Polekowe uszkodzenie wątroby – przyczyny, objawy, leczenie

Do głównych funkcji wątroby należą: 

• detoksykacja; 
• magazynowanie witamin i minerałów; 
• regulacja poziomu cukru we krwi;  
• przemiany substancji odżywczych, białek, aminokwasów, tłuszczów; 
• przemiana hemu; 
• wytwarzanie żółci; 
• funkcje odpornościowe.

Polekowe uszkodzenie wątroby spowodowane przez leki na receptę, bez recepty i produkty ziołowe jest główną przyczyną chorób wątroby na świecie.

Rozpoznanie tej choroby jest trudne, ponieważ nie ma jednej cechy klinicznej, laboratoryjnej lub histologicznej charakterystycznej dla polekowego uszkodzenia wątroby. Dokładna diagnoza wymaga ustalenia związku przyczynowego z podejrzanym czynnikiem i wykluczeniem współzawodniczących przyczyn uszkodzenia wątroby. Biopsja wątroby jest istotnym elementem w postępowaniu w PUW, ponieważ dostarcza wskazówek dotyczących patogenezy leżącej u podstaw choroby oraz informacji prognostycznych, a także ukierunkowuje terapię.  

Co to jest polekowe uszkodzenie wątroby?  

Polekowe uszkodzenie wątroby (PUW) to uszkodzenie narządu lub zaburzenie czynności tego narządu spowodowane nadmiernym przyjmowaniem leków. Do uszkodzenia wątroby przyczynić się mogą liczne niezakaźne czynniki, toksyny, alergie na składnik chemiczny zawarty w leku oraz ogromna ilość leków, które wykazują hepatotoksyczność.   

Substancje chemiczne zawarte w lekach w nieodpowiednich ilościach mogą prowadzić do stłuszczenia lub marskości wątroby. Szybka diagnoza i odpowiednie badania wątroby mogą przyczynić się do złagodzenia objawów i uniknięcia powikłań.  

Przyczyny polekowego uszkodzenia wątroby  

W wątrobie zachodzi szereg procesów detoksykujących i metabolicznych. W przypadku przyjmowania zbyt wysokich dawek leków, proces ich detoksykacji i metabolizmu może zostać zaburzony. Istnieje możliwość zniszczenia hepatocytów (komórki wątrobowe, które stanowią podstawowy element miąższu wątroby).   

Czynniki, które mogą przyczynić się do polekowego uszkodzenia wątroby:  

• predyspozycje genetyczne,  
• choroby metaboliczne,  
• wiek, 
• płeć (większa wrażliwość na leki spotykana jest u mężczyzn),  
• stan odżywienia pacjenta,  
• nadmierne spożywanie alkoholu,  
• wprowadzenie farmakoterapii przy nierozpoznanej chorobie wątroby,  
• stosowanie różnych preparatów farmaceutycznych, które nasilają objawy PUW. 

Stosowana farmakoterapia u osób powyżej 60. roku życia powoduje większe szanse na zachorowanie ze względu na częste leczenie pacjenta wieloma preparatami jednocześnie. Ostra niewydolność wątroby występuje u około 50% pacjentów chorych na polekowe uszkodzenie wątroby.  

Objawy polekowego uszkodzenia wątroby  

Polekowe uszkodzenie wątroby może prowadzić do upośledzenia pracy komórek wątrobowych, które nie wydzielają odpowiedniej ilości żółci. Objawy PUW są zależne od stopnia zmian jakie nastąpiły w wątrobie. Uszkodzenie związane z przyjmowaniem toksycznej ilości substancji zawartych w lekach można wykryć przypadkowo z badań biochemicznych wykonanych w laboratorium. Podniesione wartości transaminaz (enzymów wątrobowych) warto przeanalizować z lekarzem specjalistą w celu wykluczenia uszkodzenia wątroby.  

Zignorowanie wyników z czasem może prowadzić do takich dolegliwości, jak żółtaczka, zaburzenie neurologiczne związane z nieprawidłową pracą wątroby, zaburzenie krzepnięcia krwi.  

Na jakiej podstawie stawiana jest diagnoza?  

Rozpoznanie polekowego uszkodzenia wątroby nie należy do najprostszych diagnoz. Pacjent powinien poinformować lekarza o przyjmowanych lekach, suplementach i innych ziołowych preparatach, które mogły mieć wpływ na uszkodzenie organu. Lekarz, stawiając diagnozę, musi wykluczyć inne czynniki chorobowe: 

• zakażenia wirusowe, zwłaszcza zapalenie wątroby typu A, B i C;  
• nadużywanie alkoholu;  
• choroby występujące w przeszłości np. zapalenie wątroby.  

