Hipoterapia. Czy kontakt z koniem może działać terapeutycznie?

Na czym polega hipoterapia? 

Hipoterapia jest to forma zooterapii. W skład zespołu terapeutycznego wchodzi w tym przypadku koń terapeutyczny. Zajęcia z hipoterapii są organizowane i nadzorowane przez wyszkolonego hipoterapeutę.  

Uprawnienia do prowadzenia hipoterapii posiadają osoby legitymujące się tytułem instruktora rekreacji ruchowej, które dodatkowo odbyły kurs – specjalność hipoterapia. Odpowiednie uprawnienia mają także osoby, które ukończyły kurs organizowany przez Polskie Towarzystwo Hipoterapeutyczne. Nadaje ono tytuł zawodowego instruktora hipoterapii z certyfikatem PTHip. Licencja ważna jest przez 5 lat. Aby możliwe było jej przedłużenie, instruktor musi prowadzić hipoterapię oraz dalej kształcić się w ramach programu stworzonego przez Polskie Towarzystwo Hipoterapeutyczne. 

Z hipoterapii skorzystać mogą zarówno dzieci, jak i dorośli. Pojedyncza sesja trwa zwykle około pół godziny. Liczba sesji jest uzależniona od rodzaju schorzenia pacjenta oraz wyznaczonego planu i celów terapeutycznych. Każdy pacjent ma inne potrzeby, dlatego jedna osoba będzie uczęszczała na sesje raz w tygodniu, podczas gdy inna raz w miesiącu. Ciężko jest określić dokładny moment, w którym będzie można dostrzec poprawę stanu pacjenta. Jest to kwestia różnych czynników działających na pacjenta nie tylko w trakcie terapii, ale także poza nią. U dwóch osób z tym samym rozpoznaniem efekty leczenia i poprawa mogą nastąpić w różnym tempie. 

Formy hipoterapii: 

• Fizjoterapia z pomocą konia – zajęcia te mają formę jazdy konnej z instruktorem prowadzącym konia. Koń porusza się krokiem spokojnym i wolnym (stępem). Głównym celem tej formy terapii jest poprawa funkcji ruchowych. Często prowadzona jest przez fizjoterapeutę z odpowiednimi uprawnieniami lub jest przez fizjoterapeutę zalecana i nadzorowana (w przypadku, gdy sam fizjoterapeuta nie posiada uprawnień instruktora hipoterapii).  
• Jazda konna i woltyżerka prowadzona w ramach zajęć z psychologiem lub pedagogiem – ich celem jest poprawa funkcji poznawczych, społeczno-emocjonalnych oraz wspieranie rozwoju intelektualnego i motoryki.  
• Hipoterapia bazująca na nawiązaniu kontaktu ze zwierzęciem – ta forma terapii ma za zadanie stworzyć więź pomiędzy człowiekiem a koniem, następnie człowiekiem i jego otoczeniem oraz innymi ludźmi. Człowiek w kontakcie ze zwierzęciem doświadcza przypływu pozytywnych uczuć, poczucia komfortu i bezpieczeństwa.  

Czym zajmuje się hipoterapeuta? 

Hipoterapeuta ma za zadanie ułożyć (po konsultacji z zespołem – np. lekarzem, fizjoterapeutą, psychologiem, pedagogiem) program działań terapeutycznych, zestaw metod i ćwiczeń oraz potrzebną dokumentację. W trakcie zajęć hipoterapeuta obserwuje i nadzoruje cały proces, dbając o dobro pacjenta, a także konia terapeutycznego.  

Dokumentacja prowadzona przez hipoterapeutę powinna zawierać:  

• skierowanie na hipoterapię, ze szczegółowymi informacjami dotyczącymi rozpoznania pacjenta i jego stanu zdrowia;  
• arkusz zawierający opis stanu zdrowia pacjenta i jego postępów w trakcie prowadzonych zajęć; 
• wyszczególnione ćwiczenia i metody użyte podczas zajęć; 
• wypisane przyrządy i pomoce, z których hipoterapeuta korzystał w trakcie swojej pracy; 
• harmonogram zajęć i czas ich trwania. 

Wskazania do hipoterapii 

Hipoterapia działa stymulująco na wiele obszarów funkcjonowania człowieka, w tym społeczno-emocjonalny, fizyczny i poznawczy. Może przynieść korzyści osobom dotkniętym niepełnosprawnością, zaburzeniami somatycznymi czy psychicznymi. 

Ten rodzaj terapii może być z powodzeniem stosowany u osób: 

• ze schorzeniami układu mięśniowego, 
• niewidomych, 
• z porażeniem mózgowym, 
• zmagających się z zaburzeniami psychicznymi, 
• z amputowaną kończyną,  
• z wadami rozwojowymi rąk lub nóg, 
• ze stwierdzoną wadą postawy, 
• niepełnosprawnych intelektualnie, 
• po przebytym udarze i urazach mózgu,  
• ze stwierdzonym stwardnieniem rozsianym. 

Hipoterapia – przeciwwskazania 

Aby możliwe było rozpoczęcie hipoterapii, konieczna jest zgoda lekarza. W niektórych jednostkach chorobowych mogą istnieć przeciwwskazania do uczestnictwa w tej formie terapii. Ponadto instruktor przed stworzeniem planu hipoterapii konsultuje się z lekarzem i pozostałymi członkami zespołu rehabilitacyjnego (np. fizjoterapeutą czy psychologiem). Ustalają oni indywidualny plan zajęć, który najlepiej odpowiada potrzebom i możliwościom pacjenta. 

Przeciwwskazania do stosowania hipoterapii to: 

• alergia na sierść, pot, ślinę konia; 
• otwarte i niewygojone rany; 
• lęk w kontakcie z koniem; 
• odklejenie siatkówki;  
• brak kontroli głowy i zdolności zachowania czynnej pozycji siedzącej;  
• urazy i choroby stawów biodrowych (zwichnięcia);  
• niestabilność kręgów szyjnych;  
• ostre stany chorób i pogarszający się stan chorego;  
• czynna infekcja o ostrym przebiegu; 

W niektórych przypadkach mogą to być również: padaczka, głęboka niepełnosprawność intelektualna, nieprawidłowa mineralizacja kości, trwałe deformacje w obrębie układu kostno-stawowego, hemofilia. 

Efekty hipoterapii 

Do efektów hipoterapii potwierdzonych badaniami zaliczamy: 

• poprawę napięcia mięśniowego oraz postawy; 
• lepsze poczucie orientacji przestrzennej i świadomości położenia własnego ciała w tej przestrzeni; 
• poprawę w zakresie koncentracji uwagi; 
• naukę prawidłowego wzorca chodu; 
• poprawę samopoczucia; 
• wzrost motywacji do wysiłku i wykonywania ćwiczeń poprzez zaangażowanie zwierzęcia; 
• wyciszenie się, wyważenie reakcji emocjonalnych; 
• rozwój samodzielności u dziecka, np. poprzez pomoc w opiece nad koniem, przygotowywaniem go do zajęć; 
• poprawę umiejętności społecznych, poczucie pewności siebie, uważność na potrzeby innych i chęć wchodzenia w interakcje.

Przeczytaj również:
Felinoterapia. Na czym polega leczenie kotem?