Zęby stałe – jakie pełnią funkcje i kiedy się pojawiają?

Rozwój zębów stałych 

Początki drugich zębów trzonowych pojawiają się w 6. miesiącu życia dziecka, natomiast ząb mądrości (czyli III ząb trzonowy) dopiero około 4-5. roku życia. Zawiązki zębów, które powoli się kształtują, co dotyczy tylko kłów, siekaczy i pierwszych zębów trzonowych, lokują się w drugim rzędzie za zębami mlecznymi. Ich mineralizacja następuje około 9. miesiąca życia płodowego. A jak jest z pozostałymi zębami stałymi? Rozwijają się one bardzo podobnie jak zęby mleczne: 

• I zęby przedtrzonowe – około 9. miesiąca życia dziecka, w chwili narodzin, 
• II zęby przedtrzonowe – między 7 a 8. miesiącem życia, 
• II zęby trzonowe – między 8 a 9. miesiącem życia. 

Przeczytaj również: 
Zęby mleczne – kiedy się pojawiają i kiedy wypadają?

Niezwykle ważnym okresem dla rozwoju zębów stałych jest czas ich mineralizacji, czyli tworzenia się warstwy minerałów na powierzchni szkliwa, co sprawia, że zęby są mocne, zdrowe, odporne na działanie bakterii czy kwasów. Głównym minerałem budującym ząb jest wapń. Mineralizacja zębów stałych ma miejsce w kilku ważnych okresach, tj.: 

• w momencie przyjścia na świat (dotyczy I zębów trzonowych, tzw. szóstek), 
• między 3 a 4. miesiącem życia, a także w 11. miesiącu (dotyczy to siekaczy i kłów), 
• między 1 a 3. rokiem życia (dotyczy mineralizacji I i II zębów przedtrzonowych i II zębów trzonowych), 
• mineralizacja zębów mądrości trwa aż do 10. roku życia. 

Wymienione okresy dotyczą tylko mineralizacji zębów stałych, a więc nie jest to równoznaczne z zakończeniem ich rozwoju. 

Po okresach przypisanych do konkretnych zębów następuje rozwój koron zębowych (wtedy to właśnie zaczynają pojawiać się zęby stałe i przebijać się przez dziąsła). Rozwój koron zębowych trwa od 6 do 14. roku życia, nie wliczając w to zębów mądrości (te pojawiają się jako ostatnie z zębów, między 17 a 25. rokiem życia, a czasem jeszcze później). Warto jednak zaznaczyć, że zęby mądrości mogą się w ogóle nie pojawić. Niektóre osoby po prostu nie mają zawiązków zębów mądrości.  

Przyjmuje się, że całkowity rozwój zębów stałych wraz z kształtowaniem się korzeni trwa około 3 lat. 

Wymiana zębów mlecznych na stałe 

Wymiana zębów mlecznych na stałe to długi proces poprzedzony istotnymi zmianami. W okresie szkolnym ma miejsce resorpcja korzeni zębów mlecznych, czyli zanik jego korzeni. W momencie, gdy resorpcja jest już na bardzo zaawansowanym poziomie, ząb wypada, a w jego miejscu pojawia się ząb stały. Ponadto następuje wydłużenie łuków zębowych do tyłu i do przodu, co sprawia, że kształt łuków zębowych zmienia się z półkolistych na przypominające nieco podkowę. 

Przeczytaj również:
Jak dbać o higienę jamy ustnej dziecka?

Kalendarz wypadania zębów mlecznych i pojawiania się zębów stałych 

Zęby mleczne: 

• siekacze – I siekacz dolny i górny między 6 a 7. rokiem życia, II siekacz dolny i górny między 7 a 8. rokiem życia, 
• kły – między 9 a 12. rokiem życia (siekacze dolne), między 10 a 12. rokiem życia (siekacze górne), 
• zęby trzonowe – I zęby trzonowe górne i dolne między 9 a 11. rokiem życia, a II zęby trzonowe górne i dolne między 10 a 12. rokiem życia. 

Zęby stałe: 

• siekacze – przyśrodkowy górny – między 7 a 8. rokiem życia, dolny – między 6 a 7. rokiem życia; boczny górny – między 8 a 9. rokiem życia, dolny – między 7 a 8. rokiem życia, 
• kły – górny – między 11 a 12. rokiem życia; dolny – między 9 a 10. rokiem życia, 
• przedtrzonowce – I ząb przedtrzonowy górny – między 10 a 11. rokiem życia, II ząb przedtrzonowy górny – między 11 a 12, rokiem życia, I ząb przedtrzonowy dolny – między 10 a 12. rokiem życia, II ząb przedtrzonowy dolny – między 11 a 12. rokiem życia, 
• trzonowce – I ząb trzonowy górny – między 6 a 7. rokiem życia, II ząb trzonowy górny – między 12 a 13. rokiem życia, III ząb trzonowy górny – między 17 a 25. rokiem życia; I ząb trzonowy dolny – między 6 a 7. rokiem życia, II ząb trzonowy dolny – między 11 a 13. rokiem życia, III ząb trzonowy dolny – między 17 a 25. rokiem życia. 

Warto pamiętać, że zęby stałe są o wiele większe niż zęby mleczne, nie powinno więc dziwić rodziców, że wydają się one ogromne w porównaniu do mleczaków. Szczęka dziecka w momencie pojawienia się zębów stałych jest jeszcze mała, ale będzie rosnąć, aby w przyszłości zęby stałe pasowały wielkością do twarzy dorosłego człowieka. 

Przeczytaj również:
Wymiana zębów mlecznych na stałe – co warto wiedzieć?

Znaczenie zębów w życiu człowieka 

Głównym przeznaczeniem zębów jest rozdrabnianie pokarmów, które spożywamy, a każdy ząb pełni odkreśloną funkcję: 

• siekacze – odgryzają kawałki pokarmu, 
• kły – oddzielają pokarm na mniejsze kawałki, a także naprowadzają kęs na prawidłowy tor połknięcia, 
• przedtrzonowce – rozgniatają pokarm i go rozcierają, 
• trzonowce – rozcieranie i miażdżenie pokarmu. 

Ale to nie wszystko! Zęby odgrywają także inne, jakże ważne role, chociażby: 

• gdy są zdrowe i zadbane, gwarantują piękny uśmiech, a więc są naszą wizytówką, 
• zapewniają określony wyraz twarzy – są pewną podporą dla kości policzkowych i zapewniają ładny wygląd, 
• odpowiadają za wyraźne mówienie – ograniczają wysuwanie języka poza jamę ustną, a realizacja wielu głosek opiera się na kontakcie języka z zębami, np. przy głoskach dentalizowanych. 

Zęby stałe są bardzo ważnym elementem naszego organizmu. Warto o nie regularnie dbać i wiedzieć, kiedy powinny się pojawić u naszych pociech. 

Źródła: 

• R.C. Scheid, Anatomia stomatologiczna Woelfela i jej związek ze stomatologią, redaktor wydania polskiego Florian Czerwiński, wyd. Czelej, Lublin 2007. 
• A.C. Cameron, R.P. Widmer, Stomatologia dziecięca, wyd. Urban&Partner, 2012. 
• Materiały własne.