Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Jak się objawia?

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa – co to za choroba? 

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK, choroba Bechterewa) jest chorobą zapalną o przewlekłym, postępującym charakterze. Jej diagnostyką i leczeniem zajmują się reumatolodzy. 

ZZSK obejmuje: 

• stawy kręgosłupa,  
• stawy krzyżowo-biodrowe,  
• pierścienie włókniste, 
• więzadła kręgosłupa.  

Toczący się w ich obrębie proces zapalny prowadzi do stopniowego usztywnienia tych elementów. W przebiegu schorzenia zajęte mogą być również stawy obwodowe oraz przyczepy ścięgniste. Oprócz tego choroba może dawać objawy spoza układu ruchu i objawy ogólne. 

ZZSK – jakie są jego przyczyny? 

Przyczyny choroby są nieznane.  

Najprawdopodobniej jej rozwój związany jest z czynnikami: 

• genetycznymi (występowanie antygenu HLA B27),  
• środowiskowymi (zakażenia bakteryjne dróg moczowych i przewodu pokarmowego), 
• immunologicznymi (zaburzenia odporności).  

Szczególnie istotna jest tu kwestia genetyczna. Jeśli nasz bliski krewny choruje na ZZSK, istnieje większe ryzyko, że również na nie zachorujemy. 

ZZSK – kto najczęściej choruje? 

ZZSK występuje u ok. 0,3 do 1,5% pacjentów. 3 razy częściej chorują na nie mężczyźni. 

Choroba rozpoczyna się najczęściej w młodym wieku, pod koniec okresu dojrzewania lub we wczesnej dorosłości. Pierwsze objawy w znacznej większości przypadków pojawiają się przed ukończeniem 30. roku życia. 

ZZSK – objawy 

Objawy występujące w zesztywniającym zapaleniu kręgosłupa dzielimy na trzy grupy. 

Objawy ze strony układu ruchu 

• Zapalny ból kręgosłupa – ból trwa co najmniej 3 miesiące, a dolegliwości narastają stopniowo. Początkowo obejmują zwykle dolne odcinki kręgosłupa, z czasem również odcinek piersiowy i szyjny. Ból nasila się w nocy i może wybudzać chorego. Rano pacjent może odczuwać sztywność kręgosłupa. Jeśli stan zapalny obejmie kręgosłup piersiowy, może pojawić się ból klatki piersiowej promieniujący od tyłu ku przodowi wzdłuż przebiegu żeber; 
• ograniczenie ruchomości kręgosłupa i ruchomości oddechowej klatki piersiowej – objawy te postępują wraz z zaawansowaniem choroby. Towarzyszy im spłycanie naturalnych krzywizn kręgosłupa; 
• ból okolicy krzyżowej promieniujący do pachwin; 
• ból okolicy pośladków; 
• ból, ograniczenie ruchomości i obrzęk stawów obwodowych w przypadku ich zapalenia. Dotyczy to najczęściej stawów kolanowych i skokowych, ale może objąć również inne stawy; 
• ból pięty – w przypadku zapalenia przyczepów ścięgnistych, najczęściej ścięgna Achillesa lub rozcięgna podeszwowego. 

Objawy spoza układu ruchu 

• Zmiany w narządzie wzroku – najczęściej dochodzi do zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej. Objawia się ono bólem gałki ocznej, jej znacznym zaczerwieniem, światłowstrętem i pogorszeniem ostrości widzenia. Zapalenie może nawracać, a nieleczone może prowadzić do rozwoju jaskry, a nawet utraty wzroku; 
• zmiany w układzie krążenia – u części chorych mogą rozwijać się zaburzenia rytmu serca lub zaburzenia przewodzenia oraz niedomykalność zastawki aortalnej. Mogą świadczyć o nich kołatania serca, omdlenia i duszność; 
• zmiany w układzie oddechowym – może rozwijać się włóknienie płuc i zmiany śródmiąższowe. Objawiają się dusznością i kaszlem; 
• zmiany w układzie moczowym (np. zmiany w nerkach i białkomocz); 
• objawy ze strony układu nerwowego i pokarmowego. 

Objawy ogólne 

Należą do nich: 

• zmęczenie, 
• osłabienie,  
• stany podgorączkowe,  
• utrata masy ciała. 

ZZSK – jak je rozpoznać?

Aby zdiagnozować ZZSK, lekarz zleca badania laboratoryjne – ocenę parametrów zapalnych, morfologię krwi obwodowej, badanie genetyczne obecności antygenu HLA B27 i inne. W przypadku zapalenia stawów badaniu poddaje się również płyn stawowy. Pośród badań obrazowych stosujemy RTG, rezonans magnetyczny oraz USG.  

Lekarz rozpoznaje chorobę na podstawie: 

• objawów i czasu ich trwania,  
• zmian w układzie ruchu,  
• zmian poza układem ruchu, 
• wyników wykonanych badań dodatkowych. 

