Spondyloartropatia – jak ją leczyć?

Spondyloartropatia – choroby

Do grupy spondyloartropatii zalicza się choroby takie jak:

• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,
• łuszczycowe zapalenie stawów,
• reaktywne zapalenie stawów,
• zapalenia stawów towarzyszące nieswoistym zapaleniom jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenia jelita grubego), 
• niezróżnicowane zapalenia stawów kręgosłupa. 

Cechami wspólnymi wszystkich wymienionych są:

• ujemny czynnik reumatoidalny, 
• obciążenie rodzinne,
• wysoka częstość występowania antygenu HLA B-27, 
• współwystępowanie objawów osiowych i obwodowych,
• możliwe dodatkowe stany zapalne błony naczyniowej oka,
• łuszczyca,
• choroba zapalna jelit.

Spondyloartropatia – leczenie farmakologiczne

Przełom w leczeniu chorób reumatycznych, w tym spondyloartropatii, nastąpił w momencie wprowadzenia w tok postępowania leczniczego leków biologicznych oraz leków modyfikujących przebieg choroby obok standardowych niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Działanie leków biologicznych opiera się na blokowaniu białka TNF (ang. tumor necrosis factor – czynnik martwicy nowotworów), które powoduje stan zapalny. Leki te, tłumiąc układ odpornościowy, zmniejszają stan zapalny w stawach w celu zapobiegania uszkodzeniom.

 Najczęstszymi pozytywnymi skutkami leczenia inhibitorami TNF-α są:

• poprawa funkcji kręgosłupa,
• złagodzenie dolegliwości bólowych,
• częściowe zmniejszenie stanu zapalnego możliwe do zaobserwowania za pomocą rezonansu magnetycznego. 

Jednak ze względu na hamowanie układu odpornościowego stosowanie leków biologicznych może prowadzić do poważnych infekcji dróg oddechowych, z gruźlicą włącznie. 

Decyzja o rodzaju leczenia powinna być podjęta wspólnie przez lekarza i pacjenta. Związane jest to z wysokimi kosztami terapii niektórymi lekami oraz możliwymi skutkami ubocznymi. Leczenie powinno być zawsze zindywidualizowane i dostosowane do bieżącego stanu chorego, podparte wynikami badań, a w przypadku wystąpienia powikłań – odpowiednio zmodyfikowane.

Rola fizjoterapii w spondyloartropatii 

Zgodnie z rekomendacjami ASAS/EULAR podstawą terapii niefarmakologicznej pacjentów ze spondyloartropatią powinny być regularne ćwiczenia fizyczne oraz edukacja (psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym). Ze względu na dużą skuteczność leczenia biologicznego fizjoterapia nie jest w stanie go zastąpić, ale powinna stanowić integralną część procesu leczniczego. Program rehabilitacji powinien zostać wdrożony natychmiast po postawieniu diagnozy tak, aby jak najszybciej zapobiec dalszym szkodliwym skutkom choroby. Ważnym argumentem przemawiającym za sensownością rehabilitacji jest fakt, iż w przypadku chorób reumatycznych dolegliwości bólowe wzrastają podczas odpoczynku, a maleją w trakcie ruchu. 

Brakuje jednoznacznych wytycznych co do typu aktywności fizycznej i ćwiczeń rehabilitacyjnych rekomendowanych konkretnie w terapii SpA, natomiast kładzie się nacisk na indywidualny charakter terapii, skoncentrowany na pacjencie i dopasowany do jego stanu funkcjonalnego oraz postępu choroby. Ćwiczenia rehabilitacyjne rozpoczyna się na niskich poziomach intensywności, stopniowo zwiększając obciążenia i czas trwania. Standardowo w skład programu fizjoterapii wchodzą ćwiczenia ukierunkowane na:

• poprawę elastyczności ciała,
• edukację posturalną,
• prawidłowy oddech. 

Oprócz tego rekomenduje się:

• ćwiczenia aerobowe, 
• trening siłowy, 
• ćwiczenia proprioceptywne, 
• pilates,
• ćwiczenia w wodzie,
• sporty zespołowe (unikając tych najbardziej kontuzjogennych).

Różnorodność ćwiczeń ma na celu utrzymanie możliwie najlepszej siły i ruchomości mięśni, więzadeł i stawów. 

Ze względu na ograniczoną ruchomość klatki piersiowej za szczególnie istotne uważa się ćwiczenia mobilizujące ten obszar, połączone z prawidłowym oddychaniem. Duże korzyści u pacjentów dotkniętych spondyloartropatią przynosi pływanie, ponieważ  nie tylko poprawia pracę płuc, ale i zwiększa tolerancję wysiłku. Dodatkowo badania pokazują, iż rehabilitacja urozmaicona o hydroterapię przynosi lepsze korzyści niż terapia prowadzona wyłącznie na sali. 

Chociaż samodzielny trening w domu uważa się za mniej efektywny niż zajęcia w grupie pod nadzorem terapeuty, to ćwiczenia w warunkach domowych są tańsze i łatwiejsze w organizacji. Ponadto badania potwierdzają, iż regularna aktywność w domu prowadzi do poprawy mobilności kręgosłupa, klatki piersiowej oraz wpływa korzystnie na jakość życia tychże pacjentów.

Edukacja w spondyloartropatii

Edukacja pacjentów połączona z terapią w nurcie poznawczo-behawioralnym pomaga w lepszym radzeniu sobie z dolegliwościami bólowymi i innymi niedogodnościami spowodowanymi chorobą, a także zwiększa poczucie własnej skuteczności i obniża poziom lęku. Poza tym leczenie psychoterapeutyczne prowadzi do zwiększenia stabilizacji emocjonalnej i poprawy samopoczucia, więc zaleca się, aby wchodziło ono w skład kompleksowej terapii w spondyloartropatii.

Kompleksowość leczenia ma na celu jak najdłuższe utrzymanie pacjenta w możliwie jak najlepszej kondycji oraz wsparcie na poszczególnych etapach choroby, która pozostaje nieuleczalna. Dzięki takiemu podejściu pacjenci mogą dłużej pozostawać samodzielni i społecznie aktywni, a co za tym idzie – lepiej znosić niedogodności związane z chorobą.