Zapalenie oskrzeli. Jak przebiega leczenie?

Czym jest zapalenie oskrzeli? 

Zapalenie oskrzeli to proces zapalny, który obejmuje drogi oddechowe. Nie zajmuje on jednak tkanki płucnej.  

Zazwyczaj za jego rozwój odpowiadają wirusy:  

• adenowirusy,  
• rinowirusy,  
• koronawirusy,  
• wirus RSV,  
• wirus grypy,  
• wirus paragrypy.  

Jedynie niewielka część zapaleń oskrzeli (ok. 5-10%) wynika z obecności bakterii: 

• Mycoplasma pneumoniae,  
• Chlamydophila pneumoniae,  
• Bordetella pertussis,  
• Haemophilus influenzae 
• Moraxella catarrhlis 
• Staphylococcus aureus,  
• Streptococcus pneumoniae.  

Jakie są rodzaje zapalenia oskrzeli? 

Ze względu na czas trwania choroby zapalenie oskrzeli dzielimy na: 

• ostre zapalenie oskrzeli – trwa poniżej 3. tygodni; występuje najczęściej; zazwyczaj wywołują je wirusy; może także pojawić się w przebiegu grypy; 
• podostre zapalenie oskrzeli – trwa od 3. do 8. tygodni; jest spowodowane nadreaktywnością oskrzeli jako powikłanie po przebytym krztuścu; 
• przewlekłe zapalenie oskrzeli – trwa powyżej 8. tygodni; jest efektem szkodliwego wpływu czynników środowiskowych, najczęściej palenia tytoniu. 

Na ostre zapalenie oskrzeli chorują przede wszystkim dzieci poniżej 2. roku życia i w wieku szkolnym, zwykle w sezonie jesienno-zimowym. Wśród dorosłych stanowi jedną z najczęściej diagnozowanych chorób infekcyjnych. 

Czy zapalenie oskrzeli jest zaraźliwe? 

Wirusy łatwo przenoszą się z człowieka na człowieka. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez kontakt bezpośredni i pośredni. Właśnie dlatego często w tym samym czasie na zapalenie oskrzeli choruje kilkoro dzieci z tej samej grupy w żłobku lub zarażają się inni domownicy. 

Jak dochodzi do zapalenia oskrzeli? 

Drobnoustroje wnikają do komórek nabłonka dróg oddechowych, namnażają się w nich i powodują ich uszkodzenie. Zajęty nabłonek przestaje właściwie pełnić swoje funkcje. Często rozwija się także reakcja zapalna, a we krwi zaczynają krążyć jej mediatory. Dochodzi do rozwoju objawów ogólnoustrojowych i pojawia się m.in. gorączka. 

Jakie objawy towarzyszą zapaleniu oskrzeli? 

Do objawów, które występują w przebiegu zapalenia oskrzeli, zaliczamy: 

• kaszel (na początku suchy, a później mokry), 
• gorączkę, 
• świszczący oddech – objaw skurczu oskrzeli; nie pojawia się u wszystkich pacjentów; może występować po kontakcie z zimnym powietrzem lub w reakcji na stres, 
• furczenie lub rzężenie, 
• ból w klatce piersiowej spowodowany kaszlem, 
• bóle mięśni i stawów, 
• rozbicie, osłabienie, 
• bóle głowy. 

W zależności od drobnoustroju wywołującego infekcję mogą pojawić się również objawy ze strony innych układów, np. biegunka, zapalenie spojówek, katar, a także ból i zapalenie gardła. 

Zapalenie oskrzeli – przebieg 

Ostre zapalenie oskrzeli możemy podzielić na następujące fazy: 

• obturacyjno-sekrecyjna (naczyniowa) – jest pierwszą fazą choroby; trwa 3-4 dni; dominujące objawy to gorączka, bóle głowy, surowiczy katar oraz suchy i męczący kaszel; na tym etapie przypomina przeziębienie czy wirusowe zapalenie górnych dróg oddechowych; chorzy mogą się skarżyć na ból brzucha, niekiedy pojawiają się luźne stolce i zapalenie spojówek; 
• sekrecyjna – druga faza choroby; utrzymuje się do dwóch tygodni; katar staje się gęsty, a kaszel mokry; wzmożona produkcja śluzu i jego zaleganie w drogach oddechowych może prowadzić do obturacji, czyli niedrożności oskrzeli; może pojawić się ból w klatce piersiowej. 

Trzecią fazę nie zawsze obserwujemy, ponieważ dotyczy powikłania w postaci nadkażenia bakteryjnego. Następuje wówczas znaczne pogorszenie samopoczucia, pojawia się wysoka gorączka i nasilona duszność. 

Jakie są objawy zapalenia oskrzeli u dzieci? 

U dzieci występują wszystkie wyżej wymienione symptomy. Dodatkowo intensywny kaszel może u nich doprowadzić do wymiotów.  

U niemowląt w sekrecyjnej fazie choroby możemy zaobserwować gorsze łaknienie lub chrapliwy oddech, Jeśli występuje duszność, to widoczne jest wciąganie międzyżebrzy czy poruszanie skrzydełkami nosa. 

