Żylaki na nogach. Jak im zapobiegać? Jak leczyć?

Żylaki na nogach – kto jest na nie narażony?  

Żylaki to przejaw przewlekłej niewydolności krążenia. Powstają, gdy dochodzi do zaburzeń w budowie naczyń krwionośnych i uszkodzenia zastawek zapobiegających cofaniu się krwi.  

Czynniki, które predysponują do rozwoju żylaków na nogach, to: 

• uwarunkowania genetyczne (jeśli jeden rodzic cierpi na żylaki, prawdopodobieństwo wystąpienia u dzieci wynosi 60% w przypadku kobiet i 25% w przypadku mężczyzn, a jeśli żylaki stwierdzono u obojga rodziców, ryzyko wystąpienia to aż 90%),  
• płeć żeńska,  
• ciąża,  
• siedzący tryb życia,  
• nieodpowiednia garderoba (zbyt obcisłe spodnie, wysokie obcasy, częste noszenie bielizny wyszczuplającej),  
• nadwaga,  
• stosowanie doustnej antykoncepcji,  
• wysoki wzrost,  
• wiek,  
• niewłaściwa dieta powodująca zaparcia.  

Już po 40. minutach siedzenia ze zwieszonymi nogami zachodzą zmiany sprzyjające rozwojowi żylaków!  

Dla osób będących w grupie ryzyka najlepszym postępowaniem jest podjęcie działań profilaktycznych, aby nie dopuścić do rozwoju schorzenia.   

Jakie są pierwsze objawy żylaków? 

Niestety, najwcześniej rozpoznajemy u siebie tę dolegliwość, kiedy doszło już do trwałego rozszerzenia żył powierzchniowych. Wówczas tuż pod skórą występują charakterystyczne sine sploty, sznury lub kłębki tworzące tzw. pajęczynki. Symptomów jest o wiele więcej i występują o wiele wcześniej. Do pierwszych objawów sygnalizujących możliwość wystąpienia żylaków zaliczamy uczucie „ciężkich” nóg. Następnie przychodzi ból nóg, skurcze stóp i łydek pojawiające się w momencie długiego stania, a także obrzęki stóp.  

Dopiero w dalszej fazie można zauważyć: 

• teleangiektazje, czyli tzw. pajączki, pęknięte naczynka (początkowo w okolicach kostek),  
• żyły siatkowate – niebieska, doskonale widoczna siatka żył (najczęściej powstaje w okolicy kolan). 

W konsekwencji pajączki i siatki żył mogą prowadzić do owrzodzeń, czyli ubytku skóry, który powstał w wyniku niedotlenienia tkanek i niedostatecznego zaopatrzenia ich w składniki odżywcze.   

Owrzodzenie goleni jest jedną z rodzajów ran przewlekłych, czyli takich, które goją się dłużej niż powinny. Standardowo specjaliści przyjmują, że jest to okres dłuższy niż 6-8 tygodni. Jednak coraz częściej odchodzą od tak sztywnych ram i ranę przewlekłą definiują jako tę, która nie chce się goić. Proces ten może trwać wiele miesięcy albo lat.   

W nawet 50% przypadków czas leczenia owrzodzenia żylnego trwa ponad 10 lat, a aż w 70% zdarzają się nawroty.   

Jak wygląda owrzodzenie żylne? Jak rozróżnić je od innych ran?  

W owrzodzeniu żylnym występuje pojedyncza rana lub może być ich kilka. Są one różnej wielkości – od punktowych aż po olbrzymie, które obejmują cały obwód łydki. Rana ma zwykle owalny kształt, jednak czasami jej forma jest mniej regularna. Może być dosyć głęboka, wypełniona czarną tkanką martwiczą, żółtym włóknikiem lub żółto-zieloną mazią. Wysięk z jej środka może być przezroczysty lub ropny, o nieprzyjemnym zapachu. W miarę postępu leczenia znika kolorowa wydzielina i zastępuje ją czerwona, zdrowa ziarnina. Na brzegach rany pojawia się naskórek, który z czasem będzie zarastał całą powierzchnię.  

Żylaki w ciąży  

W okresie ciąży w organizmie kobiety zachodzi wiele zmian, także w układzie krwionośnym. Wzrost poziomu estrogenów i progesteronu przyczynia się do: 

• zwiększenia ilości czynników krzepnięcia we krwi, przez co krew staje się gęstsza, 
• rozluźnienia mięśni gładkich w naczyniach, co powoduje spadek napięcia żylnego i zastój krwi w żyłach. 

