Histerektomia (usunięcie macicy). Co warto wiedzieć?

Histerektomia – co to jest?

Histerektomia to zabieg operacyjny usunięcia macicy. Jest to jedna z najpowszechniejszych operacji ginekologicznych. Najczęściej jest wykonywana u kobiet między 40. a 50. rokiem życia. W Stanach Zjednoczonych przeprowadza się nawet pół miliona histerektomii rocznie. Podczas zabiegu chirurg usuwa macicę, a czasami również jajniki i/lub jajowody. Zakres operacji zależy od wskazania do jej wykonania. 

Usunięcie macicy – wskazania

Histerektomia jest stosowana w leczeniu wielu chorób układu rozrodczego.

Wskazaniami do tego zabiegu mogą być: 

• mięśniaki macicy (najczęstsze wskazanie); 
• endometrioza; 
• nieprawidłowe krwawienia z macicy; 
• wskazania onkologiczne – zarówno rozpoznany nowotwór, jego podejrzenie, jak i profilaktyka (w przypadku predyspozycji do wystąpienia nowotworu); 
• ciężkie przypadki wypadania narządu rodnego; 
• wskazania położnicze, np. krwotok z macicy, atonia macicy lub łożysko przyrośnięte. 

Rodzaje histerektomii

Typ przeprowadzanej operacji zależy od wskazania i tego, jaką część macicy i okolicznych tkanek można bezpiecznie zachować.

Wyróżnia się 3 typy histerektomii: 

• nadszyjkowa – usunięcie górnej części macicy (trzonu), pozostawienie szyjki macicy; 
• całkowita – usunięcie trzonu i szyjki macicy; jest to najczęściej przeprowadzany typ histerektomii; 
• radykalna – usunięcie trzonu, szyjki i sąsiednich tkanek; ten typ histerektomii jest najczęściej rekomendowany przy wskazaniach onkologicznych. 

Każdy z tych typów może być wykonany zarówno techniką otwartą, jak i laparoskopową. W razie konieczności mogą być także usunięte jajniki i jajowody. Zdarza się to najczęściej przy wskazaniach onkologicznych, jeśli pacjentka jest po menopauzie lub gdy zawierają one ogniska endometriozy.

Chirurg może zdecydować o większym zakresie operacji już w trakcie trwania zabiegu, kiedy ma dokładny pogląd na indywidualną sytuację pacjentki.

Przebieg histerektomii

Zabieg histerektomii trwa 1-4 godziny. Długość operacji zależy od jej typu, zakresu i techniki przeprowadzenia. Histerektomia może być wykonana z trzech różnych dostępów: otwartego (brzusznego), pochwowego i laparoskopowego. Wybór metody zależy m.in. od wieku i masy ciała pacjentki, wielkości i mobilności macicy, przebytych zabiegów operacyjnych. Najważniejszymi czynnikami są wskazania do zabiegu, doświadczenie chirurga i akceptacja pacjentki. W szczególnych przypadkach technika zabiegu może być zmieniona podczas jego wykonywania. 

Dostęp otwarty (brzuszny) 

Macica jest usuwana przez otwór w dolnej części brzucha. Chirurg uzyskuje dostęp do narządu rodnego przez nacięcie jamy brzusznej. Zabieg trwa zwykle 1-2 godziny. Ta technika może zostać zastosowana nawet jeśli występują zrosty lub macica jest duża. Zastosowanie dostępu otwartego wiąże się jednak z większym ryzykiem powikłań niż w przypadku dostępu pochwowego lub laparoskopowego. Może dojść do zakażenie rany, krwawienia oraz uszkodzenia tkanek i nerwów. Zwykle ten rodzaj zabiegu wymaga też dłuższego pobytu w szpitalu i dłuższego okresu rekonwalescencji. 

Dostęp laparoskopowy 

Zabieg polega na wykonaniu kilku niewielkich nacięć brzucha zamiast jednego dużego, przez które wprowadza się kamerę i specjalne narzędzia. Macica może być usunięta w kawałkach, w całości (przez dodatkowe, większe nacięcie) lub przez pochwę. W porównaniu z dostępem brzusznym operacja laparoskopowa cechuje się mniejszym bólem, niższym ryzykiem infekcji, krótszym pobytem w szpitalu i szybką rekonwalescencją. Taka operacja trwa jednak dłużej i charakteryzuje się zwiększonym ryzykiem uszkodzenia dróg moczowych i innych okolicznych narządów.

