Czosnek a cholesterol – czy może go obniżać?

Czosnek i jego właściwości 

Czosnek ma udokumentowane właściwości przeciwdrobnoustrojowe (działa bakteriobójczo na wiele gatunków bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych), przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe (amerykański Narodowy Instytut Raka uznał czosnek za roślinę o silnym działaniu antynowotworowym), przeciwzakrzepowe, przeciwmiażdżycowe, fibrynolityczne (nasila proces rozkładu zakrzepu), naczynioochronne (uszczelnia śródbłonek naczyń krwionośnych), zmniejszające ciśnienie tętnicze krwi, obniżające poziom cukru we krwi oraz immunostymulujące. 

Terapeutyczne działanie czosnku wynika głównie z imponującej aktywności biologicznej związków w nim zawartych, takich jak: 

• siarczki organiczne (zwłaszcza allicyna),  
• saponiny, 
• karotenoidy (m.in.: β-karoten, luteina, zeaksantyna), 
• flawonoidy (m.in.: kwercetyna, rutyna, mirycetyna, apigenina), 
• kwasy fenolowe, 
• polisacharydy, 
• wolne aminokwasy (np. arginina, metionina), 
• witaminy z grupy B, 
• witamina C, 
• składniki mineralne (w szczególności potas, wapń, fosfor, żelazo, cynk, mangan, miedź, selen). 

Największy efekt terapeutyczny uzyskuje się w wyniku rozdrobnienia świeżego ząbku czosnku, bez poddawania go obróbce cieplnej. 

Czy czosnek obniża „zły cholesterol”? 

Podwyższony poziom cholesterolu całkowitego i frakcji LDL wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych. 

Z aktualnych badań wynika, że pacjenci regularnie spożywający czosnek w diecie cechują się niższym stężeniem cholesterolu całkowitego i lipoprotein o niskiej gęstości LDL, które nazywane są powszechnie „złym cholesterolem”. Czosnek hamuje wchłanianie cholesterolu z przewodu pokarmowego i zmniejsza jego wewnętrzną produkcję w organizmie, co powoduje obniżenie jego poziomu w osoczu. Ponadto, spożycie czosnku przyczynia się do hamowania aktywności enzymu wątrobowego (HMG-CoA) regulującego ilość wytwarzanego cholesterolu, jak również zmniejszenia syntezy kwasów tłuszczowych i nasilenia wydalania kwasów żółciowych z kałem. 

Fachowa literatura wskazuje jednak, że czosnek jest przede wszystkim skuteczny u pacjentów z umiarkowanie podwyższonym poziomem cholesterolu całkowitego i frakcji LDL. W przypadku poważnych zaburzeń lipidowych może być konieczne zastosowanie statyn, obok modyfikacji stylu życia. 

Wpływ czosnku na wzrost frakcji HDL („dobrego cholesterolu”) 

Systematyczne spożywanie czosnku w diecie nieznacznie zwiększa poziom lipoprotein o dużej gęstości HDL, które nazywane są potocznie „dobrym cholesterolem”, gdyż transportują cholesterol z tkanek do wątroby. Największy wzrost stężenia cholesterolu HDL jest zauważalny u pacjentów z łagodną hipercholesterolemią, chorobami układu krążenia i cukrzycą typu 2.  

Czosnek w suplementach – czy jest równie skuteczny jak świeży? 

Czosnek jest używany nie tylko w postaci świeżej, lecz również jako suplement diety zawierający najczęściej ekstrakt lub olej z czosnku. Istnieją dowody na to, że suplementy czosnkowe: 

• wspomagają regulację umiarkowanie podwyższonego stężenia cholesterolu całkowitego i frakcji LDL we krwi, 
• wspierają obniżanie wartości skurczowego i rozkurczowego ciśnienia krwi u osób z nadciśnieniem tętniczym,  
• pomagają pobudzić układ odpornościowy poprzez aktywację makrofagów i komórek NK oraz produkcję limfocytów T i B. 

Ekstrakty z czosnku są skuteczne, dobrze tolerowane i mogą być traktowane jako wspomaganie terapii umiarkowanych zaburzeń lipidowych, nadciśnienia tętniczego oraz przeziębienia i grypy. 

Co oprócz czosnku na obniżenie cholesterolu? 

• Fermentowany ekstrakt z czerwonego ryżu zawierający monakolinę K, która przyczynia się do obniżenia stężenia cholesterolu całkowitego, LDL, nie-HDL (odzwierciedla poziom wszystkich lipoprotein miażdżycorodnych) i trójglicerydów w osoczu krwi. Ponadto, monakolina K zmniejsza poziom apolipoproteiny B, która jest zaangażowana w powstawanie miażdżycy naczyń krwionośnych. Wszystko to sprawia, że u pacjentów regularnie przyjmujących ekstrakt ze sfermentowanego czerwonego ryżu odnotowuje się mniejszą częstość występowania incydentów wieńcowych i zgonów z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego. 
• Oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia zmniejsza poziom cholesterolu całkowitego i frakcji LDL, jak również zwiększa cholesterol HDL i poprawia jego funkcje. W rezultacie, jej regularna konsumpcja obniża ryzyko rozwoju schorzeń układu krążenia. 
• Niesolone i niesłodzone orzechy drzewne (m.in.: włoskie, pistacjowe, macadamia, pekan, migdały, nerkowce, brazylijskie, laskowe) obniżają stężenie cholesterolu całkowitego i frakcji LDL, apolipoproteiny B i trójglicerydów. 
• Nasiona roślin strączkowych zmniejszają poziom cholesterolu całkowitego, lipoprotein o niskiej gęstości LDL i trójglicerydów we krwi. Wynika to z faktu, że warzywa strączkowe obfitują w białko roślinne, oligosacharydy, błonnik pokarmowy, izoflawony, fosfolipidy i saponiny. 
• Cynamon cejloński przyczynia się do znaczącej redukcji stężeń cholesterolu całkowitego i trójglicerydów w surowicy krwi. 
• Kurkuma i zawarta w niej kurkumina mogą chronić pacjentów zagrożonych wystąpieniem choroby sercowo-naczyniowej poprzez wyraźne zmniejszenie poziomu cholesterolu całkowitego, LDL i trójglicerydów we krwi.  

Podsumowując, częste włączanie czosnku do jadłospisu może być zarazem bezpieczną, jak i skuteczną metodą obniżającą poziom cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL, trójglicerydów i glukozy we krwi, zwłaszcza u pacjentów z łagodną dyslipidemią i podwyższoną glikemią na czczo. 

Regularne spożycie czosnku w diecie przyczynia się do redukcji chorób sercowo-naczyniowych w wyniku poprawy lipidogramu, obniżenia ciśnienia tętniczego krwi, zwiększenia aktywności fibrynolitycznej i zmniejszenia agregacji płytek krwi. 

W świetle aktualnych dowodów naukowych zaleca się, aby pacjenci z podwyższonym poziomem cholesterolu we krwi jedli więcej czosnku i jego przetworów.

Przeczytaj również:
Cholesterol a słodycze – czy mogą go podnosić?