W trakcie ciąży zwiększa się objętość krwi krążącej w żyłach, powiększająca się macica uciska naczynia żylne, przez co wzrasta w nich ciśnienie.  

Do pojawienia się żylaków w okresie ciąży predysponują: 

• nadwaga i otyłość, 
• krótkie przerwy pomiędzy ciążami, 
• stosowanie antykoncepcji hormonalnej, w szczególności przez kilka lat bez przerwy, 
• czynniki genetyczne. 

Żylaki w okresie ciąży pojawiają się głównie na nogach, ale mogą powstać także w miednicy małej, kroczu i sromie. Dodatkowym czynnikiem, który sprzyja powstawaniu żylaków w ciąży jest siedzący tryb życia i niska aktywność.  

Głównym objawem żylaków w ciąży jest opuchlizna łydek i uczucie ciężkości nóg. Czasem w nogach można odczuć pulsowanie, w bardziej zaawansowanych przypadkach swędzenie, pieczenie i ból. Na nogach pojawiają się wyraźnie zarysowane naczynia krwionośne o barwie granatowej lub fioletowej. Pojawienie się widocznych żylaków nie jest tylko defektem estetycznym, ale poważnym objawem, który może rozwinąć się w poważniejsze stany jak owrzodzenie żylne.  

W okresie ciąży metody leczenia żylaków są mocno ograniczone. Polegają one na ograniczaniu objawów poprzez stosowanie odpowiedniej profilaktyki, w tym zakładaniu pończoch, rajstop uciskowych. Działają one przeciwobrzękowo i wspomagają odpływ krwi z nóg. Pomocne jest także leżenie czy siedzenie z uniesionymi nogami, co ułatwia odpływ krwi.  

Naturalne sposoby na żylaki na nogach, czyli profilaktyka 

Wprowadź więcej ruchu do swojego trybu życia 

Podczas ruchu pobudzamy do pracy naszą „pompę mięśniową”, która pozytywnie wpływa na układ żylny. Wprawiając w ruch szczególnie mięśnie łydek i ud, silnie stymuluje krążenie żylne. Oczywiście nie musisz ćwiczyć codziennie przez wiele godzin. Wystarczy, gdy na ruch poświęcisz 3 dni w tygodniu, każdorazowo minimum po 30 minut. Dobroczynny wpływ na żyły mają takie ćwiczenia, jak wspinanie na palcach, żwawy marsz w miejscu czy tzw. rowerek. W profilaktyce żylaków świetnie sprawdzają się takie dyscypliny sportowe, jak pływanie czy jazda na rowerze. Unikaj natomiast ćwiczeń, które silnie obciążają stopy, np. skoku wzwyż czy podnoszenia ciężarów. 

Jeśli w czasie pracy głównie siedzisz, co jakiś czas podnoś nogi do góry i poruszaj stopami. Pamiętaj również o robieniu przerw, by wstać i trochę pospacerować, choćby wokół biurka. Podczas siedzenia unikaj zakładania nogi na nogę, ponieważ taki układ nóg utrudnia odpływ krwi. W przypadku pracy stojącej miej do dyspozycji niewielki podnóżek, na którym stawiaj na przemian raz prawą, a raz lewą stopę. 

Jeśli lubisz oglądać telewizję lub czytać książki na leżąco, w trakcie tych czynności leż z prostymi nogami uniesionymi delikatnie powyżej linii serca. W trakcie dłuższej podróży pociągiem lub samolotem regularnie wstawaj, by się przespacerować. Podczas długiej jazdy samochodem pamiętaj o postoju. W profilaktyce żylaków każdego dnia przynajmniej przez 10 minut leż z nogami ułożonymi ok. 15 cm nad poziomem serca. Taka pozycja poprawia odpływ krwi z nóg do serca. 

Zadbaj o prawidłową garderobę 

Zbyt obcisłe spodnie, skarpety z bardzo ciasną gumką i buty na wysokich obcasach to elementy garderoby, z których lepiej zrezygnować. Najlepiej, aby buty miały obcas o wysokości maksymalnie 5 cm, a swoim kształtem były dostosowane do stopy. Równie niezdrowa jest obciskająca bielizna, zwłaszcza ta wyszczuplająca, jak gorset czy majtki. 

Dbaj o prawidłową wagę ciała i dietę 

Każdy zbędny kilogram niepotrzebnie obciąża nogi, a duża masa ciała przyczynia się do wzrostu ciśnienia w żyłach nóg, powodując pozostawanie krwi w naczyniach. Ryzyko zachorowania na żylaki znacznie wzrasta, gdy BMI wynosi powyżej 30. Wskaźnik ten łatwo skontrolujesz za pomocą kalkulatora BMI. 