Dostęp pochwowy 

Macica jest usuwana przez pochwę. Nie wykonuje się tu żadnych nacięć brzucha. Jest to najmniej inwazyjna metoda, o najmniejszej liczbie powikłań i najkrótszym czasem rekonwalescencji. Jest rekomendowana jako pierwszy wybór przy histerektomii. Niestety nie każda kobieta kwalifikuje się do tego typu zabiegu. Przeciwwskazaniami do jej wykonania są: zrosty po przebytych operacjach, zaawansowana endometrioza, duża objętość macicy, konieczność usunięcia przydatków. 

Jakie są konsekwencje usunięcia macicy?

Histerektomię uznaje się za bezpieczny zabieg. Jednak jak przy każdej operacji, istnieje potencjalne ryzyko powikłań i skutków ubocznych. Można podzielić je na te wywołane usunięciem macicy (i ewentualnie przydatków) oraz na te, które są skutkiem inwazyjności zabiegu. 

Naturalnym następstwem histerektomii jest niemożność zajścia w ciążę. Jeśli usunięte są również jajniki, u pacjentki automatycznie następuje menopauza. Może się to objawiać uderzeniami gorąca, zaburzeniami nastroju lub problemami ze snem. W takich sytuacjach, jeśli nie ma przeciwwskazań, od razu po zabiegu rozpoczyna się hormonalną terapię zastępczą (HTZ). Pozwala to zmniejszyć objawy związane z menopauzą i zredukować ryzyko osteoporozy. 

Powikłaniami zabiegu histerektomii mogą być: 

• infekcje i rany,
• krwawienie,
• suchość w pochwie,
• nietrzymanie moczu lub obniżenie narządu rodnego,
• spadek libido,
• zrosty wewnątrzbrzuszne (ich ryzyko jest niższe przy technice laparoskopowej i dostępie pochwowym). 

Histerektomia – rekonwalescencja po zabiegu

Czas rekonwalescencji po zabiegu histerektomii zależy od rodzaju wykonanej procedury. Po operacji otwartej okres rekonwalescencji wynosi mniej więcej 4-6 tygodni. Po laparoskopowym lub pochwowym zabiegu okres ten skraca się do 3-4 tygodni. Pełna rekonwalescencja trwa najczęściej 6-8 tygodni. 

Po zabiegu pacjentka zwykle pozostaje przez kilka dni w szpitalu. Długość hospitalizacji zależy od przebiegu histerektomii. W tym okresie zazwyczaj występuje ból brzucha.

Po zabiegu postępuj według zaleceń lekarza. Odpoczywaj, unikaj intensywnych ćwiczeń i podnoszenia ciężkich przedmiotów. 

Specjaliści zalecają rozpoczęcie chodzenia jak najwcześniej po zabiegu. Na początku na krótkie odległości, zwiększając dystans każdego dnia. Zmniejsza to ryzyko powstania zakrzepów w kończynach.  

Przez 6 tygodni po operacji unikaj sytuacji, które mogą spowodować zakażenie, np. używania tamponów czy stosunków seksualnych. Przez pierwsze kilka tygodni mogą występować krwawienia lub upławy z pochwy, a także zaparcia. Niektóre kobiety doświadczają problemów z opróżnianiem pęcherza moczowego. Pamiętaj o rutynowych badaniach u ginekologa. Jeśli nie usunięto szyjki macicy, niezbędny jest skrining cytologiczny.

Histerektomia a życie seksualne po zabiegu

Badania na temat wpływu histerektomii na funkcje seksualne są niejednoznaczne ze względu na trudność w stworzeniu obiektywnych parametrów. Najczęściej jednak, niezależnie od zastosowanej techniki, po histerektomii jakość życia seksualnego ulega polepszeniu. Zmniejszają się dolegliwości bólowe, które wcześniej negatywnie wpływały na współżycie. Usunięcie jajników nie obniża, a nawet może zwiększać funkcję seksualną, szczególnie u kobiet stosujących hormonalną terapię zastępczą. Istnieje jednak niewielka grupa kobiet, która doświadcza pogorszenia jakości życia seksualnego po histerektomii. Szczególnie jeśli była ona wykonywana ze wskazań onkologicznych.

Przeczytaj również:
Mięśniaki macicy. Czy są niebezpieczne dla zdrowia kobiety?