Przebywasz często na słońcu? Uważaj na znamiona! Słowo o czerniaku
Plażowanie, pikniki, wypady nad jezioro to nieodłączny element letniego wypoczynku. Czy wiesz, jakie niebezpieczeństwo stwarza częste narażenie na promienie słoneczne? Sprawdź, jak chronić się przed czerniakiem.
Czerniak – złośliwy nowotwór skóry
Czerniak to nowotwór wywodzący się z komórek barwnikowych (melanocytów), nieraz mylnie nazywany „rakiem skóry”. Najczęstsza lokalizacja czerniaka to skóra, jednak nowotwór ten może umiejscowić się pod paznokciem, na wardze, w jamie ustnej, a nawet w płucach. Rocznie na całym świecie czerniak zostaje rozpoznany u około 132 tysięcy osób. W Polsce jest to ok. 3000 osób, z których 30-40% umiera. Najwięcej czerniaków rozpoznaje się w Australii i Nowej Zelandii. Wynika to z dużego nasłonecznienia oraz dużej liczby mieszkańców rasy kaukaskiej, która jest pozbawiona naturalnej ochrony przed promieniowaniem słonecznym.
Czerniak – grupy ryzyka
W grupie ryzyka znajdują się osoby:
- z dużą liczbą znamion (pieprzyków) o różnorodnej wielkości i nietypowym umiejscowieniu (owłosiona skóra głowy, stopy, dłonie);
- o jasnej karnacji skóry ze skłonnością do oparzeń słonecznych, blond lub rudych włosach;
- z piegowatą skórą;
- które kiedykolwiek przeżyły oparzenie słoneczne;
- z osłabionym układem odporności (AIDS, wrodzone niedobory odporności, białaczki, chorzy po przeszczepach);
- które miały w rodzinie przypadki czerniaka.
Jeśli znajdujesz się w grupie ryzyka, raz w roku wybierz się do dermatologa na kontrolę skóry.
Jak zapobiec czerniakowi?
Głównym czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania na czerniaka jest promieniowanie słoneczne. Sposobem na zapobieganie chorobie jest unikanie ekspozycji na słońce i rezygnacja z solarium. Szczególnie ważne jest unikanie słońca w godzinach okołopołudniowych.
Jeśli musisz przebywać długo na słońcu:
- zadbaj o odpowiednią odzież ochronną zakrywającą jak najwięcej ciała,
- noś okulary przeciwsłoneczne ze specjalnym filtrem,
- używaj kremów z filtrem UV.
Zasada ABCDE
Prócz kontroli znamion u specjalisty, równie ważna jest samodzielna ocena zgodnie z zasadą ABCDE:
| A – asymetria (ang. asymmetry) | Znamię złośliwe jest zazwyczaj asymetryczne – po narysowaniu krzyżyka dzielącego znamię na 4 części, kwadranty te wyraźnie się od siebie różnią. |
| B – brzegi (ang. border) | Nieregularność brzegów znamienia również może być cechą złośliwości, znamiona łagodne zwykle są gładkie. |
| C – kolor (ang. colour) | Nierównomierny rozkład zabarwienia dotyczy zarówno koloru (brązowe, czarne, różowe, jasne), jak i intensywności barwy (miejscami jaśniejsza czerń, miejscami intensywniejsza czerń). Czerniak wbrew nazwie nie musi być czarny. Część znamion złośliwych ma barwę jasną, różową lub brązową. |
| D – średnica (ang. diameter) | Każde znamię, którego średnica przekracza 5 mm powinno zostać zbadane przez lekarza specjalistę dermatologii lub chirurgii onkologicznej. |
| E – ewolucja (ang. evolution) | Każda zmiana w obrębie znamienia, np.: uniesienie, poszerzenie, zmiana barwy, swędzenie, owrzodzenie czy wzrost. Pomocne w badaniu tych cech będzie regularne fotografowanie znamion i porównywanie zdjęć. |
Jeśli zaobserwujesz u siebie znamię spełniające którekolwiek z wyżej wymienionych kryteriów, niezwłocznie zgłoś się do specjalisty dermatologa lub chirurga onkologicznego.
Czerniak – leczenie
Najważniejsze dla sukcesu terapeutycznego jest wczesne wykrycie zmiany. Jeżeli nastąpi to w odpowiednim momencie, całkowite wyleczenie poprzez wycięcie zmiany jest możliwe w 90% przypadków. O tym, czy wycięcie samej zmiany wystarczy, decyduje lekarz prowadzący na podstawie wyniku badania histopatologicznego. Jeżeli zmiana jest zaawansowana, specjalista wytnie więcej skóry i węzeł chłonny, tzw. wartownik. Następnie, zależnie od badania histopatologicznego węzła wartownika, lekarz podejmuje dalsze decyzje terapeutyczne, np. wycięcie wszystkich okolicznych węzłów lub leczenie chemioterapeutyczne.
Jeśli wielkość, lokalizacja lub stopień zaawansowania nowotworu skóry uniemożliwiają wycięcie zmiany, rozwiązaniem stają się inne metody leczenia: izolowana perfuzja kończynowa z hipertermią lub w normotermii, izolowana infuzja kończynowa, elektrochemioterapia (ECT), radioterapia, systemowe leczenie czerniaka. Niestety ich skuteczność jest znacznie mniejsza. Im później czerniak był rozpoznany, tym większe prawdopodobieństwo nawrotu choroby i przerzutów odległych. Wtedy leczenie opiera się na chemioterapii i immunoterapii.
W ostatnich latach widoczne są wzrost przeżywalności pacjentów i brak nawrotów choroby. Jednak wciąż o powodzeniu terapii decyduje wczesne wykrycie czerniaka. To właśnie dlatego tak ważna jest regularna kontrola znamion i unikanie promieni słonecznych.
Przeczytaj również:
Nie tylko SPF. Na co zwrócić uwagę, wybierając kosmetyk przeciwsłoneczny?
