileniu i szorstkość skóry, tzw. efekt tarki.  

Do zaostrzenia objawów dochodzi najczęściej zimą, jednak ich nasilenie może zachodzić również pod wpływem ciepła i wysokich temperatur, a także w wyniku silnych emocji. Osoby cierpiące na rogowacenie okołomieszkowe w niektórych przypadkach skarżą się na swędzącą skórę.  

Rogowacenie okołomieszkowe może przybierać różne odmiany: 

• rogowacenie mieszkowe zanikowe (w tym RMZ twarzy, robakowaty zanik skóry, kolczyste rogowacenie mieszkowe wyłysiające); 
• erytromelanoza mieszkowa twarzy i szyi; 
• rogowacenie mieszkowe czerwone. 

Do diagnozy rogowacenia okołomieszkowego dermatolog wykorzystuje dermatoskopię. Badanie to umożliwia zaobserwowanie poszerzonych ujść mieszków włosowych, a także rumienia okołomieszkowego, hiperpigmentacji i hiperkeratozy.  

Czasami w przypadku błędnego rozpoznania rogowacenia okołomieszkowego na twarzy choroba bywa mylona z trądzikiem młodzieńczym.  

Rogowacenie okołomieszkowe towarzyszy innym zaburzeniom funkcjonowania skóry – przede wszystkim atopowemu zapaleniu skóry, ale także zespołowi sercowo-twarzowo-skórnemu (wrodzone wady sera). Rogowacenie okołomieszkowe to objaw skórny przy dysplazjach ektodermalnych czy niektórych zespołach genetycznych. Ponadto ta dermatoza może być skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków. Rogowacenie okołomieszkowe bywa łączone również z nadmierną masą ciała, zaburzeniami hormonalnymi oraz rozpoznaną cukrzycą typu 1 na wczesnym etapie choroby. 

Rogowacenie okołomieszkowe u dzieci 

Na rogowacenie okołomieszkowe według badań choruje od 50 do 80% dzieci i nastolatków. Najczęściej schorzenie w tej grupie wiekowej obejmuje powierzchnie wyprostne nóg i rąk, a zwłaszcza boczną i górną powierzchnię ramion. Dermatoza ta może pojawić się także na policzkach, zwłaszcza u niemowląt. Rogowacenie okołomieszkowe nie jest zaraźliwe [3]. 

Rogowacenie okołomieszkowe na twarzy 

W przypadku rogowacenia okołomieszkowego występującego na twarzy zmiany najczęściej przybierają formę szorstkich krostek i lekkiego zaczerwienienia. Są zlokalizowane na bocznej i środkowej części policzków i żuchwie.  

Przy rogowaceniu okołomieszkowym twarzy do codziennej pielęgnacji warto włączyć  delikatny żel do mycia pozbawiony wysuszającego i podrażniającego alkoholu. Taki produkt będzie skuteczny, ale jednocześnie jego działanie nie będzie agresywne. 

Warto pamiętać, że rogowacenie okołomieszkowe może pojawić się zarówno na skórze suchej, skutkując krostkami i przesuszeniem, jak i tłustej, objawiając się zatkanymi porami i zaskórnikami. 

Rogowacenie okołomieszkowe – leczenie i pielęgnacja 

W leczeniu skóry z rogowaceniem okołomieszkowym najważniejsza jest odpowiednia pielęgnacja. Jej głównym celem powinno być zapobieganie przesuszeniu. Chorzy nie powinni zbyt często i długo moczyć skóry, zatem od kąpieli w wannie lepsze będą szybkie i krótkie prysznice z zastosowaniem łagodnych emolientów. Kluczowe jest także głębokie i regularne nawilżanie produktami z substancjami okluzyjnymi (oleje, wazelina, parafina), lipidowymi (m.in. ceramidy, które uszczelniają barierę naskórkową) i humektantami (mocznik, gliceryna).  

W terapii rogowacenia okołomieszkowego dobrze sprawdzi się także złuszczanie. W tym celu można zastosować miejscową kurację kwasami mlekowym i salicylowym, które pomagają wyrównać koloryt skóry i zmniejszyć wrażenie jej szorstkości. Lekarz może zalecić również retinoidy, które działają keratolitycznie i przeciwzapalnie. Wykazują one jednak wiele działań niepożądanych – podrażnienie, pieczenie, rumień, suchość i złuszczanie skóry. 

Stosunkowo nowym sposobem leczenia rogowacenia okołomieszkowego jest stosowanie laseroterapii. Rodzaj zabiegu i jego intensywność jest dostosowywana indywidualnie przez specjalistę. Laseroterapia może pomóc w różnych problemach związanych z rogowaceniem okołomieszkowym, np. zniwelowaniu rogowych czopów i poprawie kolorytu skóry poprzez ujednolicenie jej pigmentacji. Laser może także stymulować produkcję kolagenu w skórze właściwej, co z kolei poprawia jej strukturę.