ZZSK – leczenie 

Dostępne są różne metody leczenia – farmakologiczne, jak i niefarmakologiczne. Specjalista dobiera terapię zależnie od postępów choroby i jej postaci. Poza kręgosłupem może ona obejmować również inne stawy i narządy. Lekarz bierze pod uwagę także choroby współistniejące. W cięższych przypadkach może zalecić leczenie chirurgiczne. 

Leczenie farmakologiczne 

W leczeniu farmakologicznym stosuje się różne grupy leków. 

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) 

To leki, które stosuje się najczęściej. Działają one przeciwzapalnie i przeciwbólowo. Ograniczają stan zapalny, dzięki czemu poprawiają działanie kręgosłupa i zmniejszają jego sztywność. Według niektórych badań mogą hamować postęp choroby. 

W ZZSK stosujemy wiele różnych substancji, m.in. diklofenak, meloksykam czy celekoksyb. Obecnie nie ma żadnych dowodów na to, aby któryś z leków miał przewagę w leczeniu tego schorzenia. Ich skuteczność to kwestia indywidualna. Lekarz może zalecić Ci inny lek, jeśli dotychczasowy nie jest skuteczny. Pamiętaj, aby nigdy nie przyjmować kilku leków przeciwbólowych jednocześnie. 

Terapia ZZSK przy użyciu niesteroidowych leków przeciwzapalnych jest długotrwała. Zadowalające efekty zazwyczaj pojawiają się po 6 tygodniach od włączenia leczenia. Leki stosujemy w odpowiednich dawkach i regularnych odstępach czasu, a nie tylko doraźnie. 

Długotrwałe stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych wiążę się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych.  

Mogą pojawić się m.in.: 

• powikłania ze strony przewodu pokarmowego,  
• supresja szpiku kostnego,  
• uszkodzenia nerek lub wątroby. 

Leki przeciwbólowe

W tej grupie wyróżniamy przede wszystkim paracetamol. Działa on przeciwbólowo, ale jego działanie przeciwzapalne jest znikome.  

Ból możemy leczyć również z użyciem słabych leków opioidowych:  

• kodeiny,  
• dihydrokodeiny, 
• tramadolu.  

Stosujemy je, kiedy podawanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych jest niewystarczające lub przeciwwskazane. 

Leki biologiczne 

To bardziej nowoczesna forma terapii ZZSK. Leki biologiczne skutecznie łagodzą ból i zmniejszają sztywność kręgosłupa, co korzystnie wpływa na jakość życia pacjenta. Nie ma jednak jednoznacznych dowodów na to, czy hamują postęp choroby. Po przerwaniu terapii lekami biologicznymi objawy powracają u większości pacjentów.  

Do leków biologicznych stosowanych w Polsce ZZSK należą:  

• adalimumab, 
• infliksimab, 
• etanercept. 

Niedawno został dopuszczony do obrotu nowy lek z substancją czynną o nazwie upadacytynib. Nie jest jednak jeszcze tak popularny jak pozostałe leki z tej grupy. Upadacytynib może łagodzić bóle pleców, sztywność i objawy stanu zapalnego w obrębie kręgosłupa. Dzięki tym działaniom ułatwia pacjentom codzienne funkcjonowanie. 

Spore nadzieje pokłada się również w figlotynibie, nad którym trwają badania. Przypuszcza się, że niedługo może stać się jednym z powszechnie stosowanych leków biologicznych w terapii ZZSK. 

Leki biologiczne stosujemy, jeśli przy pomocy niesteroidowych leków przeciwzapalnych nie jesteśmy w stanie pokonać bólu i ograniczyć stanu zapalnego.  

Leki zapobiegające i leczące osteoporozę 

ZZSK znacznie przyspiesza rozwój osteoporozy. Z tego powodu lekarz może włączyć bisfosfoniany. Jeśli pacjent przyjmie je odpowiednio wcześnie, mogą one zapobiec rozwojowi osteoporozy. Podaje się je również pacjentom, u których choroba zdążyła się już rozwinąć. 

Sulfasalazyna i metotreksat 

To leki, które podaje się, kiedy schorzenie obejmuje nie tylko kręgosłup, ale również inne stawy. Są skuteczne w leczeniu obwodowych postaci ZZSK. 

Sterydy stosowane miejscowo 

Niektóre leki podajemy miejscowo tam, gdzie występuje stan zapalny, czyli do stawu. Wykorzystuje się do tego sterydy w postaci iniekcji. Natomiast krople do oczu ze steroidami stosujemy miejscowo w przypadku zapalenia błony naczyniowej oka. 

Leczenie niefarmakologiczne 

Leczenie niefarmakologiczne powinno być uzupełnieniem leczenia farmakologicznego.  