Ile trawa zapalenie oskrzeli? 

Większość symptomów ustępuje w ciągu 7 dni. Wyjątkiem jest kaszel, który może trwać nawet do 3. tygodni. Wynika to z powolnej regeneracji nabłonka dróg oddechowych uszkodzonego przez drobnoustroje. 

Diagnostyka zapalenia oskrzeli 

W diagnostyce zapalenia oskrzeli najważniejsze jest wykluczenie obecności stanu zapalnego w płucach pacjenta. Wizyta w gabinecie lekarza rodzinnego i badanie przedmiotowe pozwalają na dokonanie takiej oceny i podjęcie decyzji o stosownym leczeniu. Niekiedy w razie wątpliwości zlecane są RTG klatki piersiowej i badania laboratoryjne. 

Leczenie zapalenia oskrzeli

Znaczną część zapaleń oskrzeli (aż ok. 90%) wywołują wirusy. W związku z tym w ich leczeniu rutynowo nie stosuje się antybiotyku.  

Antybiotyki to substancje o działaniu przeciwbakteryjnym. Nie są aktywne wobec wirusów.  

Leczenie przyczynowe, czyli skierowane przeciwko konkretnemu drobnoustrojowi, stosuje się w określonych przypadkach, np. w krztuścu lub grypie. 

W trakcie choroby pamiętaj o odpoczynku i przyjmowaniu dużej ilości płynów, zwłaszcza podczas gorączki i w fazie sekrecyjnej choroby. Jeśli jest taka możliwość, nawilżaj powietrze w domu. Możesz także wykonywać nebulizacje z roztworu chlorku sodu.  

W razie potrzeby możesz także zastosować leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (paracetamol, ibuprofen).

W przypadku kaszlu produktywnego możesz zastosować preparaty ułatwiające odkrztuszanie wydzieliny (karbocysteina, erdosteina, N-acetylocysteina).

Jeśli zmagasz się z suchym kaszlem, możesz zastosować leki przeciwkaszlowe, które złagodzą uciążliwe objawy.

Lekarz może zalecić również leki:

• rozszerzające oskrzela – jeśli występują objawy zwiększonej reaktywności oskrzeli (fenoterol, salmeterol), 
• przeciwzapalne (glikokortykosteroidy wziewne) w przypadku silnej nadreaktywności oskrzeli objawiającej się uporczywym kaszlem.

W fazie sekrecyjnej, szczególnie w przypadku dzieci, bardzo ważne są czynności ułatwiające efektywne odkrztuszanie wydzieliny. Poza oklepywaniem świetnie sprawdzą się podskoki. U niemowląt i osób leżących wykwalifikowany personel może wykonać drenaż ułożeniowy. 

Wszystkie wymienione sposoby leczenia to postępowanie objawowe. W większości przypadków leczenie przyczynowe nie jest konieczne, ponieważ choroba ustępuje samoistnie po ok. tygodniu.  

Jeśli lekarz zdiagnozuje bakteryjne zapalenie oskrzeli lub jeśli narasta duszność, a kaszel utrzymuje się powyżej 2. tygodni, antybiotykiem z wyboru jest amoksycylina, nierzadko w połączeniu z kwasem klawulonowym. W drugiej kolejności stosuje się makrolidy lub fluorochinolony.  

W większości przypadków zapalenia oskrzeli możemy leczyć w domu.  

Wskazaniem do hospitalizacji są: 

• narastająca duszność, w szczególności bezdechy, 
• ciężki i stale pogarszający się stan zdrowia, 
• tachykardia, 
• tachypnoe (zwiększona ilość oddechów na minutę), 
• saturacja poniżej 94%. 

Nawracające zapalenia oskrzeli powinny być sygnałem do poszerzenia diagnostyki w kierunku astmy oskrzelowej. 

Jakie są możliwe powikłania zapalenia oskrzeli? 

• Odoskrzelowe zapalenie płuc, 
• niewydolność oddechowa (u małych dzieci), 
• przemijająca nadreaktywność oskrzeli (duszność, kaszel) w wyniku kontaktu z zimnym powietrzem lub po wysiłku fizycznym, ale również w nocy, 
• nadkażenie bakteryjne, 
• sepsa. 

Czy można ustrzec się przed zapaleniem oskrzeli? 

Ostre zapalenie oskrzeli może pojawić się także m.in. w przebiegu grypy lub być wywołane pałeczką krztuśca. W związku z tym do działań profilaktycznych zaliczamy szczepienia ochronne przeciwko tym chorobom zakaźnym.  

Pamiętajmy również o przestrzeganiu ogólnych zasad higieny:  

• dokładne mycie rąk,  
• niedotykanie rękoma ust, nosa i oczu,  
• wietrzenie pomieszczeń,  
• unikanie korzystania z cudzych sztućców i szklanek. 

Przeczytaj również:
Flegma w gardle. Nie lekceważ tego objawu!