Słodziki – czy są bezpieczne dla organizmu?

Czym są słodziki? 

Słodziki to zamienniki cukru. Najczęściej są mniej kaloryczne od zwykłego cukru, a także słodsze w smaku. Wyróżniamy dwa rodzaje słodzików: intensywne substancje słodzące oraz poliole.  

Intensywne substancje słodzące – są słodsze od sacharozy. Mogą być pochodzenia naturalnego lub syntetycznego. Naturalne otrzymuje się z roślin, natomiast sztuczne na drodze syntezy chemicznej. Większość z nich jest odporna na działanie wysokiej temperatury, mogą charakteryzować się nieprzyjemnym metalicznym zapachem oraz gorzkim smakiem. Wyróżniamy następujące intensywne substancje słodzące: 

• acesulfam K (E950), 
• aspartam (E951), 
• cyklaminiany (E952), 
• sacharyna (E954), 
• sukraloza (E955), 
• taumatyna (E957), 
• neohesperydyna DC (E959), 
• neotam (E961), 
• glikozydy stewiolowe (E960), 
• adwantam (E969), 
• sól aspartam-acesulfam (E962).

Poliole to naturalne substancje słodzące, tzw. alkohole cukrowe. Zapobiegają powstawaniu próchnicy. Charakteryzują się mniejszą kalorycznością i indeksem glikemicznym niż zwykły cukier. Ponadto nie podnoszą gwałtownie poziomu glukozy we krwi. Niektóre z nich zwalczają bakterie Streptococus mutans. Do polioli należą: 

• sorbitol (E420), 
• mannitol (E421), 
• izomalt (E953), 
• maltitol (E965), 
• laktitol (E966), 
• ksylitol (E967), 
• erytrytol (E968). 

Przeczytaj również:
Biały cukier – jak wpływa na zdrowie?

Gdzie znajdziemy słodziki? 

Słodziki naturalne oraz syntetyczne znajdziemy w wielu produktach. Dodawane są do żywności oraz napojów o zmniejszonej kaloryczności przeznaczonej dla osób dbającej o linię czy diabetyków. Słodziki zawierają m.in.: 

• musztardy i sosy,  
• wyroby cukiernicze,  
• desery,  
• dżemy, 
• owoce kandyzowane.  

Ponadto znajdziemy je również w lekach oraz kosmetykach, np. pastach do zębów czy środkach przeznaczonych do płukania jamy ustnej. Na opakowaniu zawsze musi znaleźć się informacja o obecności słodzika. 

Wpływ słodzików na organizm człowieka 

Przy stosowaniu słodzików należy być ostrożnym, ponieważ często zdarza się, że po zjedzeniu słodkiej porcji nasz organizm odczuwa głód. Dzieje się tak, ponieważ nasze jelita są wyposażone w receptor słodkiego smaku. Jednorazowe doznanie słodkiego smaku przez ten receptor uruchamia proces przygotowania do strawienia nowej porcji cukrów. Trzustka produkuje insulinę w celu trawienia glukozy, której poziom jednak zostaje bardzo obniżony, co powoduje odczucie głodu.  

Słodziki nie pozostają obojętne dla naszego organizmu. Poliole nie są trawione w jelicie cienkim, lecz w jelicie grubym, gdzie ulegają fermentacji. W związku z tym niektóre słodziki stosowane w nadmiernych ilościach (ksylitol, laktitol czy sorbitol) będą powodować wzdęcia oraz biegunki. Jednorazowa dawka w ilości 25-30 g powoduje silną biegunkę. Osoby z nietolerancją laktozy powinny uważać na laktitol, ponieważ wytwarzany jest z laktozy. Natomiast osoby chore na fenyloketonurię nie mogą spożywać aspartamu, który zawiera fenyloalaninę.  

Nieustannie trwają liczne badania nad substancjami słodzącymi, ponieważ nie jest znany ich długotrwały wpływ na organizm człowieka, dlatego należy zachować rozsądek podczas ich stosowania. 

