Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

W jelicie grubym tworzy się stan zapalny błony śluzowej poprzez nagromadzenie licznych komórek nadmiernej odpowiedzi immunologicznej organizmu. Wydzielają one duże ilości cytokin – mediatorów stanu zapalnego, przez co dochodzi do uszkodzeń śluzówki jelita grubego. Skutkuje to powstawaniem krwawiących nadżerek i pseudopolipów oraz owrzodzeniem. Pierwsze objawy pojawiają się najczęściej między 15 a 30 rokiem życia, nieco rzadziej w późniejszym okresie. W Polsce zdiagnozowano już ponad 50 000 przypadków tej choroby, a co roku dochodzi około 700 nowych. Wczesne rozpoznanie umożliwia zastosowanie odpowiedniego leczenia, które znacznie poprawia jakość życia i wydłuża okresy remisji choroby.

Przyczyny wrzodziejącego zapalenia jelita grubego

Przyczyny powstawania wrzodziejącego zapalenia jelita grubego nie są do końca poznane i wyjaśnione. W dużej mierze najważniejszym czynnikiem jest dziedziczenie nieswoistych chorób zapalnych jelit. Ryzyko ich wystąpienia zwiększa się, jeżeli występują w rodzinie inne dolegliwości o podłożu autoimmunologicznym, jak atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, reumatoidalne zapalenie stawów czy Hashimoto. Zaobserwowano, że colitis ulcerosa pojawia się często u pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna, która w odróżnieniu od WZJG dotyczyć może całego przewodu pokarmowego, ale obejmując tylko jego wybrane odcinki. Obie choroby często bywają ze sobą  mylone.

Innymi przyczynami są zależne od nas czynniki środowiskowe. U osób genetycznie podatnych na zachorowanie na wrzodziejące zapalenie jelita grubego mogą one indukować rozwój tej choroby. W pewnym stopniu jesteśmy w stanie ograniczyć ich wpływ poprzez zmianę swoich nawyków. Zła dieta, nadmierne zażywanie leków, zwłaszcza przeciwbólowych i antybiotyków, liczne nieleczone infekcje jelit, zakażenia bakteryjne przewodu pokarmowego, nadużywanie alkoholu potencjalnie mogą się przyczynić do zaburzenia fizjologicznej flory bakteryjnej oraz do powstawania ognisk zapalnych w jelitach. Ciągłe narażenie na stres, nerwice oraz inne choroby psychiczne również osłabiają odporność organizmu i upośledzają pracę układu immunologicznego.

Objawy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego bardzo często ma dość łagodny przebieg. W zależności od stopnia nasilenia choroby okresy jej remisji mogą trwać kilka miesięcy, a nawet lat. Bywają również przypadki, gdzie nawroty są tak ostre i częste, że konieczna jest hospitalizacja. W trakcie zaostrzenia objawów dochodzi do:

• bardzo silnych kurczowych bólów brzucha,
• nagłego, mocnego parcia na stolec,
• uporczywych biegunek z domieszką krwi, śluzu i ropy.

Wystąpić mogą:

• gorączka,
• wymioty,
• odwodnienie,
• zwiększenie częstotliwości rytmu serca,
• obniżenie ciśnienia krwi.

Dalszymi konsekwencjami rozwoju choroby są anemia, spadek masy ciała oraz inne groźne powikłania, jak rozdęcie okrężnicy, jej perforacja, a odległym następstwem nawet rak jelita grubego. Pojawić się mogą inne, na pozór niezwiązane objawy, jak zapalenie spojówek, tęczówki, zmiany skórne (najczęściej rumień), choroby zapalne stawów, wątroby czy dróg żółciowych.

Jak rozpoznać WZJG?

Bardzo często pierwsze objawy mogą przypominać ostrą infekcję bakteryjną przewodu pokarmowego. Wykonanie posiewu kału pozwala wykluczyć zakażenie bakteryjne czy pasożytnicze, a badanie krwi wykazujące podwyższone OB, CRP oraz obecność przeciwciał charakterystycznych dla autoimmunologicznych chorób zapalnych jelit jest w stanie potwierdzić diagnozę. Ostateczne rozpoznanie i ocenę rozległości zmian lekarz dokonuje poprzez badanie endoskopowe (kolonoskopia) jelita grubego z pobraniem wycinków do analizy histopatologicznej. Pomocne jest również badanie ultrasonograficzne (USG) oraz radiologiczne jamy brzusznej.

Czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego można wyleczyć?

Wrzodziejącego zapalenia jelita grubego niestety nie da się całkowicie wyleczyć. Celem farmakoterapii jest wydłużenie okresów remisji choroby, zapobieganie zaostrzeniom i łagodzenie jej objawów. Wykorzystywane są:

• preparaty kwasu 5-aminosalicylowego (mesalazyna, sulfasalazyna) w postaci tabletek, czopków i wlewek doodbytniczych,
• leki sterydowe (prednizon, budezonid),
• leki immunosupresyjne (azatiopryna, merkaptopuryna),
• najnowsze, lecz bardzo kosztowne, leki biologiczne.

Gdy farmakoterapia nie przynosi pożądanego efektu, a ciężki rzut choroby powoduje nadmierną utratę krwi, elektrolitów oraz białek, konieczna może być operacyjna resekcja całego jelita grubego z wykonaniem stomii.

Jaką zachować dietę przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego?

Zalecenia dietetyczne są bardzo różne, w zależności od okresu choroby. W fazie aktywnego rzutu należy przede wszystkim zadbać o odpowiednie nawodnienie. Korzystnie jest pić napary ziołowe, np. z nagietka, rumianku czy z czarnych jagód. Podczas uporczywych biegunek organizm traci dużo elektrolitów, które powinno się uzupełniać doustnymi roztworami nawadniającymi. Trzeba unikać napojów słodzonych czy gazowanych. Dieta w tym czasie musi być dobrze przyswajalna i lekkostrawna. Konieczne jest całkowite odstawienie produktów mlecznych zawierających laktozę. W cięższych przypadkach wymagane może być zastosowanie żywienia pozajelitowego. W okresie remisji stopniowo należy rozszerzać menu w zależności od potrzeb. Niestety nie ma jednej uniwersalnej diety dla wszystkich chorujących. Ogólnie można stwierdzić, iż powinna być ona bogatoenergetyczna, o obniżonej zawartości tłuszczów nasyconych, cukrów i błonnika. Najlepszą metodą przyrządzania potraw jest gotowanie na parze, co czyni je lekkostrawnymi i zachowuje ich wartości odżywcze. Pomocny może być indywidualny dobór diety u dietetyka, w zależności od potrzeb pacjenta.