Melatonina. Cudowny lek na bezsenność?

Co to jest melatonina? 

Melatonina to naturalny hormon, który pełni ważną funkcję regulacji rytmu dobowego u ssaków. Wytwarzana jest przez szyszynkę, gruczoł znajdujący się w mózgowiu. Fizjologiczna synteza melatoniny regulowana jest przez czynniki zewnętrzne, głównie przez ilość docierającego światła naturalnego. Najwyższe stężenie melatoniny w organizmie notuje się pomiędzy północą a 4:00 rano. Fizjologiczny spadek jej wydzielania następuję po około 55. roku życia. 

Jak działa melatonina? 

Melatonina wykazuje działanie chronobiologiczne, czyli regulujące rytm okołodobowy. Bezpośrednie działanie nasenne melatoniny uwarunkowane jest prawdopodobnie przez jej interakcję z ośrodkowym układem nerwowym (GABA-ergicznym). Naturalnie produkowana przez szyszynkę melatonina to sprzymierzeniec fizjologicznie następującego snu w porze nocnej. Reguluje biologiczny rytm okołodobowy, godziny snu i czuwania. 

Melatonina wpływa też na zmniejszenie ilości barwnika w skórze oraz hamuje czynność jajników. Ma wpływ na produkcję innych hormonów przysadkowych i wysokość ciśnienia krwi. Poprzez regulację pory snu i odpoczynku odgrywa kluczową rolę w odporności i regeneracji organizmu.  

Badania wskazują, że melatonina może mieć wpływ na rozwój łożyska oraz neuronów zarodka. Ma zatem wpływ na rytm dobowy zarówno przyszłej mamy, jak i dziecka.  

Dodatkowo melatonina pobudza rozwój komórek kostnych i produkcję kolagenu w tych komórkach. Zaobserwowano, że ubytek stężenia melatoniny powiązany jest m.in. ze skoliozą idiopatyczną u ludzi. 

Zastosowanie melatoniny 

Najważniejszym zastosowaniem melatoniny w lecznictwie jest przywrócenie prawidłowego rytmu okołodobowego pacjenta, czyli wpływ na sen.  

Melatonina znajduje zastosowanie u osób: 

• pracujących na nocne zmiany; 
• zmieniających strefy czasowe; 
• niewidomych, jako środek ułatwiający regulację rytmu dobowego; 
• cierpiących na depresję; 
• ze znacznym upośledzeniem umysłowym, mających problemy z zasypianiem. 

Melatonina na koronawirusa 

Melatonina, jako hormon regulujący pracę snu, znalazła zastosowanie u chorych na COVID-19. 

Jako jedyny lek nasenny, melatonina nie ma negatywnego wpływu na ośrodek oddechowy, który w przebiegu choroby COVID-19 jest nadmiernie obciążony.  

Dodatkowo wykazuje szereg innych, przydatnych w przebiegu tej choroby właściwości, takich jak hamowanie nadmiernej aktywacji układu odpornościowego oraz skutków stresu oksydacyjnego w komórkach. Wykazuje również działanie regenerujące naczynia krwionośne oraz hamujące stany zapalne. 

Melatonina – dawkowanie 

W aptekach można dostać preparaty z melatoniną zarejestrowane jako leki bez recepty (OTC), jak również suplementy diety. Leki bez recepty z melatoniną różnią się między sobą. Melatonina zarejestrowana jako lek dostępna jest w dawkach 1-5 mg w tabletce.  

Literatura fachowa wskazuje, że medycznie istotne zastosowanie ma melatonina w dawce nawet 0,5 mg.

Suplementy diety z melatoniną to najczęściej złożone preparaty ziołowe z dodatkiem 1 mg melatoniny lub podobnie jak leki: z melatoniną jako jedyną substancją aktywną preparatu. W przypadku suplementów diety, producenci proponują preparaty z zawartością nawet 10 mg melatoniny w dawce jednorazowej. Wysokość przyjmowanej dawki zależy od problemu, na jaki ma mieć zastosowanie melatonina. 

W przypadku melatoniny, tak jak w przypadku innych substancji aktywnych biologicznie (np. hormonów) obowiązuje zasada przyjmowania jak najmniejszej dawki wykazującej skuteczne działanie. 

Przyjmuje się następujące schematy dawkowania: 

• Zmiana strefy czasowej (od pierwszego dnia podróży do innej strefy czasowej): 2-3 mg melatoniny tuż po zapadnięciu zmroku. Po zakończeniu podróży wskazana jest kontynuacja leczenia jeszcze przez 3 dni; 
• Praca zmianowa: 1-5 mg na godzinę przed snem; 
• U osób niewidomych: 0,5-5 mg około godziny 22:00. 

Melatonina – przeciwwskazania 

Ze względu na brak wystarczających danych klinicznych, preparatów z melatoniną nie powinny stosować dzieci oraz kobiety w ciąży i karmiące. Podobnie jest w przypadku osób uczulonych na którykolwiek ze składników preparatów z melatoniną. Niewskazane jest również stosowanie melatoniny przez osoby z ciężką niewydolnością wątroby i/lub nerek. 

Melatonina – skutki uboczne 

Najczęstsze skutki uboczne przyjmowania melatoniny to senność w ciągu dnia oraz bóle i zawroty głowy. 

Inne rejestrowane skutki uboczne to m.in.: 

• przejściowe objawy depresyjne, 
• łagodny niepokój, 
• drażliwość, 
• dezorientacja, 
• nudności i wymioty. 

Melatonina – z czym nie łączyć?  

Ze względu na mechanizm działania melatoniny nie łącz jej z innymi substancjami mającymi działanie nasenne (do tej grupy nie zaliczają się środki ziołowe). Nie odnotowano interakcji melatoniny z alkoholem, jednak nie zaleca się spożywania alkoholu podczas jej przyjmowania.  

Melatonina – przedawkowanie 

Melatonina cechuje się niskim stopniem toksyczności, a dawka śmiertelna dla człowieka nie została zbadana. Przedawkowanie może objawiać się zapaleniem wątroby, zapaleniem nerwu wzrokowego, epizodem psychozy, bólem głowy lub oczopląsem. 

Melatonina – cena 

Ceny preparatów z melatoniną różnią się między sobą w zależności od zawartości dodatkowych składników. Preparaty zarejestrowane jako leki bez recepty do koszt około 20-30 zł. Ceny suplementów diety wahają się nawet pomiędzy 15 a 150 zł. 

Przeczytaj również:
Zaburzenia snu u dzieci i młodzieży