Fizjoterapia i ćwiczenia 

Aktywność fizyczna pomoże Ci zachować sprawność. Codzienne ćwiczenia poprawią postawę ciała i zmniejszą dolegliwości, co korzystnie wpłynie na Twój komfort życia.  

Przed rozpoczęciem ćwiczeń skonsultuj się z fizjoterapeutą. Specjalista pokaże Ci, jakie ćwiczenia wykonywać i jak robić to poprawnie. Na trening pacjentów z ZZSK składają się ćwiczenia postawy, ćwiczenia rozciągające, a nawet ćwiczenia oddechowe. Warto korzystać również z masaży fizjoterapeutycznych. 

Wśród metod wspomagających fizjoterapię wyróżniamy:  

• termoterapię,  
• elektroterapię,  
• ultradźwięki, 
• kinezyterapię.  

Techniki te przede wszystkim rozluźniają układ mięśniowy i łagodzą ból. Nie korzystaj z nich na własną rękę. Wybierz się do specjalisty, który Ci w tym pomoże. 

Leczenie chirurgiczne 

U pacjentów w ciężkich stanach konieczne może być leczenie operacyjne. Rodzaj zabiegu zależy od występujących objawów. 

• Aloplastyka stawów (endoprotezowanie) – polega na zastąpieniu protezą zniszczonego stawu (np. biodrowego, kolanowego). Operacja poprawia działanie stawu i zmniejsza ból. Lekarze wykonują ją u pacjentów, którzy zmagają się ze znacznym ograniczeniem ruchomości stawu i silnym bólem mimo leczenia farmakologicznego i fizjoterapii. 
• Operacja kręgosłupa – wykonuje się ją u pacjentów z objawami neurologicznymi, które są spowodowane brakiem stabilności stawów lub złamaniem kręgów kręgosłupa. 
• Osteomie korekcyjne – poprawiają oś kręgosłupa, a więc również równowagę ciała. Zwiększają także pole widzenia pacjenta. Wykonuje się je zazwyczaj w obrębie odcinka lędźwiowego. 

Dodatkowe zalecenia przy ZZSK 

• Zapobiegaj upadkom i urazom – Twój kręgosłup jest bardziej narażony na poważne uszkodzenia. Ogranicz sporty kontaktowe i ekstremalne, wyeliminuj alkohol, uważaj na leki, które mogą powodować zawroty głowy, a w konsekwencji upadki. Dostosuj swoje mieszkanie tak, aby zminimalizować ryzyko wypadku. 
• Dbaj o prawidłową postawę i uważaj na kręgosłup podczas codziennych czynności – nie dźwigaj ciężkich przedmiotów, zwróć uwagę na swoją postawę w trakcie pracy siedzącej, rób przerwy na ćwiczenia. 
• Rzuć palenie – ma ono negatywny wpływ na zdrowie każdego człowieka, ale jest szczególnie szkodliwe u pacjentów z ZZSK. Zwiększa ryzyko chorób serca i płuc, które przyczyniają się do wyższej śmiertelności w tej grupie pacjentów. 
• Zadbaj o dietę i odpowiednią dawkę słońca – skomponuj swoją dietę tak, aby dostarczyć organizmowi odpowiednią ilość wapnia i witaminy D. Pamiętaj, że grozi Ci również osteoporoza, dlatego warto zadbać o zdrowie kości. 

Wsparcie psychologiczne w ZZSK

ZZSK jest chorobą przewlekłą, która w dużym stopniu wpływa na życie pacjentów. Długotrwałe i obciążające leczenie może być frustrujące. Pacjenci mogą nie radzić sobie z poczuciem zależności od innych osób ze względu na ograniczenia ruchowe, a konieczna zmiana trybu życia może prowadzić nawet do depresji. 

Jeśli potrzebujesz wsparcia, nie wahaj się i zgłoś się do specjalisty. Terapia może pomóc Ci przetrwać trudne chwile, pogodzić się z chorobą i nabrać sił do dalszej walki. 

Czy ZZSK można wyleczyć? 

Całkowite wyleczenie choroby nie jest możliwe. Jednak dzięki obecnej wiedzy w większości przypadków przebiega ona łagodnie. Dostępne leczenie skutecznie kontroluje jej objawy i umożliwia pacjentom codzienne funkcjonowanie. Naukowcy przypuszczają, że niektóre leki potrafią zahamować rozwój choroby. Potrzebne są jednak dalsze badania tego zagadnienia.  

U części pacjentów choroba ma ciężki przebieg. Może ona wówczas prowadzić do niepełnosprawności, a nawet skrócenia długości życia. Kluczowe znaczenie dla rokowań ma pierwsze 10 lat trwania choroby. Jeśli zauważyłeś u siebie niepokojące objawy, zgłoś się do lekarza. Im szybciej uzyskasz diagnozę i wdrożysz leczenie, tym większa szansa na łagodniejszy przebieg choroby. 

Przeczytaj również:
Problemy ze stawami. Co suplementować?