Kandydoza jamy ustnej – przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny kandydozy

Candida albicans jest grzybem z rzędu drożdżaków (łac.: Saccharomycetes) występującym powszechnie w środowisku. Można go „spotkać” w glebie, na przedmiotach codziennego użytku, bytuje na zwierzętach, może się również pojawić w  pokarmie. Wbrew pozorom obiekty szpitalne także nie są wolne od jego obecności. Człowiek dla Candida albicans może stać się środowiskiem rozwoju. Może się on rozwijać na skórze, w jamie ustnej, w żeńskich narządach rozrodczych oraz w przewodzie pokarmowym. Należy podkreślić, iż zakażenie Candida może przenosić się z zakażonego człowieka na zdrowego. Okres od zakażenia do pojawienia się pierwszych symptomów chorobowych jest trudny do sprecyzowania. Zależny jest od stanu ogólnego osoby zainfekowanej, czyli braku bądź obecności czynników sprzyjających rozwojowi aktywnej infekcji. Objawy zależą od lokalizacji Candida.

Czynniki ryzyka zakażenia kandydozą

Do głównych czynników sprzyjających zakażeniu zalicza się;

• odporność – obniżona odporność sprzyja infekcji,
• wiek – częściej zakażeniu ulegają małe dzieci oraz osoby w starszym wieku,
• choroby przewlekłe- takie jak cukrzyca, zakażenie wirusem HIV, choroby nowotworowe, niedobory odporności, marskość wątroby,
• leki – przede wszystkim leki immunosupresyjne oraz glikokortykosteroidy,
• antybiotykoterapia,
• złe warunki socjoekonomiczne- brak odpowiedniej higieny osobistej i zły stan odżywienia,
• zabiegi operacyjne – w obrębie klatki piersiowej i jamy brzusznej,
• narkomania,
• oparzenia – szczególnie te, które w znacznym procencie objęły ciało.

Rodzaje kandydoz

Wyróżnia się kilka rodzajów kandydoz.

1. Kandydoza błony śluzowej,
   • jamy ustnej,
   • narządów płciowych,
   • przełyku i pozostałych odcinków przewodu pokarmowego.
2. Kandydoza skóry
3. Kandydozy głębokie (obecność candida we krwi, narządach wewnętrznych)
   • płuc,
   • tarczycy,
   • serca,
   • wątroby,
   • śledziony,
   • gałki ocznej,
   • nerek, moczowodów i pęcherza moczowego.

Wystąpienie kandydoz narządowych, zlokalizowanych poza jamą ustną może wskazywać na poważne zaburzenia odporności organizmu i wymaga dokładnej diagnostyki!

Kandydoza jamy ustnej – przyczyny

Dotyka najczęściej osoby starsze oraz dzieci w wieku niemowlęcym. Na większe ryzyko infekcyjne narażone są osoby w podeszłym wieku z powodu obniżającej się odporności i większej predyspozycji na infekcje, w tym grzybicze. Czynnikiem sprzyjającym jest też współistnienie innych chorób ogólnoustrojowych.

Czynniki wpływające na rozwój kandydozy jamy ustnej:

• ograniczona produkcja śliny,
• zmiany w nabłonku błony śluzowej,
• wysokowęglowodanowa dieta,
• zaburzenia hormonalne,
• cukrzyca,
• niedobór żelaza i kwasu foliowego,
• leki immunosupresyjne,
• antybiotykoterapia.

Kandydoza jamy ustnej występuje jako jedna z manifestacji zainfekowania przez tego grzyba całego organizmu- mówi się wówczas o kandydozie wtórnej jamy ustnej,  lub jako zakażenie lokalne, ograniczone- kandydoza pierwotna jamy ustnej. Ognisko kandydozy w jamie ustnej najczęściej przybiera postać bolesnej, żywoczerwonej, ostro odgraniczonej od otaczającej błony śluzowej zmiany. Ta forma lokalizuje się głównie na języku. Występuje ona po przebytej antybiotykoterapii lub w przebiegu zakażenia HIV (tu może być bezbolesna i lokalizować się również na podniebieniu). Drugą formą są tak zwane „pleśniawki”, zmiany pokryte białą lub żółtawą warstwą tkanki przypominającą zsiadłe mleko. Są one również dobrze odgraniczone od zdrowej błony śluzowej, a po usunięciu białawej „błony” odsłaniają czerwone ognisko podobne do pierwszej wymienionej formy zakażenia. Pacjenci dotknięci tą manifestacją kandydozy zgłaszają pieczenie w jamie ustnej, zaburzenia odczuwania smaku i spadek apetytu. Najrzadszą postacią jest tak zwana „leukoplakia grzybicza”, występująca głównie u palaczy i przybierająca postać białawej płytki.

Leczenie kandydozy jamy ustnej

W leczeniu kandydozy jamy ustnej stosuje się preparaty przeciwgrzybicze działające miejscowo  w formie roztworów do pędzlowania jamy ustnej. Są to preparatu zawierające:

• mikonazol
• klotrimazol
• ketokonazol

W przypadku wystąpienia postaci narządowych stosuje się terapię lekami doustnymi, takimi jak:

• flukonazol
• itrakonazol
• amfoterecyna B

Korzystny efekt terapeutyczny może odnieść wzbogacenie leczenia o  preparaty zawierające witaminę B oraz o probiotyki.

Profilaktyka kandydozy jamy ustnej

W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia kandydozy jamy ustnej zaleca się;

• przestrzeganie zasad higieny jamy ustnej,
• unikanie pokarmów bogatych w cukry proste,
• zbilansowaną dietę, zapewniającą odpowiednią do zapotrzebowania podaż witamin i mikroelementów,
• wyrównywanie niedoborów żelaza i kwasu foliowego,
• stosowanie preparatów probiotycznych w czasie terapii antybiotykowej,
• właściwe leczenie chorób ogólnoustrojowych predysponujących do wystąpienia kandydozy- np. cukrzycy.

Zakażenie grzybem z rzędu Candida może przebiegać zarówno jako zlokalizowana inwazja w jamie ustnej, jak i obejmować inne narządy i układy. W każdym przypadku należy zgłosić się po pomoc lekarską i w razie konieczności podjąć pogłębioną diagnostykę.