Właściwości i zastosowanie szałwii

Szałwia – ogólna charakterystyka

Szałwia lekarska (Salvia officinalis) to popularna, wieloletnia roślina zielarska, która należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Uprawiana jest w Ameryce Północnej i Europie, a jej korzystne dla zdrowia właściwości doceniane były już w starożytności. Obecnie szałwia stosowana jest w fitoterapii (ziołolecznictwie), kosmetologii oraz branży gastronomicznej. Bez problemu jest dostępna dla konsumentów w formie suszonego ziela, herbat, olejków eterycznych, przypraw, nalewek oraz jako składnik maści i pastylek do ssania. Często możemy spotkać ją w świeżej postaci w warzywniakach i sklepach spożywczych. Jest dodawana do wielu kosmetyków, takich jak szampony, żele, mydła, kremy, środki do higieny intymnej, pasty do zębów i płukanki do jamy ustnej. Tak bogate zastosowanie szałwii wynika z długiej listy składników aktywnych zawartych w roślinie, które nadają jej dodatkowo silny, kamforowy zapach.

Jakie substancje zawiera szałwia?

Szałwia charakteryzuje się dużą ilością olejków eterycznych zawierających m.in.

• tujon,
• cyneol,
• kamforę,
• borneol,
• octan borneolu,
• pinen.

Inne cenne substancje aktywne to:

• garbniki,
• saponiny,
• flawonoidy,
• witaminy B1 i C,
• karoten,
• terpeny,
• związki żywicowe i kwasy organiczne, z których szczególnie ważny jest kwas rozmarynowy.

Prozdrowotne działanie szałwii

Zdecydowanie najbardziej znane i cenione jest bakteriobójcze działanie szałwii, które pozwala traktować roślinę jako naturalny antybiotyk. Udowodniono, że napary i szałwiowe olejki eteryczne pomagają zwalczać nie tylko bakterie, ale też grzyby i wirusy. Poza tym wykazują właściwości przeciwzapalne, rozkurczowe oraz żółcio- i moczopędne. Mniej znane znaczenie ekstraktów z szałwii lekarskiej obejmuje działanie uspokajające oraz hamujące laktację.

Szałwia na nadmierną potliwość

Wykazano, że szałwia stanowi znakomite antidotum na nadmierną potliwość. Codzienne wypijanie około 100-200 ml ziołowej herbatki może zdecydowanie poprawić jakość życia osób dotkniętych tą przykrą dolegliwością. Taką terapię można uzupełnić o przemywanie ciała naparem z szałwii, co ułatwia pozbycie się problemu brzydkiego zapachu potu z ciała oraz łagodzi stany zapalne. Mechanizm działania szałwii w leczeniu nadmiernej potliwości nie został dotąd w pełni opisany, ale prawdopodobnie jest on związany z gospodarką hormonalną. Otóż ziołowy ekstrakt pobudza korę nadnerczy, co skutkuje zmianami w wydzielaniu glikokortykosteroidów, wpływając w efekcie na stopień wydzielania potu.

Wszystkie gatunki szałwii są cennym zielem

W fitoterapii używana jest nie tylko szałwia lekarska, ale i inne gatunki tej cennej rośliny. Szałwia czerwonokorzeniowa (Salvia miltiorrhiza) wykorzystywana jest w chorobach układu krążenia, z kolei szałwia muszkatołowa (Salvia sclarea) pomaga w problemach trawiennych i zatruciach pokarmowych.

Szałwia nadzieją dla chorych na Alzheimera

Niezwykłe właściwości szałwii dają nadzieję na poprawę stanu klinicznego i jakości życia pacjentów z chorobami neurodegradacyjnymi, takimi jak choroba Alzheimera. W literaturze opisywane są badania, które dowodzą, że podawanie określonych dawek szałwii lekarskiej i szałwii hiszpańskiej poprawia funkcje poznawcze, poprawia pamięć, wycisza i wpływa na lepszy nastrój. Dodatkowo kwas rozmarynowy zawarty w szałwii redukuje stres oksydacyjny, działa przeciwutleniająco i wpływa na mechanizmy neuroochronne, co ma szczególne znaczenie u chorych ze zmianami w układzie nerwowym. Oczywiście aspekt ten wymaga jeszcze wielu lat badań, ale może okazać się, że popularna i łatwo dostępna szałwia przynosi ogromne korzyści w terapeutyczne.

Właściwości szałwii pokazują, jak wspaniałym darem natury są dla nas zioła. Bogactwo zawartych w nich związków aktywnych stanowi ważny element wspomagający leczenie i często umożliwia uniknięcie przykrych dolegliwości zdrowotnych. Choć szerokie zastosowanie szałwii lekarskiej i jej pokrewnych gatunków jest bezdyskusyjne, stanowi ono nadal duże wyzwanie dla wprowadzenia coraz skuteczniejszych fitoterapii.

Źródła:

• Gajewska A., Krajnik M. (2006). Szałwia w leczeniu nadmiernej potliwości u pacjentki z zaawansowaną chorobą nowotworową. Polska Medycyna Paliatywna, 5(4), 177-180.
• Hać-Szymańczuk E., Lipińska E., Błażejak S., Bieniak K. (2011). Ocena aktywności przeciwbakteryjnej szałwii lekarskiej (Salvia officinalis L.). Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 44(3), 667-672.
• Zdrojewicz Z., Pypno D., Bugaj B., Cabała K., Waracki M. (2015). Próby zastosowania szałwii w leczeniu zaburzeń poznawczych i choroby Alzheimera. Post Fitoter, 16(4), 263-267.