Uchyłkowatość jelita grubego

Czym są uchyłki jelita grubego?

Wyróżnia się dwa typy uchyłków jelita grubego:

• uchyłki prawdziwe,
• uchyłki nabyte.

Uchyłki prawdziwe to wrodzone wpuklenia wszystkich warstw ściany jelita grubego. Nabyte uchyłki jelita grubego to wpuklenia błony śluzowej jelita przez jego błonę mięśniową. Przybierają one postać „kieszonek”, w których może dochodzić do zalegania treści jelitowej. Występują najczęściej w esicy– odcinku jelita grubego poprzedzającym na jego przebiegu odbytnicę.

Powstawaniu uchyłków rzekomych sprzyja dieta ubogobłonnikowa – spożywanie zbyt małej ilości produktów zawierających nierozpuszczalny błonnik, takich jak warzywa, owoce czy otręby. Wspomniana dieta w połączeniu z siedzącym trybem życia sprzyja powstawaniu zaparć i zwiększeniu ciśnienia panującego w świetle jelita. Ze względu na rozpowszechnienie takiego trybu życia w państwach wysoko rozwiniętych uchyłkowatość jelita zalicza się do chorób cywilizacyjnych. Zapadalność na chorobę uchyłkową jelita grubego oraz jej powikłania wzrasta wraz z wiekiem.

Jakie objawy wywołuje obecność uchyłków jelita grubego?

W większości przypadków uchyłkowatość jelita grubego nie wywołuje żadnych objawów, a rozpoznanie ustala się na podstawie badań, takich jak kolonoskopia, wykonywanych z innych wskazań, na przykład w ramach programu badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego. Jeśli pojawią się objawy, mówimy o chorobie uchyłkowej jelita grubego. Mamy wówczas do czynienia z następującymi dolegliwościami:

• ból w lewym dolnym kwadrancie brzucha,
• wzdęcia,
• zaparcia,
• naprzemienne zaparcia i biegunki.

Jak leczyć chorobę uchyłkową jelita grubego?

W chorobie uchyłkowej niepowikłanej leczenie prowadzi się w warunkach ambulatoryjnych, czyli podczas wizyt w gabinecie lekarskim. Kluczowe znaczenie ma zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego. Dostępne są mieszanki zawierające nasiona babki płesznik i łupiny babki jajowatej, stosowane przed śniadaniem i przed kolacją. Można również spożywać otręby w formie dodatku do jogurtów lub soków. Jednocześnie z suplementacją błonnika w wyżej wymieniony sposób korzystne jest również zwiększenie spożywania warzyw i owoców.

Lekami stosowanymi w chorobie uchyłkowej są substancje o działaniu rozkurczowym oraz antybiotyk – ryfampicyna aplikowana w 7-dniowych cyklach raz w miesiącu. Ich stosowanie ma na celu zmniejszenie dolegliwości i ograniczenie ryzyka rozwoju powikłań.

Jakie powikłania grożą choremu na uchyłkowatość jelita grubego?

Najczęstszym powikłaniem uchyłkowatości jelita grubego jest ostre zapalenie uchyłków. Jest to stan zapalny, najczęściej biorący początek w jednym uchyłku, szybko szerzący się wzdłuż ściany jelita. Towarzyszy mu gorączka i ból o takiej samej lokalizacji, jak w chorobie uchyłkowej. W badaniu przedmiotowym wyczuwa się opór i tkliwość w lewym dolnym kwadrancie brzucha. W badaniach laboratoryjnych obserwuje się podwyższenie wskaźników stanu zapalnego. W przebiegu zapalenia może dojść do wytworzenia ropnia, a nawet miejscowego zapalenia otrzewnej. W leczeniu stosuje się antybiotyki i restrykcje żywieniowe. W niektórych przypadkach konieczna jest hospitalizacja.

Kolejnymi, rzadszymi powikłaniami są wspomniany już ropień i perforacja, czyli przerwanie ciągłości ściany jelita. Oba stany są przyczyną silnych dolegliwości, stanowią poważne zagrożenie dla pacjenta i wymagają pilnego leczenia operacyjnego, najczęściej związanego z usunięciem zajętego fragmentu jelita.

Uchyłki jelita mogą stanowić również źródło krwawień do światła przewodu pokarmowego. W znacznej większości przypadków są to krótkotrwałe, ustępujące samoistnie epizody. Przedłużające się lub obfite krwawienia wymagają leczenia początkowo endoskopowego, w czasie kolonoskopii lub w formie zabiegu wewnątrznaczyniowego. Wyjątkowo stosuje się leczenie chirurgiczne.

Obecność uchyłków sprzyja również powstawaniu niedrożności jelita. Jest to stan, w którym następuje zatrzymanie gazów i stolca. Przedłużająca się niedrożność może doprowadzić do poważnych konsekwencji, w tym nawet wstrząsu, dlatego wymaga leczenia chirurgicznego.

Jak zapobiegać rozwojowi uchyłków jelita grubego?

Kluczowe znaczenie w rozwoju uchyłkowatości jelita ma tryb życia, zatem jest to czynnik w pełni modyfikowalny. Co zmienić w codziennej rutynie? Zalecana jest dieta bogata w błonnik. Dodawanie do posiłków otrębów lub mieszanek błonnikowych z pewnością przyniesie korzystny efekt. Warto również zwiększyć ilość spożywanych warzyw i owoców oraz produktów zbożowych. Kolejnym istotnym czynnikiem ochronnym jest aktywność fizyczna. Należy dbać o codzienne zażywanie ruchu dostosowanego do wieku i wydolności. Istotne znaczenie ma również redukcja masy ciała, którą ułatwi przestrzeganie powyższych zasad.

Źródła:

• Bartnik W., Uchyłki jelita grubego, w: Interna Szczeklika 2017, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków,
• Mach T., Zapalenie uchyłków jelita grubego, w: Wielka Interna – Gastroenterologia, wyd. Medical Tribune.