Do specjalisty warto zabrać aktualne badania biochemiczne i hematologiczne. W przypadku utrzymujących się długich i uporczywych dolegliwości oraz nieprawidłowości w badaniach, lekarz prowadzący może skierować pacjenta na biopsję. Biopsja w tym przypadku jest nieinwazyjną procedurą, która jest rozważana w przypadku nieustępujących objawów.  

Jak przebiega leczenie polekowego uszkodzenia wątroby?  

Na samym początku leczenia lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem, a następnie przechodzi do badania fizykalnego, które pomaga stwierdzić, czy występuje jakaś nieprawidłowość w budowie narządu.  

Jednym z pierwszych kroków postępowania w leczeniu polekowego uszkodzenia wątroby jest natychmiastowe odstawienie leków, które mogą prowadzić do uszkodzenia wątroby. Nie można robić tego na własną rękę. Lekarz prowadzący sam przedstawi schemat leczenia oraz wskaże, które leki należy odstawić lub stopniowo będzie zmniejszał dawkę terapeutyczną. Oprócz tego wprowadzone zostanie leczenie preparatami o działaniu ochronnym na wątrobę. W przypadku ostrej niewydolności wątroby konieczne jest rozważenie jej przeszczepu. 

Co można zrobić, aby wspomóc leczenie?  

Aby wspomóc leczenie polekowego uszkodzenia wątroby, kieruj się zdrowymi nawykami żywieniowymi i zdrowotnymi:  

1. Unikaj cukru, soli i tłuszczu.  
2. Zrezygnuj z przetworzonej żywności i używek.  
3. Utrzymuj prawidłową masę ciała.  
4. Wprowadź lekką aktywność fizyczną np. spacery, póki praca wątroby nie będzie stabilna. 
5. Przyjmowanie wszelkich preparatów i detoksykujących ziół skonsultuj z lekarzem, aby nie pogłębić dolegliwości.  

Jaką dietę stosować w polekowym uszkodzeniu wątroby?   

Najlepsza będzie dieta ze zwiększoną podażą białka, z ograniczeniem błonnika, a przy tym odpowiednio zbilansowana, urozmaicona i smaczna. Wśród technik kulinarnych zaleca się:  

• gotowanie na wodzie, 
• gotowanie na parze, 
• pieczenie w folii,  
• duszenie.  

Warzywa powinny być gotowane, rozdrobnione lub starte drobno na surówkę. Owoce spożywaj w formie przecierów, soków, ewentualnie surowe, bez skórki i pestek. Ogranicz warzywa strączkowe, cebulowe, kapustne, buraki, gruszki, czereśnie, śliwki, które powodują wzdęcia. Posiłki jedz częściej, a w mniejszych ilościach. 

Do swojej diety wprowadź białko, które przyczynia się do regeneracji komórek wątrobowych.  

Prawidłowa ilość białka zabezpieczy wątrobę przed odkładaniem się tłuszczu w wątrobie.   

Korzystaj z chudych mięs, ryb i nabiału. Ogranicz natomiast spożycie czerwonego mięsa. W przypadku problemów z wydzielaniem żółci, w przewlekłym zapaleniu wątroby, tłuszcz może przyczynić się do bólów w okolicy nadbrzusza, wzdęć, zaparć lub biegunki – w tej sytuacji konieczne jest ograniczenie tłuszczu w diecie. W chorobie wątroby warto korzystać z węglowodanów złożonych. 

Produkty przeciwwskazane to przede wszystkim alkohol, ostre przyprawy, pokarmy ciężkostrawne i powodujące wzdęcia, orzechy i nasiona (ze względu na nadmiar błonnika i tłuszcz). 

Profilaktyka przeciwko chorobom wątroby 

W celu wspomagania pracy wątroby do swoich posiłków wprowadź:  

• ostropest plamisty,  
• awokado,  
• cytrusy,  
• czosnek,  
• kurkumę,  
• buraki,  
• zielone liście.  

Produkty te, w przypadku zdrowej wątroby, wspomagają procesy detoksykujące i naprawę zniszczonych tkanek wątroby.

Przeczytaj również:
Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby – komu zagraża?