Leczenie niepłodności idiopatycznej

Co to jest niepłodność idiopatyczna?

W sytuacji, gdy para przez co najmniej 12. miesięcy stara się o dziecko i pomimo regularnego (odstęp 2-3 dni), niezabezpieczonego współżycia oraz prawidłowych wyników badań hormonalnych i nasienia nie dochodzi do zapłodnienia, można założyć, że mamy do czynienia z niepłodnością idiopatyczną (zwaną również niepłodnością niewyjaśnioną, niepłodnością nieokreśloną). Jest to rozpoznanie zgodne z ICD-10 – Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych opracowaną przez Światową Organizację Zdrowia. Aby potwierdzić tę diagnozę, należy wykonać szereg badań, zarówno u kobiety, jak i mężczyzny. Badania mają zweryfikować, czy:

• owulacja przebiega prawidłowo,
• jajowody są drożne,
• narząd rodny jest prawidłowo zbudowany,
• wyniki badań genetycznych są na odpowiednim poziomie.

Należy wykluczyć również inne przyczyny braku ciąży:

• stres,
• przebyte zakażenia,
• zespół luteinizacji niepękniętego pęcherzyka jajnikowego,
• zakłócone wydzielanie białek przez błonę śluzową macicy,
• zaburzenia autoimmunologiczne u obojga,
• złą morfologię, ruchliwość lub niewystarczającą liczbę plemników,
• urazy jąder,
• przebyte operacje przepukliny pachwinowej, zapalenia nadjądrza lub prostaty u mężczyzny,
• żylaki powrózka nasiennego.

Niepłodność idiopatyczna – leczenie

Przede wszystkim nie wolno się poddawać. Pozytywne nastawienie ma duży wpływ na sukces, dlatego należy zaufać lekarzom i rozpocząć leczenie.

Istotne znaczenie w trakcie wybierania metod leczenia ma wiek pacjentki. Jeżeli kobieta nie ukończyła 34. roku życia, a badanie AMH nie wykazało u niej obniżenia rezerwy jajnikowej, lekarze wstrzymują się z włączeniem leczenia i zalecają dalsze próby zajścia w ciążę drogą naturalną, ponieważ statystyki wskazują, że nawet 16% par po roku starań udaje się począć potomka bez ingerencji medycyny. Starającym się o dziecko zaleca się zmianę trybu życia oraz wydłużenie regularnego współżycia do dwóch lat. „Wskazane jest doradzenie parze, aby dokonała ewentualnej korekty stylu życia, regularnie współżyła i oczekiwała na ciążę samoistną bez podejmowania działań medycznych” – to najnowsze rekomendacje PMRiE (2018). 

W przypadku pacjentek, które ukończyły 35. rok życia, a ich rezerwa jajnikowa jest niska, niewskazane jest przedłużanie starań o dziecko drogą naturalną, gdyż może to przynieść odwrotny skutek i obniżyć szansę na zajście w ciążę.

Nie każda metoda leczenia jest rekomendowana w przypadku niepłodności niewyjaśnionej, kiedy podejmowane są próby naturalnego starania o dziecko. Przykładem jest stymulacja owulacji, która może zmniejszyć szansę na ciążę oraz podwyższyć ewentualność ciąży wielopłodowej. Niewskazane jest również zastosowanie immunoterapii, stosowanie agonistów dopaminy oraz podawanie gestagenów w drugiej fazie cyklu.

Niepłodność idiopatyczna a inseminacja domaciczna

Pacjentom, którzy nie chcą bądź nie mogą przedłużyć starań do dwóch lat, lekarze proponują stymulację cyklu (nie więcej niż sześć cykli stymulowanych) i inseminację  domaciczną (maksymalnie cztery procedury), która polega na bezpośrednim wprowadzeniu do jamy macicy uprzednio przygotowane nasienie partnera. W wyniku tego wielu parom już po roku udaje się zajść w ciążę (nawet u 19-22% par dochodzi do zapłodnienia). Pacjenci powinni zostać uprzedzeni o kosztach metody, które są dosyć wysokie oraz o możliwości wystąpienia zespołu hiperstymulacji jajników, a także o ewentualności pojawienia się ciąży mnogiej.

In vitro i jego skuteczność przy niepłodności idiopatycznej

Jeżeli powyższe metody nie przyniosły oczekiwanego efektu, innym rozwiązaniem jest zastosowanie zapłodnienia pozaustrojowego in vitro metodą ICSI (iniekcja wyselekcjonowanego plemnika do komórki jajowej). Według wytycznych polskich i europejskich towarzystw naukowych kwalifikacją do zapłodnienia in vitro jest niepłodność idiopatyczna, która trwa u kobiety ponad dwa lata (gdy ma ona mniej niż 35 lat) lub rok (po 35. roku życia). Dzięki zastosowaniu tej procedury u około 32% par na etapie zapłodnienia można wykryć nieprawidłowości na poziomie struktury biofizycznej lub biochemicznej komórek rozrodczych, do których należą zaburzenia komórki jajowej lub rozwoju zarodków spowodowane wadami męskich bądź żeńskich gamet. Jeżeli wymienione nieprawidłowości występują u pacjentów, ich szanse na zajście w ciążę obligują w granicach 10-12%. W przypadku braku tych defektów skuteczność metody in vitro jest dużo wyższa i wynosi 46%.

Badania wykazały, że u około 8% par, u których zdiagnozowano niepłodność idiopatyczną, a próby zapłodnienia pozaustrojowego nie powiodły się, w ciągu dwóch lat od zapłodnienia in vitro udaje się naturalnie zajść w ciążę. U 3% z nich próby kończą się sukcesem już w pierwszych czterech cyklach owulacyjnych kobiety.

U osób, które długo starają się o dziecko, a próby zajścia w ciążę są bezskuteczne, pojawia się frustracja. Prowadzi to do sytuacji, w których zbliżenia nie są spontaniczne, lecz zaplanowane i wyliczone, co wpływa negatywnie na efektywność starań, płodność i psychikę kobiety i mężczyzny. Wówczas dobrym rozwiązaniem jest zaniechanie starań na pewien czas.

Istnieje wiele przypadków, kiedy pary zaprzestały planowania potomstwa, a w niedługim czasie mogły cieszyć się wiadomością o zajściu w ciążę.

Należy zdać sobie sprawę, że z wizytą u lekarza nie warto zwlekać, jeśli para stara się o dziecko dłużej niż rok. Niepłodność nie jest powodem do wstydu – dotyka wielu osób na całym świecie. Odpowiednie leczenie może przynieść radość z upragnionego rodzicielstwa.