Terapia mięśni dna miednicy przy nietrzymaniu moczu u kobiet

Stopnie i typy nietrzymania moczu

Wyróżniamy trzy postaci nietrzymania moczu, dzieląc je kolejno na stopnie.

• I° – niekontrolowane napięcie w jamie brzusznej w wyniku kichnięcia, śmiechu, podniesienia dziecka czy kaszlu powodujące wzrost ciśnienia, co kończy się wypływem moczu.
• II° – gdy w czasie czynności dnia codziennego jak wchodzenie po schodach, bieganie, praca fizyczna wymagająca powtarzających się schyleń oraz podnoszenia, dochodzi do wypływu moczu.
• III° – stan, w którym do wypływu moczu dochodzi podczas stania, a nawet siedzenia, czyli w statyce.

Ponadto możemy wyróżnić następujące typy/rodzaje nietrzymania moczu, jak:

• wysiłkowe nietrzymanie moczu – polegające na popuszczaniu moczu w trakcie kichania, kasłania, aktywności fizycznej, np. podczas skakania na trampolinie,
• naglące nietrzymanie moczu – popuszczanie moczu poprzedzone uczuciem nagłego parcia będącego pilną potrzebą oddania moczu,
• mieszane nietrzymanie moczu – będące połączeniem wysiłkowego i naglącego nietrzymania moczu.

Dzięki określeniu stopnia i typu nietrzymania moczu możliwe jest podjęcie leczenia i ocena jego postępów.

Przyczyny nietrzymania moczu

Przyczyny nietrzymania moczu mają swoje źródło w:

• braku świadomości ciała, nieprawidłowej mechanice ciała w sporcie – wysiłek fizyczny zwiększa nacisk na pęcherz i mięśnie dna miednicy, które nie mogą wystarczająco zacisnąć się, aby powstrzymać upływ moczu, 
• braku ruchu i otyłości, 
• używkach (palenie tytoniu), 
• tak zwanym wysiłkowym nietrzymaniu moczu, będącym zwykle wynikiem osłabienia lub urazu porodowego mięśni kontrolujących oddawanie moczu, takich jak mięśnie dna miednicy,
• uszkodzeniach mięśni kontrolujących oddawanie moczu, takich jak mięśnie dna miednicy i zwieracz cewki moczowej,
• zaniku mięśniówki przepony moczowo-płciowej, która u kobiet może postępować z wiekiem i po porodzie siłami natury.

Warto także podkreślić, że dno miednicy w pewnych momentach życia kobiety jest szczególnie wrażliwe – szczególnie na początku i końcu cyklu miesiączkowego, w okresie ciąży i ok. 9 miesięcy po porodzie, w czasie rekonwalescencji po zabiegach operacyjnych w obrębie jamy miednicy i w okresie okołomenopauzalnym, kiedy obniżenie poziomu estrogenu niekorzystnie odbija się na ukrwieniu i elastyczności tkanek.

Budowa dna miednicy

Wyróżnia się trzy warstwy mięśni dna miednicy:

• pierwszą warstwę stanowi przepona miednicy utworzona przez mięśnie i pokrywające je powięzie: mięsień dźwigacz odbytu i mięsień guziczny,
• drugą warstwę buduje przepona moczowo-płciowa utworzona przez mięsień poprzeczny głęboki krocza, zwieracz cewki moczowej oraz powięź przepony moczowo-płciowej, 
• trzecią warstwę stanowią mięśnie powierzchowne krocza utworzone przez mięsień poprzeczny powierzchowny krocza, opuszkowo-gąbczasty i kulszowo-jamisty. Do tego kompleksu zalicza się również mięsień przepony, mięśnie brzucha oraz mięśnie grzbietu. Ich współdziałanie jest niezbędne m.in. do utrzymania odpowiedniego ciśnienia w jamie brzusznej i jest jednym z czynników gwarantujących właściwą pracę jej narządów. Na przykład znaczne rozluźnienie mięśni skośnych i prostych brzucha powoduje przemieszczenie i nacisk narządów jamy brzusznej właśnie na dno miednicy.

Terapia mięśni dna miednicy

Celem terapii jest przyrost masy mięśniowej i wzrost siły mięśni dna miednicy oraz zwiększenie czucia głębokiego, co przełoży się na stabilizację pochwy, cewki i pęcherza moczowego, a co za tym idzie –  zahamowanie parć naglących, częstomoczu i nokturii. Terapia treningu mięśniowego polega na przyjęciu odpowiedniej pozycji przez kobietę i uruchamianiu zewnętrznych grup mięśniowych: ud, pośladków, brzucha – dzięki temu następuje nieświadome napięcie mięśni dna miednicy i poczucie napięcia w różnych częściach miednicy.

W terapii mięśni dna miednicy przy nietrzymaniu moczu można wdrożyć poniższe ćwiczenia:

1. Pierwsze ćwiczenie odbywa się w pozycji siedzącej i polega na próbie wciągnięcia w krocze niedużej piłeczki, która umieszczona jest między udami. Ćwiczone są wtedy mięśnie ud i brzucha, ale też poprzeczne krocza i zwieracza cewki. Drugim etapem tego ćwiczenia  jest założenie nogi na nogę oraz zamiana piłeczki na np. chusteczkę – te drobne modyfikacje znacznie utrudniają trening.
2. Uzyskanie napięcia dźwigacza odbytu umożliwia napięcie mięśni brzucha i pośladków zarówno w pozycji siedzącej, jak i stojącej.
3. Używanie stożków dopochwowych (są podobne kształtem do tamponu) może być dobrym uzupełnieniem treningu mięśniowego miednicy. W trakcie czynności ruchowych, jak siadanie, wstawanie, schylanie czy dźwiganie, utrzymanie stożka w pochwie wymusza pracę struktur dna miednicy, co  wykształca świadome napinanie mięśni, pomocne w uzyskaniu nawyku skurczu w tych sytuacjach.

Przy każdym ćwiczeniu terapeuta pyta pacjentkę o lokalizację odczuwania skurczu, np. ruch przy łechtaczce, pochwie czy odbycie.

Należy pamiętać, że terapia nie jest prowadzona tylko w gabinecie specjalisty. Kobieta powinna dbać o siebie w każdej wymagającej tego czynności w ciągu dnia.

Terapię można również wspierać stosując leczenie farmakologiczne, polegające na przyjmowaniu leków zmniejszających skurcze pęcherza. Czasem, poza stosowaniem treningu mięśni miednicy, konieczny okazuje się zabieg chirurgiczny. Aby uniknąć problemów związanych z nietrzymaniem moczu, warto pamiętać o profilaktyce i regularnym wykonywaniu odpowiednich ćwiczeń wzmacniających mięśnie dna miednicy.