Czy aspartam jest rakotwórczy? 

Wokół aspartamu i jego potencjalnej rakotwórczości wciąż toczą się dyskusje w świecie nauki. O rakotwórczości aspartamu mówi m.in. jedno z badań przeprowadzonych przez włoskich naukowców, którzy przebadali szczury. Jak się jednak okazało, badania te prowadzone były ze sporym nadużyciem dawek aspartamu, które były podawane aż do śmierci zwierzaka. W związku z tym, że szczury są podatne na nowotwory, zwiększone dawki podawane nawet starszym szczurom spowodowały rozwój nowotworu, a w konsekwencji ich śmierć. Badania te były obarczone sporą ilością błędów, w związku z tym nie powinny być brane pod uwagę.  

Według naukowców szkodliwość aspartamu wynika z faktu, iż rozkładany jest do aminokwasów oraz szkodliwego metanolu. Jednak są to mikrostężenia, których szkodliwości nie potwierdzają badania naukowe.  

Nie tylko aspartam wzbudza wiele kontrowersji, dlatego podobnie jak we wszystkim, umiar należy mieć też podczas stosowania słodzików. Dzienna dopuszczalna dawka aspartamu to 40 mg/kg.  

Jaki słodzik wybrać? 

Słodzik powinno się wybrać w zależności od tego, do czego chcemy go wykorzystać.  

• Jeśli chodzi o wypieki, nie każdy słodzik będzie tutaj odpowiedni, ponieważ niektóre z nich nie są odporne na działanie wysokiej temperatury. Do pieczenia warto wybrać erytrol oraz stewię.  
• Tabletki aspartamu doskonale rozpuszczą się w napojach, ponadto są dużo słodsze niż zwykły cukier, dlatego wystarczą jego niewielkie ilości w celu uzyskania słodkiego smaku.  
• Większość słodzików charakteryzuje się specyficznym zapachem czy smakiem. Neutralny smak ma erytrol. 

Słodziki – przeciwwskazania  

U osób z zespołem jelita drażliwego niewskazany jest ksylitol. Za to erytrol nie wywołuje problemów żołądkowych.  

Kobiety w ciąży nie powinny spożywać sacharyny, która przedostaje się do płodu (nie znamy jej działania na rozwój płodu).  

Podsumowując, słodziki są alternatywą dla białego cukru, którego kaloryczność wynosi około 389 kcal na 100 gram. Cechami charakterystycznymi słodzików są mała kaloryczność i niski indeks glikemiczny, co wiąże się z mniejszą gwałtownością podniesienia poziomu glukozy we krwi. Dotychczasowe badania sugerują, że większość słodzików jest bezpieczna dla organizmu, o ile spożywana jest w racjonalnych ilościach. Pamiętajmy, że liczne badania nad substancjami słodzącymi nadal trwają, ponieważ nie jest znany ich długotrwały wpływ na organizm człowieka, dlatego należy zachować umiar w stosowaniu tych substancji.  

Źródła: 

1. M. Cohut, Has safety commission misled the public about aspartame?, „medicalnewstoday.com”. 
2. M. B. Azad, A. M. Abou-Setta, B. F. Chauhan i in., Nonnutritive sweeteners and cardiometabolic health: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials and prospective cohort studies, „CMAJ”, nr 189 (28) 2017. 
3. E. P. Millstone, E. Dawson, REFSA’s toxicological assessment ofaspartame: was it even-handedly trying toidentify possible unreliable positives andunreliable negatives?, „Archives of Public Health”, nr 77 2019. 
4. J. E. Nettletona, R. A. Reimer, J. Shearer, Reshaping the gut microbiota: Impact of low calorie sweeteners and the link to insulin resistance?, „Physiology & Behavior”, nr 164 2016. 
5. S. E. Swithers, Artificial sweeteners produce the counterintuitive effect of inducing metabolic derangements, „Trends in endocrinology and metabolism”, nr 24 (9) 2013.