Zaparcia również mogą być czynnikiem sprzyjającym zastojom krwi w nogaach. Aby zniwelować ryzyko zaparć, wyeliminuj z diety żywność wysokoprzetworzoną, a wzbogać ją o błonnik obecny w orzechach, otrębach i kaszy oraz surowe i gotowane warzywa, a także rośliny strączkowe. Unikaj tłustego mięsa, francuskich serów, a także słodyczy. By zlikwidować opuchnięcia stóp, ogranicz sól. Warto wprowadzić też naturalne produkty wspomagające żyły i działające przeciwzakrzepowo. Są bardzo proste do zapamiętania i rozpoznania ze względu na niebiesko-czerwony kolor, jak np. jagody, wiśnie, śliwki, ciemne winogrona, czerwona i czarna fasola czy herbata z dzikiej róży. 

Wspomagaj profilaktykę odpowiednimi preparatami 

Oprócz wyżej wymienionych czynników można stosować również preparaty poprawiające napięcie ścian żylnych naczyń krwionośnych, co usprawni krążenie oraz zniweluje obrzęki w żyłach. Farmakologię stosuje się zarówno w profilaktyce, jak i w terapii leczenia żylaków.  

• Wyciąg z kasztanowca – zawiera substancje, które tradycyjnie są stosowane w leczeniu obrzęków, żylaków czy hemoroidów. Poprawia napięcie żył, zmniejsza ból i obrzęki, wpływa na elastyczność żył. Chroni także naczynia krwionośne przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. 
• Wyciąg z ruszczyka – roślina ta zawiera wiele substancji, które poprawiają napięcie żylne i ich elastyczność. Działa przeciwzapalnie, obkurcza naczynia krwionośne. 
• Wyciąg z wąkroty azjatyckiej – jej substancje aktywne usprawniają przepływ krwi przez żyły, wzmacniają tkankę łączną, przez co żyły stają się bardziej elastyczne.   
• Dobesylan wapnia – substancja, która oddziałuje bezpośrednio na śródbłonek żył. Zmniejsza ich przepuszczalność, zwiększa wytrzymałość mechaniczną, ogranicza tworzenie się wysięków. Zwiększa napięcie ścian żył, co zapobiega zastojowi krwi i tworzeniu zakrzepów.  

Leczenie zaawansowanych żylaków  

Dziedziną medycyny zajmującą się diagnostyką i leczeniem schorzeń naczyń obwodowych jest angiologia. Podstawowym narzędziem służącym do rozpoznania stopnia zaawansowania choroby żylnej jest ultrasonografia poprzedzona wywiadem lekarskim i badaniem dotykowym skóry wzdłuż przebiegu żył.  

Do oceny stopnia nasilenia nieprawidłowości w budowie i funkcji układu żylnego używa się 7-stopniowej skali (od C0 do C6). Na jej podstawie klasyfikuje się stan pacjenta, począwszy od występowania niewielkich żył siateczkowatych, poprzez żylaki z obrzękami aż po czynne owrzodzenia żylne.   

Wskazania do przeprowadzenia zabiegu obejmują:  

• żylaki powodujące ból i znaczny dyskomfort,  
• nawracające stany zapalne żył,  
• powiększanie się żylaków mimo podjętych działań zachowawczych,  
• krwotoki z żylaków,  
• owrzodzenia.  

95% przypadków stanowią tzw. żylaki pierwotne, które dotyczą żył powierzchniowych, przy jednoczesnym prawidłowym stanie żył głębokich. Żylaki wtórne powstają na skutek przebytej zakrzepicy żył głębokich. Celem leczenia operacyjnego jest usunięcie chorobowo zmienionych żył powierzchniowych oraz w niektórych przypadkach podwiązanie żył przeszywających, które odpowiadają za przepływ krwi między układem żył głębokich i powierzchniowych.  

Zabiegi mniej inwazyjne polegają natomiast na wyeliminowaniu chorych naczyń poprzez doprowadzenie do ich zasklepienia i zwłóknienia. W obu przypadkach po wykluczeniu wadliwej żyły krew kierowana jest do innych, wydolnych naczyń.  

Metody usuwania żylaków można podzielić na:  

• operacyjne (stripping, miniflebektomia, kriostripping),  
• termiczne (laser, fale radiowe, para wodna),  
• chemiczne (skleroterapia płynna i piankowa, kleje tkankowe),  
• chemiczno-mechaniczne.