Lipodystrofia – co to jest?

Lipodystrofia to schorzenie tkanki tłuszczowej polegające na rozwoju zmian obrzękowych, włóknistych i stwardnieniowych w tkance podskórnej, które powodują nieestetyczny wygląd skóry przypominający skórkę pomarańczy. Skóra w miejscu objętym lipodystrofią jest przeważnie szorstka, sucha, twarda, pofałdowana i nieelastyczna oraz często powiązana z występowaniem rozstępów. Warto dodać, że lipodystrofia typu kobiecego jest zlokalizowana najczęściej w okolicy pośladków, bioder, brzucha, górnej oraz bocznej części ud i dotyka już co drugą kobietę (niezależnie od masy ciała). Może pojawić się nawet w młodym wieku, najczęściej jednak rozwija się u kobiet po okresie pokwitania, w okresie ciąży oraz u kobiet przyjmujących doustne estrogenowe środki antykoncepcyjne lub stosujących hormonalną terapię zastępczą.

Przyczyny powstawania lipodystrofii typu kobiecego 

• Uwarunkowania genetyczne (płeć – lipodystrofia występuje przede wszystkim u kobiet; rasa – najczęściej dotyka kobiet rasy białej); 
• Czynniki immunologiczne;
• Nieprawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego;
• Zaburzenia pracy ośrodkowego układu nerwowego;  
• Zaburzenia gospodarki hormonalnej;
• Patologiczne zmiany tkanki łącznej;
• Problemy krążeniowe;
• Nieadekwatny sposób odżywiania; 
• Brak aktywności fizycznej;
• Siedzący tryb życia;
• Palenie papierosów;
• Nadmierne spożycie alkoholu;
• Stosowanie estrogenowych środków antykoncepcyjnych;
• Przewlekły stres;
• Niedobór snu;
• Częste noszenie obcisłych ubrań;
• Systematyczne noszenie butów na wysokich obcasach; 
• Ciąża;
• Otyłość;
• Nadmierne uwalnianie estrogenów przez jajniki;
• Zespół napięcia przedmiesiączkowego. 

Schorzenia zwykle współwystępujące z lipodystrofią to: 

• insulinooporność, 
• cukrzyca, 
• podwyższone stężenie trójglicerydów we krwi (tzw. hipertriglicerydemia), 
• stłuszczenie wątroby. 

Dieta w profilaktyce i leczeniu lipodystrofii 

Źle skomponowana i nieprawidłowo zbilansowana dieta może sprzyjać wystąpieniu lipodystrofii. Zbyt wysoka podaż w diecie nasyconych kwasów tłuszczowych (np. masła), cukrów prostych (słodyczy i słodkich napojów gazowanych) oraz alkoholu niekorzystnie wpływa na przemiany metaboliczne tłuszczów, czego negatywnym następstwem jest zwiększenie poziomu trójglicerydów i cholesterolu we krwi, jak również w tkance podskórnej.  

Z kolei przewlekła nadmierna konsumpcja wysokokalorycznej żywności o wysokim stopniu przetworzenia (np. potraw typu fast food, produktów z białej mąki, słodyczy, słonych przekąsek) zwykle prowadzi do wzrostu stężenia insuliny we krwi i przyrostu masy ciała (w szczególności tkanki tłuszczowej) w wyniku zbyt dużej ilości spożywanych kalorii. Zwiększona podaż soli kuchennej i żywności obfitującej w sól przyczynia się do gromadzenia wody w organizmie, co zwiększa masę ciała oraz nasila obrzęk tkanek. 

Na co warto zwrócić zatem uwagę podczas komponowania diety mającej na celu prewencję rozwoju cellulitu? 

• Wypijaj każdego dnia przynajmniej 2-2,5 l płynów (w tym co najmniej 1,5 l niesłodzonej wody). 
• Uwzględniaj w cotygodniowym jadłospisie 2-3 porcje tłustych gatunków ryb (np. łosoś, pstrąg tęczowy, makrela atlantycka), będących źródłem długołańcuchowych, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 (EPA i DHA), które korzystnie wpływają na skórę. 
• Codziennie spożywaj różnokolorowe warzywa i owoce (zwłaszcza świeże), nasiona roślin strączkowych, pełnoziarniste produkty zbożowe (ciemne makarony, pieczywo razowe, grube kasze, ryż brązowy) oraz niesolone i niesłodzone orzechy, migdały, pestki, nasiona, które zawierają pokaźne ilości witamin, soli mineralnych, antyoksydantów i błonnika pokarmowego. 
• Spożywaj przede wszystkim roślinne źródła tłuszczów (np. niesolone i niesłodzone orzechy, migdały, nasiona, pestki, awokado, gorzkie kakao, gorzką czekoladę, hummus, tofu, tempeh, oliwę z oliwek z pierwszego tłoczenia, olej rzepakowy tłoczony na zimno), a także te znajdujące się w tłustych rybach i owocach morza. 
• Ogranicz zużycie soli kuchennej do maksymalnie jednej płaskiej łyżeczki w ciągu dnia. W jej miejsce wybieraj świeże i suszone zioła (jedno- lub wieloskładnikowe mieszanki bez obecności w składzie soli, cukru i glutaminianu sodu). 
• Spożywaj odpowiednią ilość kalorii z produktów żywnościowych o wysokiej wartości odżywczej, co pozwoli zaspokoić zapotrzebowanie na podstawowe składniki odżywcze, jak również utrzymać należytą masę ciała w perspektywie długoterminowej.  
• Zredukuj spożycie żywności o wysokim stopniu przetworzenia, która obfituje w cukry proste i/lub nasycone kwasy tłuszczowe, jak również izomery trans kwasów tłuszczowych (m.in.: słodycze i wyroby cukiernicze, słodkie napoje gazowane, słone przekąski, potrawy typu fast food). 
• Unikaj nadużywania napojów alkoholowych i kawy. 

Rola aktywności fizycznej w zapobieganiu lipodystrofii 

Regularnie wykonywana aktywność fizyczna aktywizuje układ mięśniowo-szkieletowy, pobudza krążenie krwi, poprawia natlenienie tkanek, zwiększa wydatkowanie energii i sprawność fizyczną oraz sprzyja utracie masy ciała, jak również chroni przed rozwojem i nasileniem zmian cellulitowych. Z tego powodu zaleca się zwiększenie całkowitej aktywności fizycznej w ciągu dnia, np. spacer zamiast jazdy samochodem czy komunikacją miejską; wchodzenie i schodzenie po schodach zamiast korzystania z windy; przerywanie co 30 minut ciągłego siedzenia 2-minutowym marszem lub prostymi ćwiczeniami (np. skłony, przysiady, wymachy ramion). Najbardziej wskazane jest wykonywanie ćwiczeń tlenowych (np. szybki marsz, nordic walking, jogging, jazda na rowerze, ćwiczenia na orbitreku, pływanie, gimnastyka) od 3 do 5 razy w tygodniu przez 30-60 minut. 

Predyspozycje do wystąpienia lipodystrofii są w znacznym stopniu zdeterminowane genetycznie, niemniej jednak istotny wpływ wywierają również czynniki środowiskowe. Siedzący tryb życia, nieprawidłowy sposób odżywiania, nadużywanie alkoholu oraz palenie tytoniu mogą wpływać na rozwój lipodystrofii. Zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu lipodystrofii bardzo ważną rolę pełni zróżnicowana dieta o wysokiej wartości odżywczej i regularnie podejmowana aktywność fizyczna o umiarkowanej intensywności. 

Przeczytaj również:
Cellulit – jak się go pozbyć?