Termometry – jakie są ich rodzaje?

Mierzenie temperatury ciała wydaje się dziecinnie proste, w praktyce jednak przy dokonywaniu pomiaru popełniamy wiele błędów. Poprawny pomiar zależy przede wszystkim od rodzaju użytego termometru i miejsca pomiaru.  

Z pewnością termometr to urządzenie, które powinno się znaleźć w każdej domowej apteczce.  

Jakie są rodzaje termometrów? 

Termometry cieczowe 

Termometry cieczowe wykorzystują zjawisko rozszerzalności cieczy. Zawierają w swoim składzie rtęć lub stopy metali ciekłych. 

Termometry rtęciowe 

Tradycyjny termometr rtęciowy został zaprojektowany przez Thomasa Clliforda Albusa. Jest to szklana rurka zwana kapilarem, w środku której znajduje się rtęć. Pod wpływem temperatury rtęć się rozszerza i wypychana jest do góry.  

Ze względu na toksyczne właściwości rtęci 3 kwietnia 2009 roku Unia Europejska wycofała z obrotu termometry rtęciowe.  

Mimo że tego typu termometru już nie kupimy w aptekach, z pewnością wielu z nas ma go jeszcze w swojej domowej apteczce, dlatego warto przypomnieć zasady posługiwania się nim. Zakres pomiaru przyrządu to 35-42ºC z dokładnością do ok. 0,1ºC. Pomiar temperatury ciała trwa około 10 minut w dole pachowym. W przypadku uszkodzenia mechanicznego tego typu termometru należy bardzo szybko i sprawnie zebrać rozlaną rtęć do plastikowego worka lub szczelnie zamkniętego pojemnika, pamiętając o użyciu jednorazowych rękawiczek. Aby zneutralizować rtęć, należy ją zasypać siarką. Najważniejszą kwestią jest przewietrzenie pomieszczenia, w którym termometr został zbity.  

Termometry galowe 

Po wycofaniu z obrotu termometrów rtęciowych na rynku pojawiły się podobnie wyglądające termometry galowe, które zamiast rtęci, zawierają w kapilarze galistan (eutektyczny stop galu, indu i cyny) lub alkohol – izopropanol. Są one nazywane termometrami bezrtęciowymi. Parametry zakresu pomiaru to 35-42ºC z dokładnością ok. 0,1ºC. Podobnie jak termometry rtęciowe, posiadają one szklaną obudowę, dzięki czemu są antyalergiczne, łatwe w czyszczeniu i dezynfekcji. Niestety łatwo można je stłuc. Podstawową wadą jest długość pomiaru temperatury – do 10 minut w dole pachowym i od 4 minut w jamie ustnej. Po zakończeniu pomiaru należy „strzepnąć” termometr ręcznie lub używając tzw. strzepywaczki dołączonej do zestawu. Metalową końcówkę powinno się przemyć środkiem dezynfekcyjnym.  

Termometry zmiennofazowe jednorazowe 

Termometry zmiennofazowe jednorazowe mają postać paska wykonanego z tworzywa sztucznego. Wytłoczone są w nim wyżłobienia, w których znajduje się substancja organiczna zmieniająca swój kolor pod wpływem temperatury. Ze względu na określoną temperaturę topnienia należy je przechowywać poniżej 35°C. Jeśli warunki przechowywania będą wyższe, termometr należy umieścić w zamrażalniku, a następnie pozostawić w temperaturze pokojowej na 24 godziny przed pomiarem.  

Ten rodzaj termometrów zmiennofazowych jest produktem jednorazowym.  

Termometry zmiennofazowe wielorazowe 

Alternatywą dla termometrów jednorazowych zmiennofazowych są urządzenia przeznaczone do wielokrotnego użytku. Zawierają one cholesteryczne ciekłe kryształy, które w różnej temperaturze w zależności od stężenia mają inne zabarwienie. Zmiana koloru jest odwracalna, a przyrząd można użyć ponownie po 1 minucie po pomiarze. Termometr tego typu może być używany tylko przez jednego pacjenta. Czas pomiaru w zależności od miejsca wynosi 1 minutę w jamie ustnej i do 3 minut w dole pachowym. Żywotność termometrów chemicznych nie przekracza okresu 5 lat. Po tym czasie nie powinno się ich używać.  

Przeczytaj również:
Jaki termometr wybrać dla niemowlaka i małego dziecka?

Termometry elektroniczne 

Termometry elektroniczne możemy podzielić na: 

• dotykowe, 
• bezdotykowe, 
• przeznaczone do pomiaru w uchu. 

