Dysfagia – jak ułatwić sobie połykanie leków?

Dysfagia – objawy

Do głównych objawów dysfagii należą:

• ból przy przełykaniu (odynofagia),
• pieczenie w gardle,
• kaszel,
• wrażenie „utknięcia” tabletki w przełyku,
• zgaga.

Dysfagia – przyczyny

Wśród najczęstszych przyczyn zaburzeń połykania znajdują się:

• zaburzenia nerwowo-mięśniowe, 
• choroby ośrodkowego układu nerwowego,
• blokada psychiczna, 
• wady anatomiczne przełyku lub zmiany chorobowe w jego obrębie.

Problemy z połykaniem – czym zastąpić tabletki?

Przy problemach z połykaniem tabletek z pomocą przychodzą inne formy podania leku – zarówno te tradycyjne i najpopularniejsze (np. syropy, zawiesiny), jak i nowoczesne (np. liofilizaty doustne). Nie wszystkie tabletki można jednak nimi zastąpić, związane jest to m.in. z:

• trwałością substancji czynnej,
• wrażliwością na światło,
• pH,
• temperaturą otoczenia,
• problemami technologicznymi. 

Dysfagia u dzieci

Największy problem z połykaniem leków mają przede wszystkim dzieci. Pamiętajmy jednak, że wszystkie tabletki można stosować dopiero po 4. roku życia. Wynika to z faktu, że maluch nie ma odpowiednio wykształconego odruchu połykania, więc łatwo mu zakrztusić się drobnymi przedmiotami, nieopatrznie włożonymi do buzi. Tak samo może być z tabletką, dlatego dla dzieci najczęściej przeznaczone są syropy i zawiesiny – na gorączkę, ból, czy kaszel. Postać tę mają również wydawane na receptę antybiotyki. Ich słodki smak dodatkowo pomaga w podaniu leku i przyjęciu odpowiedniej dawki. W razie potrzeby podania większej dawki substancji leczniczej w mniejszej porcji odpowiednie są krople doustne, np. z paracetamolem, które mogą być już stosowane już u niemowląt.

Innymi popularnymi preparatami podawanymi w kroplach są witamina C i witamina D. Ta ostatnia najczęściej występuje jako suplement diety w postaci kapsułek typu „twist off”, przypominających swym kształtem rybki. Należy je tylko przekręcić i oderwać „ogonek”, a zawartość podaje się na łyżeczkę (bezpośrednio do buzi dziecka lub do pokarmu). Zaletą takich kapsułek jest ich neutralny smak. Dla maluchów przeznaczone są też czopki o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Pozwalają one także na podanie leku starszym dzieciom, które wymiotują. Ich mało komfortową aplikację wynagradza szybsze wchłanianie, a tym samym szybsze działanie.

Dysfagia u osób w podeszłym wieku i przewlekle chorych

Drugą grupą osób, które mogą mieć problemy z połykaniem tabletek, są osoby starsze. Do przyczyn dysfagii należą:

• konieczność przyjęcia jednorazowo większej ilości leków, z których nie każdy ma swój odpowiednik w formie innej niż tabletka;
• suchość błon śluzowych utrudniająca przełykanie tabletek;
• niechęć do przyjmowania leków ze strony pacjentów (np. z demencją, chorobą Alzheimera, chorobą Parkinsona, chorobami psychicznymi);
• bariery psychiczne.

Osoby starsze mogą zastąpić tabletki wszelkiego rodzaju syropami – od najpopularniejszych, np. na kaszel, zaparcia czy wspomaganie apetytu, aż po leki na receptę, np. na zawroty głowy. Innym rozwiązaniem są zawiesiny (np. preparaty przeciw zgadze) lub tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej (pomocne m.in. przy podaniu memantyny chorym na chorobę Alzheimera). Alternatywę stanowią także przezskórne systemy terapuetyczne (Transdermal Therapeutic System, TTS) np. z rywastygminą, uwalniające konkretną ilość substancji w danym czasie. Taki system, przyklejony na skórę raz na dobę, pozwala skutecznie kontrolować chorobę i zmniejszyć ryzyko pominięcia dawki. TTS znalazły też zastosowanie w terapii bólu różnego pochodzenia. Odpowiednia konstrukcja takiego „plastra” pozwala na zastosowanie w nim substancji przeciwbólowych o różnych dawkach i sile działania. Ma to ogromne znaczenie dla pacjentów onkologicznych, u których często pojawiają się problemy z odżywianiem, spowodowane polekowym uszkodzeniem śluzówki jamy ustnej i gardła. TTS pozwalają na kontrolowane uwalnianie dawki leczniczej nawet w ciągu 72 godzin, co ma niebagatelne znaczenie dla komfortu chorego.

Dysfagia u dorosłych

U dorosłych w każdym wieku, do stosowania ogólnego, poza tradycyjnymi tabletkami i kapsułkami, stosuje się m.in:

• tabletki musujące – np. wykrztuśne, na zgagę, witaminowe suplementy diety;
• minitabletki – tabletki małych rozmiarów, których połknięcie jest o wiele łatwiejsze niż tych o standardowej wielkości, np. hormonalne;
• tabletki do ssania z nikotyną;
• liofilizaty doustne – np. przeciwbiegunkowy loperamid;
• gumy do żucia – ułatwiające rzucenie palenia, lub wspomagające w zapobieganiu wystąpienia choroby lokomocyjnej;
• systemy transdermalne – w antykoncepcji, uzależnieniu od nikotyny;
• aerozole doustne – np. z nitrogliceryną stosowaną w chorobie wieńcowej serca;
• czopki – działające ogólnie, z paracetamolem;
• krople doustne – popularne preparaty ziołowe, krople nasercowe, uspokajające, żołądkowe itp.;
• syropy i zawiesiny.

Dla pacjentów przyjmujących tabletki, które nie mają swojego odpowiednika w innej formie, powstały żele ułatwiające połykanie leków. Są to neutralne, bezsmakowe preparaty, o naturalnym składzie. Są bardzo proste w użyciu – na łyżeczkę z tabletką wystarczy wycisnąć niewielką ilość żelu. Preparat ten nadaje poślizg i sprawia, że nie trzeba kruszyć ani rozgniatać tabletki, co w wielu przypadkach ma duże znaczenie dla trwałości substancji czynnej.

Dysfagia to problem, który dotyka wielu pacjentów. Rozwiązaniem może okazać się zastąpienie tabletek lekami dostępnymi w formie syropów, kropli czy czopków oraz stosowanie żeli ułatwiających połykanie leków.

Źródła:

• Jachowicz R., Farmacja praktyczna, Warszawa 2007,
• www.dysfagia.pl.