Melisa – czy działa jedynie jako środek uspokajający?

Pochodzenie melisy 

Melisa lekarska (łac. Melissa officinalis) to roślina wieloletnia, która należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Jest byliną, występującą naturalnie w Europie Południowej, Azji i Afryce Północnej. Melisa charakteryzuje się wysoką i silnie rozgałęzioną łodygą pokrytą drobnymi włoskami, a jej charakterystyczne liście o ząbkowanych brzegach przypominają w pokroju pokrzywę. W celach użytkowych i prozdrowotnych jest uprawiana na całym świecie.  

Surowiec farmaceutyczny stanowią liście melisy oraz ulistnione szczyty pędów zebrane przed kwitnieniem rośliny i szeroko stosowane od wieków w medycynie ludowej. Po zebraniu surowiec suszy się w cieniu, przy czym temperatura nie powinna być wyższa niż 35°C

Melisa – skład 

Surowiec farmaceutyczny – wysuszony liść melisy w swym składzie zawiera: 

• olejek eteryczny (zawartość waha się od 0,01 do 0,2%), którego głównymi składnikami są: cytral A i B, cytronelal, geraniol, linalol, β- kariofilen, germakren D, 
• flawonoidy: kwercetyna, luteolina, apigenina, kemferol, 
• kwasy fenolowe: nie więcej niż 6% kwasu rozmarynowego, kwas kawowy, kwas chlorogenowy, kwas ferulowy, 
• triterpeny,
• garbniki. 

Ciekawostka: Powyższa kombinacja składników olejku eterycznego sprawia, iż zapach świeżo roztartych liści melisy przypomina zapach cytryny. Dzięki temu melisa jest popularnie nazywana cytrynowym zielem (ang. lemon balm). Wysuszony surowiec traci tę właściwość.

Melisa – właściwości 

Liść melisy wykazuje właściwości:  

• uspokajające,  
• rozkurczające,  
• pobudzające wydzielanie soków trawiennych,  
• zmniejszające stany zapalne,  
• hamujące rozwój bakterii, grzybów, wirusów.  

Za dwa ostatnie odpowiedzialny jest głównie kwas rozmarynowy. Posiada on udowodnione naukowo działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne i przeciwnowotworowe (badania na myszach).

Z kolei melisowy olejek eteryczny wykazuje mniej medyczne właściwości. Odpręża on umysł i ciało, przynosząc przyjemne uczucie spokoju.

Zastosowanie melisy 

Surowiec farmaceutyczny, jakim jest liść melisy, może być stosowany:

• w stanach nadpobudliwości nerwowej i rozdrażnienia,
• sytuacjach stresowych, trudnościach z zasypianiem, zaburzeniach snu,
• wspomagająco w depresji,
• w migrenach,
• w bólach menstruacyjnych,
• przy przewlekłym zmęczeniu,
• w nerwicach serca (zaburzenia rytmu serca o podłożu stresowym),
• w skurczach mięśni gładkich,
• w zaburzeniach przewodu pokarmowego, które mają podłoże nerwicowe,
• w stanach zapalnych, zakażeniach.

Wyciąg z liścia melisy znajdziemy w popularnych ziołowych mieszankach aptecznych (zarówno tych o statusie leku, jak i suplementu diety), np.:

• do zaparzenia,  
• w tabletkach,  
• w wyciągach płynnych.  

Surowiec ten jest także dostępny jako saszetki do zaparzenia. Zawierają one jedynie wyciąg z melisy i są zarejestrowane jako produkt leczniczy.

Melisa na zaburzenia trawienia

Melisa stosowana jest od dziesięcioleci jako naturalne wsparcie dla osób z zaburzeniami trawienia oraz odczuwającymi niestrawność. Badania wskazują, że ziele melisy lekarskiej wykazuje działanie spazmolityczne oraz dodatkowo pobudza wydzielanie soku żołądkowego.