Elektroniczne termometry dotykowe mają kształt długopisu, a elementem odpowiedzialnym za pomiar temperatury jest ternistor. Przeznaczone są one wyłącznie do pomiaru ciepłoty ciała w: 

• jamie ustnej,  
• dole pachowym, 
• odbycie.  

Czas pomiaru trwa najczęściej 10-15 sekund, a zakończenie pomiaru temperatury sygnalizowane jest dźwiękiem. Końcówka termometru jest zakończona metalem i może być twarda lub elastyczna, tzw. flexi. Wadą termometru jest podatność na pole elektromagnetyczne wytwarzane przez telefony komórkowe lub urządzenia do diagnostyki medycznej.  

Na rynku dostępne są także elektroniczne termometry na podczerwień, wśród których możemy wyróżnić:  

• bezdotykowe, 
• skanujące.  

Są one wyposażone w kierunkowy czujnik optyczny, który odczytuje temperaturę na podstawie ilości promieniowania podczerwonego wytwarzanego przez gorące obiekty docierającego do sensora. Termometry bezdotykowe nadają się do użytku domowego i profesjonalnego – są stosowane w szpitalach, przychodniach i innych placówkach ochrony zdrowia. W zależności od modelu wykonują pomiar w ciągu kilku do kilkunastu sekund z dokładnością ok. 0,2°C. Należy je trzymać w odległości 3-5 cm od czoła. Ich zaletą jest wielofunkcyjny pomiar temperatury. Można nimi kontrolować temperaturę płynów, pokarmów, pomieszczeń czy wody przygotowanej do kąpieli. Tego typu termometry są świetnym rozwiązaniem do kontroli temperatury u niemowląt i małych dzieci. Pomiaru dokonujemy bezdotykowo, np. w trakcie snu malucha, a cały proces jest bardzo higieniczny.  

Wśród termometrów elektronicznych na podczerwień możemy znaleźć takie przeznaczone do pomiaru temperatury w uchu. Mierzą one promieniowanie cieplne wytwarzane przez błonę bębenkową. Przed pomiarem należy oczyścić przewód słuchowy z zalegającej wydzieliny woskowej, lekko odchylić małżowinę uszną i skierować końcówkę bezpośrednio na błonę bębenkową. Zaletą termometru jest szybki pomiar, jednak może być on obarczony błędem wynikającym z obecności woskowiny, która zasłania błonę bębenkową. Margines błędu może być jeszcze większy, jeśli temperatura w pomieszczeniu jest inna niż 18-26°C.  

Przeczytaj również:
Na co zwrócić uwagę przy wyborze ciśnieniomierza oraz termometru bezdotykowego?
Domowa apteczka – w jaki sprzęt medyczny warto ją wyposażyć?

Jak prawidłowo mierzyć temperaturę ciała termometrem elektronicznym? 

Przy kontroli temperatury ciała należy pamiętać, że może się ona różnić w zależności od miejsca pomiaru i sprzętu do niego użytego.  

Pacha jest najczęściej wybieranym miejscem do pomiaru temperatury. Przy pomiarze należy pamiętać, aby końcówka ściśle przylegała do skóry. Przez cały pomiar termometr należy przyciskać ramieniem. Prawidłowa temperatura w dole pachowym to 35,5- 36,6°C. 

Jeżeli chcemy zmierzyć temperaturę w ustach, należy pamiętać o zdezynfekowaniu końcówki środkiem antyseptycznym, opłukaniu i wytarciu. Końcówkę wkładamy głęboko pod język, uważając, aby nie przygryźć urządzenia. Prawidłowy zakres pomiaru waha się w granicach 36,1-37,5°C. 

Temperaturę można zmierzyć również w odbycie. Po dezynfekcji na końcówkę termometru powinno się nałożyć niewielką ilość żelu na bazie wody. Następnie urządzenie delikatnie wkładamy do odbytu. Prawidłowa temperatura mierzona w tym miejscu to 37,6°C. 

Do pomiaru temperatury na czole używamy termometrów bezdotykowych. Prawidłowa temperatura w tym miejscu to 36,4°C, a miejsce i odległość pomiaru należy wybrać zgodnie z zalecaniami producenta.  

Temperatury nie powinno się mierzyć bezpośrednio po posiłku, kąpieli czy po wysiłku fizycznym, stanie napięcia nerwowego czy podczas lub bezpośrednio po płaczu.