Woda utleniona (nadtlenek wodoru). Jakie ma zastosowanie?

Nadtlenek wodoru – co to jest? 

Nadtlenek wodoru (H₂O₂) to nieorganiczny związek chemiczny w postaci bezbarwnej, bezwonnej i klarownej cieczy. Jego stężona wersja przyjmuje bladoniebieski kolor. Ma wyraźny cierpko-kwaśny smak oraz charakterystyczny zapach. 

Naturalnie występuje w komórkach ciała człowieka jako tzw. reaktywna forma tlenu, powstała w procesach metabolicznych i w trakcie oddychania komórkowego. Możemy go również spotkać w powietrzu po burzy oraz w wodach powierzchniowych. W obu przypadkach jego stężenie jest stosunkowo niskie. 

Nadtlenek wodoru ma silne właściwości utleniające. Dzięki temu stosuje się go w przemyśle i medycynie.  

Najczęściej wykorzystywane stężenia nadtlenku wodoru to: 

• 3% woda utleniona,  
• 30%-35% perhydrol. 

Woda utleniona na gardło i inne zastosowania nadtlenku wodoru 

Roztwór 3%, czyli wodę utlenioną stosujemy w: 

• infekcjach jako preparat do płukania gardła, 
• leczeniu stanów zapalnych kieszonek dziąsłowych i chorób przyzębia.  

W obu przypadkach do szklanki z wodą dodajemy łyżkę wody utlenionej. Przygotowanym roztworem płuczemy gardło lub jamę ustną kilka razy dziennie. 

Woda utleniona ma również wiele niekonwencjonalnych zastosowań, które nie są poparte badaniami naukowymi. Pamiętajmy, że jej użycie niezgodnie z zaleceniami może być niebezpieczne dla zdrowia. Nadmierne stosowanie roztworów z wodą utlenioną do płukania ust może być przyczyną tzw. języka włochatego, który objawia się przerostem brodawek języka. 

Roztwory 3%-15% nadtlenku wodoru są stosowane: 

• we fryzjerstwie do rozjaśniania włosów, 
• w środkach wybielających na bazie aktywnego tlenu. 

Roztwór 30%-35%, czyli perhydrol znalazł zastosowanie: 

• jako środek utleniający w przemyśle chemicznym,  
• przy wybielaniu tkanin, zabrudzeń, drewna, plastiku i papieru, 
• jako produkt wyjściowy do otrzymania wody utlenionej, 
• w produkcji barwników organicznych, 
• w oczyszczaniu kości z resztek tkanek, np. w myślistwie, 
• w czyszczeniu wentylacji i kanalizacji, 
• w sadownictwie i rolnictwie do wykonywania oprysków, 
• w oczyszczaniu ścieków i uzdatnianiu wody. 

Roztwory 85%-98% nadtlenku wodoru wykorzystujemy jako utleniacze paliwa rakietowego. 

Woda utleniona na rany – czy nadal ją stosujemy? 

Cząsteczka nadtlenku wodoru ma stosunkowo niewielkie rozmiary i może przenikać przez błony komórkowe bakterii, wirusów i grzybów. Jednak krótko po kontakcie z raną związek ten rozpada się do tlenu i wody. Jego działanie odkażające jest zatem nieskuteczne. Badania kliniczne również potwierdzają, że woda utleniona nie zmniejsza ilości bakterii w uszkodzonej skórze. 

Według najnowszych zaleceń Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran woda utleniona nie powinna być stosowana do odkażania ran. Uszkadza ona tworzącą się ziarninę, dzięki której rana się zasklepia. Jako substancje pierwszego wyboru w antyseptyce ran sięgajmy po preparaty zawierające oktenidynę i poliheksanid. 

W zależności od rodzaju rany stosujemy również podchloryny (szczególnie do głębokich ran bez drenażu) oraz związki jodu (do ran kąsanych, kłutych i postrzałowych). Pamiętajmy jednak, by przed użyciem dokładnie zapoznać się z ich ulotką. Samo spryskanie rany nie wystarczy. Preparaty te potrzebują dłuższego kontaktu z raną, by zadziałać. Produkt z oktenidyną powinien pozostać na skórze przez minimum 1 minutę, zaś poliheksanid lub podchloryny przez minimum 15 minut. 

Nadtlenek wodoru – skutki uboczne 

Nadtlenek wodoru mimo swojego szerokiego zastosowania ma również wiele działań niepożądanych.  

Woda utleniona może powodować pieczenie w miejscu aplikacji oraz podrażnienie błony śluzowej jamy ustnej przy częstym płukaniu.  Nadtlenek wodoru działa żrąco na skórę, może również oparzyć i uszkodzić oczy. Szkodliwe są też jego opary. Substancja może wchłaniać się do organizmu wziewnie lub przez skórę, a także po połknięciu.  

Przy dużych stężeniach wdychanego nadtlenku wodoru może dojść do: 

• podrażnienia i ostrych stanów zapalnych gardła, nosa oraz dróg oddechowych, 
• podrażnienia oczu,  
• krwawienia z nosa,  
• odbarwienia włosów,  
• nudności, wymiotów i drgawek,  
• bólu i zawrotów głowy,  
• obrzęku płuc,  
• utraty przytomności, 
• wstrząsu.

Pamiętaj, że nie wolno pić wody utlenionej. Wypicie jej w dużych ilościach może spowodować śmierć w wyniku rozerwania jelit i powstania zatorów powietrznych w naczyniach krwionośnych. Może także dojść do udaru mózgu i zawału serca. 

Nadtlenek wodoru – gdzie kupić? 

Nadtlenek wodoru w postaci 3% płynnej wody utlenionej znajdziemy bez recepty w każdej aptece. Dostępna jest również w formie żelu oraz aerozolu. 

W hurtowniach chemicznych można kupić nadtlenek wodoru w stężeniu 12%. 

Wyższe stężenia nadtlenku wodoru (np. perhydrol) zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady UE może być sprzedawany tylko w celach związanych z działalnością handlową, gospodarczą lub zawodową. Przy zakupie musimy wypełnić specjalne oświadczenie, które weryfikuje sprzedawca. 

Nadtlenek wodoru jako substancja tania i łatwo dostępna ma wiele zastosowań. Pamiętajmy jednak, że może być również niebezpieczny. Przechowujmy go z dala od dzieci, w szczelnie zamykanych oryginalnych pojemnikach.