W zależności od zastosowanej dawki ekstrakt z liści melisy może działać na mięśnie gładkie jelit, w tym aktywność skurczową przewodu pokarmowego. Zaobserwowane efekty mogą być spowodowane przede wszystkim przez związki fenolowe, głównie rozmarynę, naturalnie występujące w ekstrakcie z Melissa officinalis. Dodatkowo obserwuje się, że melisa działa żółciopędnie.

Po jakim czasie zaczyna działać melisa?

Wiele osób szukających sposobu na napięcie nerwowe w medycynie ludowej zastępuje medykamenty działające uspokajająco, liśćmi melisy, jako naturalny sposób na skołatane nerwy. Już po 30 minutach od wypicia naparu z suszonych liści melisy lekarskiej organizm uspokaja się. I choć nie stwierdzono wielu skutków ubocznych ze stosowania melisy, to jak każe zioło, również  ziele melisy zaleca się stosować z umiarem.

Aby w pełni skorzystać z właściwości uspokajających wskazane jest picie około 2-3 porcji suszonego ziela melisy lekarskiej zalanych szklanką wrzątku.

Przeczytaj również:
Jak prawidłowo przygotować napar?

Do czego można dodawać melisę?  

Melisę używa się w gastronomii. Jest świetnym składnikiem sałatek, który dzięki swojemu cytrynowemu smakowi, zastępuje trawę cytrynową. Melisa może być także wykorzystywana do produkcji likierów, nalewek i słodyczy. Liście melisy mogą przy tym stanowić świetny dodatek orzeźwiających letnich napojów.

Poza tym melisa lekarska jest również rośliną miododajną, czemu zawdzięcza  swoje nazwy ludowe: pszczelnik czy rojownik. Z tego powodu jest chętnie zasiewana przez pszczelarzy przy pasiekach. Świeże liście melisy stosowane są także do nacierania ula. Działanie takie ma pomagać w jego zagnieżdżeniu przez młody rój pszczół.

Melisa lekarska w ciąży

Liście melisy lekarskiej w formie naparu mogą  pić kobiety w ciąży, a jej przedawkowanie jest bardzo trudne. Melisa nie tylko skutecznie wycisza i wspiera dobry nastrój, ale do tego może łagodzić poranne mdłości, które mogą szczególnie doskwierać w pierwszym trymestrze ciąży.

Przeczytaj również:
Czy w ciąży można stosować melisę?

Melisa – przeciwwskazania do stosowania

Melisa lekarska jest stosunkowo bezpiecznym surowcem. Stosowanie naparów bądź preparatów zawierających jej wyciągi jest przeciwwskazane w nielicznych przypadkach. Nie powinny ich stosować osoby uczulone na ten surowiec farmaceutyczny bądź jego składnik. W szczególności osoby, których skóra ma skłonność do alergii powinny unikać stosowania olejku z melisy, który może wywoływać zaczerwienia skóry.

Odstawienie preparatów z melisą jest zalecane przed zabiegami operacyjnymi, gdyż mogą potencjalnie wchodzić w interakcje z lekami podawanymi w czasie i po zabiegu.  

Należy również pamiętać, że napar z melisy nie powinien być łączony z przyjmowaniem farmaceutyków uspokajających, zarówno leków na receptę, jak i preparatów na bazie ziół łagodzących napięcie nerwowe.

Melisa – działania niepożądane 

Melisa, tak jak każde zioło może wywoływać skutki uboczne, jednak przy jej stosowaniu działania niepożądane, występują niezwykle rzadko. Ziele melisy w niektórych przypadkach może powodować nudności, wymioty, bóle brzucha, jak również zawroty i bóle głowy.

Choć melisa lekarska (Melissa officinalis) to przede wszystkim naturalny sposób na ukojenie nerwów to warto pamiętać, że jej właściwości lecznicze wykraczają daleko poza działanie uspokajające i ułatwiające zasypianie.

Data aktualizacji: 19.10.2022 r.