Jak leczyć wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) należy do nieswoistych chorób zapalnych jelita. Etiologia tego przewlekłego zapalenia jelit nie jest poznana. Choroba ma charakter przewlekły, wieloletni i przebiega z okresami zaostrzeń (rzutów) i remisji. W ciężkich przypadkach doprowadza do owrzodzeń jelita.  

Jak często występuje wrzodziejące zapalenie jelita grubego? 

WZJG występuje na całym świecie. Wyższą zapadalność notuje się w krajach rozwiniętych. Statystyki dotyczące Polski nie są dokładne, niemniej jednak w Europie szacowana liczba nowych przypadków w ciągu roku wynosi około 10 na 10 tysięcy osób. Kilka procent przypadków wiązane jest z predyspozycją genetyczną, jednak dokładna przyczyna nie jest znana.  

Co wpływa na zachorowalność na wrzodziejące zapalenie jelita grubego? 

Wyodrębniono kilka czynników wpływających na częstość zachorowania na WZJG: 

• Palenie tytoniu – WZJG jest rzadkim przypadkiem choroby, w której palenie tytoniu stanowi czynnik zapobiegający chorobie. Wieloletnie badania wykazały, że palenie tytoniu zmniejsza ryzyko zachorowania i łagodzi przebieg WZJG.  
• Usunięcie wyrostka robaczkowego – appendektomię, szczególnie w młodym wieku, uznaje się za dodatkowy czynnik zapobiegający rozwojowi WZJG. 
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne – zauważono niekorzystny wpływ NLPZ na zaostrzenia choroby. 
• Zakażenia pasożytnicze – istnieje hipoteza, że przebyte zakażenia pasożytnicze (szczególnie w dzieciństwie) zmniejszają prawdopodobieństwo zachorowania. 

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – objawy i postaci choroby 

Najczęstszym pierwszym objawem WZJG są częste, uporczywe biegunki, powtarzające się nawet kilkadziesiąt razy na dobę. Pacjenci zgłaszają się zwykle z powodu biegunki trwającej ponad 6 tygodni, często z domieszką świeżej krwi.  

Objawy zależą od postaci choroby, czyli od umiejscowienia i rozległości zapalenia. Postaci kliniczne choroby to: 

• zapalenie odbytnicy – objawy mogą być ograniczone do uczucia silnego parcia na stolec i objawami krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, 
• postać lewostronna – zapalenie dalszego odcinka jelita grubego, 
• postać rozległa – czasami zajęte jest całe jelito grube. 

W przypadku zmian rozległych, obejmujących większość lub całość jelita grubego, dodatkowo mogą wystąpić:  

• parcie na stolec,  
• śluzowo-ropna wydzielina w stolcu,  
• silne bóle brzucha ustępujące po wypróżnieniu.  

Objawom WZJG mogą towarzyszyć uczucie osłabienia, nudności i wymioty oraz gorączka. 

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego przebiega z okresami zaostrzeń i remisji. Czynnikami predysponującymi do wystąpienia zaostrzenia choroby są: 

• silny stres psychiczny, 
• zmiana diety, 
• stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, 
• infekcje wymagające antybiotykoterapii. 

W jaki sposób lekarz diagnozuje wrzodziejące zapalenie jelita grubego? 

Do badań wstępnych zalicza się badania laboratoryjne, niemniej jednak odchylenia nie są swoiste dla WZJG. Najpewniejszym badaniem jest endoskopia (fiberosigmoidoskopia) z pobraniem wycinka, a następnie badanie histopatologiczne. Przydatne w procesie diagnostycznym są także badania ultrasonograficzne (USG), tomografii komputerowej (TK) oraz rezonansu magnetycznego (MR). 

Jakie są powikłania wrzodziejącego zapalenia jelita grubego? 

Powikłania WZJG dzielą się na jelitowe i pozajelitowe. Do powikłań jelitowych zalicza się: 

• polipowatość zapalna – najczęstsze powikłanie jelitowe. Wynika z ciężkiego miejscowego zapalenia błony śluzowej; 
• megacolon toxicum – ostre rozdęcie okrężnicy. Jest to stan potencjalnie zagrażający życiu i najbardziej niebezpieczne powikłanie. Polega na poszerzeniu odcinka lub całości jelita grubego. W najcięższych przypadkach prowadzi do pilnego leczenia chirurgicznego i wycięcia zmienionego jelita; 
• rak jelita grubego – ryzyko zachorowania na raka jelita grubego w przebiegu WZJG rośnie wraz z czasem trwania choroby; po 20 latach wystąpi u ok. 8% chorych; 
• perforacja (przerwanie ciągłości) i masywne krwawienie są powikłaniami wymagającymi pilnej interwencji chirurgicznej; 
• inne powikłania jelitowe to przetoki, zwężenia, ropnie i szczeliny odbytu. 

U części chorych rozwinąć mogą się powikłania pozajelitowe. Dotyczą one zwykle:

• stawów,
• wątroby i dróg żółciowych,
• skóry, 
• oczu. 

Jakie są metody leczenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego? 

Istotą leczenia jest ograniczenie zapalenia w jelicie grubym. Lekami stosowanymi w tym celu są: 

• aminosalicylany,  
• glukokortykosteroidy,  
• leki immunosupresyjne, 
• leki biologiczne (m.in. infliksymab, adalimumab).  

Między rzutami leczenie polega na zapobieganiu nawrotowi choroby. Istotnymi zaleceniami w tym okresie są: unikanie stresu, infekcji pokarmowych, antybiotykoterapii i niesteroidowych leków przeciwzapalnych.  

WZJG – leczenie operacyjne 

W przypadku objawów utrzymujących się pomimo wdrożonego leczenia, przy rozwijającym się nowotworze jelita grubego lub powikłaniach farmakologicznego leczenia zachowawczego, niezbędna jest interwencja chirurgiczna. Najczęściej wykonywaną operacją jest usunięcie jelita grubego wraz z odbytnicą i wytworzenie zbiornika jelitowego („pouch”), której zaletą jest zachowanie pasażu jelitowego bez konieczności wyłaniania stomii. Usunięcie zmienionego zapalnie jelita grubego powoduje trwałe wyleczenie, jednak wiąże się ze znaczącym obniżeniem jakości życia. W niektórych przypadkach wyłonienie stomii może być ostatecznością.  

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – rokowania 

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego należy do grupy nieswoistych chorób zapalnych jelita. Jej przebieg jest przewlekły z różnie długo trwającymi okresami remisji i zaostrzeń.  Leczenie zachowawcze jest w większości przypadków wystarczające, jednak część chorych wymaga pilnego lub planowego leczenia chirurgicznego. Zwykle wiąże się to z pogorszeniem jakości życia chorego, jednak może doprowadzić do całkowitego wyleczenia.