Badanie płynu stawowego – na czym polega?

Badanie płynu stawowego stosowane jest w reumatologii i ortopedii. Pozwala ustalić charakter zmian toczących się w obrębie zajętego stawu i wraz z obrazem klinicznym i innymi badaniami ułatwia rozpoznanie choroby oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Pobranie płynu stawowego 

Płyn stawowy pobiera się drogą nakłucia. Pierwszym krokiem jest dezynfekcja okolic stawu, który zostanie nakłuty. Następnie za pomogą roztworu lidokainy znieczula się skórę, tkankę podskórną oraz torebkę stawową. Po odczekaniu kilku minut do jamy stawowej wprowadza się igłę.  Płyn pobiera się standardowo w trzech próbkach: 

• pierwszej, do probówki zwierającej substancję zapobiegającą krzepnięciu krwi (antykoagulant); 
• drugiej, do probówki niezawierającej antykoagulantu; 
• trzeciej, do jałowej strzykawki, przeznaczonej do badania mikrobiologicznego. 

Nakłucie stawu służy również, zależnie od wskazań, do podawania leków, innych substancji lub płukania jamy stawowej. 

Badanie płynu stawowego 

Pierwszymi cechami płynu, widocznymi dla lekarza pobierającego, są jego barwa oraz przejrzystość. Mogą one stanowić pierwszą wskazówkę co do charakteru procesu toczącego się w stawie. Płyn przejrzysty jest charakterystyczny dla stanu prawidłowego oraz procesów niezapalnych. Mętny zaś, w różnym stopniu, spotyka się w procesach zapalnych oraz w infekcyjnych zapaleniach stawów. Płyn prawidłowy jest zwykle bezbarwny lub słomkowożółty. Zmiana barwy od żółtej po brunatną obserwowana jest w stanach zapalnych, a w procesach bakteryjnych płyn może być szarawo-żółty.  Do przeprowadzenia badań laboratoryjnych płynu przystępuje się jak najszybciej, optymalnie w ciągu 4 godzin od pozyskania próbek. Oznacza się w nich następujące parametry:  

• liczba komórek na 1 mm³ płynu – norma to 200, a liczba komórek może wzrastać w przebiegu różnych procesów patologicznych w obrębie stawu, najczęściej jednak w procesach zapalnych; największy jej wzrost obserwuje się w bakteryjnych zapaleniach stawów; 
• lepkość płynu; 
• stężenie białka całkowitego, którego ilość wzrasta w stanach zapalnych i zakażeniach stawu; 
• czynnik reumatoidalny – autoprzeciwciało występujące u większości chorych na reumatoidalne zapalenie stawów oraz w niektórych innych chorobach tkanki łącznej; 
• obecność kryształów substancji takich jak np.  moczan sodu, występujący w dnie moczanowej, w osadzie uzyskanym po odwirowaniu płynu; 
• typ i ilość konkretnych typów komórek – szczególnie istotny w bakteryjnych infekcjach stawów jest znaczny wzrost odsetka granulocytów obojętnochłonnych, rodzaju krwinek białych, zaangażowanych w nieswoistą odpowiedź immunologiczną na zakażenie; 
• pH czyli odczyn płynu, który prawidłowo wynosi 7,2-7,4, a spada w stanach zapalnych i zakażeniach; 
• stężenie glukozy w stosunku do stężenia we krwi obwodowej – prawidłowo jest ono bardzo zbliżone; stężenie w płynie stawowym obniża się w stanach zapalnych, a szczególnie w zakażeniach bakteryjnych stawu; 
• aktywność dehydrogenazy mleczanowej; 
• charakter płynu w próbie Ropesa – prawidłowy, zapalny lub septyczny; 
• typ i ilość drobnoustrojów – płyn z jałowej strzykawki przenosi się na odpowiednie podłoża mikrobiologiczne i poddaje inkubacji. 

Przeczytaj również: Dieta wzmacniająca stawy