Otyłość u dzieci – jakie mogą być jej konsekwencje?

Definicja otyłości

Otyłość jest stanem, w którym nadmierna ilość tkanki tłuszczowej stwarza ryzyko wielu niekorzystnych konsekwencji dla zdrowia i życia. Rozpoznanie otyłości powinno opierać się na pomiarze udziału procentowego tkanki tłuszczowej w całej masie ciała, jednak ze względu na ograniczony dostęp do takich metod za kryterium rozpoznania służy nam wskaźnik BMI (body mass index), który oblicza się według poniższego wzoru:

Wzór na BMI: masa ciała (kg) / wzrost²(m)

Po przeliczeniu, wynik konfrontuje się z ogólnie przyjętą siatką centylowa, która wskaże nam, czy aktualna waga jest prawidłowa do wzrostu, płci, wieku i codziennej aktywności dziecka.

Nadwaga: masa ciała większa o 15-20%  od wagi prawidłowej, określanej na podstawie wieku i wzrostu (siatki centylowe).

Otyłość: masa ciała większa o co najmniej 20% od wagi prawidłowej, spowodowana nadmiernym rozrostem tkanki tłuszczowej.

Sprawdź swoje BMI! Kalkulator BMI

Statystyki otyłości

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), szacuje że obecnie na świecie jest około 41 milionów dzieci z otyłością. Ubiegłoroczne badania przebiegające pod auspicjami WHO wykazały, że prawdopodobnie około 31% dzieci w Polsce ma za wysoką wagę ciała (12,7% ma otyłość, a 18,5% ma nadwagę). Większość chorych dzieci stanowią chłopcy.

Przyczyny otyłości u dzieci

Wśród przyczyn występowania otyłości u dzieci wymienia się:

• nieświadomość konsekwencji otyłości,
• mity typu – „dziecko z nadwagą to dziecko zdrowo wyglądające”, „musi jeść tyle, na ile ma ochotę, bo organizm się rozwija”, itp.,
• niezdrowe i przetworzone jedzenie,
• brak aktywności fizycznej.

Często spotykany jest również proceder zwalniania dzieci z lekcji wychowania fizycznego w szkołach pod pozorem stanu zdrowia. Działanie te jest jednak zazwyczaj zupełnie bezpodstawne. Do tego zjawiska przyczyniają się też sami nauczyciele, którzy nieumiejętnie prowadząc zajęcia, pozwalają na opuszczanie zajęć bez żadnych konsekwencji.

Konsekwencje otyłości u dzieci

Otyłość u dzieci może stwarzać ryzyko chorób jeszcze przed osiągnięciem wieku dorosłego. Są to na przykład:

• nadciśnienie,
• hipercholesterolemia,
• choroba sercowo-naczyniowa,
• choroby układu oddechowego takie jak astma czy bezdech senny,
• nieprawidłowa tolerancja glukozy lub cukrzyca typu II,
• stłuszczenie wątroby,
• kamica żółciowa,
• choroba refluksowa przełyku.

Jako, że zwiększona waga i rozrost tkanki tłuszczowej manifestuje się zawsze zmienionym wyglądem, dzieci są nierzadko nękane i stygmatyzowane przez swoich rówieśników w szkołach. Dzieci z nadwagą lub otyłością mają więc wyższe ryzyko zachorowania na depresję czy zaburzenia lękowe. Zauważono również, że z tą chorobą wiąże się zaniżona samoocena oraz niższa jakość życia. Otyłość w wieku dziecięcym stwarza duże ryzyko otyłości w wieku dorosłym. Ta z kolei stwarza istotne ryzyko choroby sercowo-naczyniowej, cukrzycy oraz nowotworów.

Otyłość – jak zapobiegać?

Przede wszystkim konieczna jest stopniowa zmiana nawyków żywieniowych. Niezbędna będzie zamiana napojów wysokosłodzonych na soki, wodę czy mleko, a niezdrowe przekąski takie jak chipsy, orzeszki, i słodycze powinny zostać zamienione na warzywa i owoce. Rekomendowane jest również ograniczenie spożycia węglowodanów prostych takich jak białe pieczywo oraz produktów dosładzanych. Celowo podkreślone jest określenie „stopniowe”, bowiem nagła zmiana nawyków najczęściej skutkuje porażką.

Pamiętaj, aby być przykładem dla swojego dziecka! Na nic zda się nakaz jedzenia warzyw w miejsce czekolady, jeśli rodzic w tym czasie będzie zapijał chipsy słodkim napojem.

Warto również zapewnić dziecku zjedzenie pięciu porcji owoców i warzyw dziennie. Oprócz zmiany nawyków żywieniowych, rekomenduje się:

• Zwiększenie aktywności dziecka: zapisanie dzieci do sekcji sportowych nie tylko zapobiega otyłości, ale uczy je również systematyczności i poświęcenia oraz ułatwia odnalezienie pasji (tzw. wychowanie przez sport). Sama obecność rodzica na treningach będzie również niezwykle motywująca. Pamiętaj: mama lub tata maratończyk czy triathlonista to wspaniały przykład dla dziecka!
• Wspólne wycieczki piesze lub rowerowe: są również świetnym rozwiązaniem. Poprzez sugerowanie aktywnych zajęć, ograniczymy spędzanie czasu przed telewizorem, bez konieczności nakładania zakazów.
• Nietraktowanie jedzenia jako nagrody lub kary
• Brak przyzwolenia na bezpodstawne zwolnienia lekarskie z zajęć wychowania fizycznego, chyba, że pediatra widzi ku temu wskazania.

Warto pamiętać, że o działaniach mających na celu zrzucenie wagi dziecka powinny być poinformowane wszystkie osoby, które często przebywają w jego otoczeniu (również dziadkowie, wujkowie czy kuzynostwo). Nie warto bowiem zaprzepaścić szansy na zmianę nawyków żywieniowych przez kogoś, kto zechce “dokarmiać” lub “nagradzać” dziecko niezdrowymi przekąskami.

Przeczytaj również: Żywność ekologiczna. Czym jest i jaką rolę pełni w diecie dziecka?