Insulinooporność. Jak rozpoznać objawy? Jak leczyć?

Co to jest insulinooporność?

Insulinooporność to stan, w którym zaburzona jest gospodarka węglowodanowa. Organem niezbędnym do metabolizmu spożywanych cukrów jest trzustka. To właśnie ona produkuje hormon nazywany insuliną. Przy prawidłowym metabolizmie węglowodanów trzustka reaguje na poposiłkowy wzrost stężenia cukru poprzez wydzielenie insuliny. Hormon ten sygnalizuje komórkom (m.in. mięśni, tkanki tłuszczowej, wątroby), aby podjęły działanie. Wówczas spożyty cukier zostaje przetworzony do tkanki tłuszczowej lub staje się „paliwem” niezbędnym do funkcjonowania. W ten sposób ciało pozyskuje energię, a poziom cukru we krwi spada. 

W insulinooporności, jak sama nazwa wskazuje, tkanki stają się oporne na działanie insuliny. Komórki nie reagują na insulinę produkowaną przez trzustkę, a glukoza krążąca we krwi nie może zostać wykorzystana. Utrzymuje się przez to na podwyższonym poziomie, co pobudza trzustkę do produkcji jeszcze większej ilości insuliny. 

Insulinooporność – objawy 

Insulinooporność jest podstępną chorobą, która na początku nie daje żadnych objawów. Te, które pojawiają się po czasie, są niespecyficzne i nie wskazują na konkretną chorobę.

Zaliczamy do nich: 

• uczucie zmęczenia,  
• senność nasilającą się po posiłku, 
• problemy z koncentracją, uczucie rozdrażnienia, obniżenie nastroju, 
• napady głodu, ochotę na słodycze zaraz po posiłku, 
• odkładanie się tkanki tłuszczowej głównie w okolicy brzucha, 
• brak efektów w odchudzaniu, 
• kołatanie serca, 
• bóle głowy, także migrenowe, 
• nadmierne pocenie. 

Jednym z bardziej typowych objawów insulinooporności jest rogowacenie ciemne. Pojawia się ono głównie w okolicach zgięć, zwykle pod pachami, w pachwinach oraz na karku. Skóra przybiera brunatny odcień i staje się zgrubiała i szorstka.  

Ku diagnozie insulinooporności mogą skłaniać także: 

• obwód w talii powyżej 89 cm u kobiet i 101 cm u mężczyzn, 
• podwyższone ciśnienie krwi, 
• nieprawidłowe wartości glukozy na czczo, 
• podwyższony poziom trójglicerydów i obniżony poziom cholesterolu HDL. 

Insulinooporność – diagnostyka 

Diagnostyka insulinooporności jest zdecydowanie cięższa niż cukrzycy, ponieważ nie ma jednoznacznych badań, które potwierdzają diagnozę. Badaniem, które wykorzystuje się najczęściej, jest pomiar stężenia glukozy i insuliny na czczo.  

Dzięki tym parametrom możliwe jest obliczenie: 

• HOMA-IR – gdy wskaźnik wynosi powyżej 2,5 można rozpoznać insulinooporność, 
• QUICKI – wartość graniczna, przy której można rozpoznać insulinooporność to 0,34. 

Pomocnym badaniem jest także doustny test obciążenia glukozą (OGTT), który potwierdza lub wyklucza zaburzenia metabolizmu glukozy.  

Insulinooporność – leczenie farmakologiczne 

Oprócz diety i zmiany stylu życia lekarz może zdecydować o wprowadzeniu leczenia farmakologicznego za pomocą metforminy, czyli leku stosowanego w cukrzycy. Metformina poprawia tolerancję tkanek na glukozę, zmniejsza wytwarzanie glukozy w wątrobie oraz zwiększa wrażliwość na insulinę. Podczas stosowania metforminy można odnotować spadek tkanki tłuszczowej trzewnej i obniżenie stężenia cholesterolu.  

Jeśli cierpisz na insulinooporność, zadbaj o odpowiednie stężenie witaminy D we krwi. Uczestniczy ona w procesie wydzielania insuliny, wpływa na jej działanie w organizmie.

Niedobór witaminy D może przyczynić się do wzrostu insulinooporności.  

Aby wspomóc organizm, możesz sięgnąć również po zioła, które mają udowodnione działanie obniżające poziom glukozy i wpływające na gospodarkę węglowodanów w organizmie.

Zaliczamy do nich: 

• berberynę, 
• morwę, 
• imbir, 
• cynamon, 
• czarnuszkę.

Insulinooporność – czy dieta może przyczynić się do rozwoju choroby? 

Przyczyny insulinooporności mogą mieć charakter genetyczny, jak i środowiskowy (np. wiek, styl życia, stres). Wiele badań dowodzi, że u osób obciążonych genetycznie choroba pojawiła się dopiero wówczas, gdy zaistniał czynnik środowiskowy, np. podeszły wiek, spadek aktywności fizycznej czy zła dieta. 

Prawidłowa masa ciała u osób cierpiących na insulinooporność jest szczególnie ważna, ponieważ nadwaga i otyłość to czynniki ryzyka rozwoju tej choroby. Naukowcy uważają, że tkanka tłuszczowa wpływa na pojawienie się stanu zapalnego i działa negatywnie na metabolizm glukozy i kwasów tłuszczowych, czego konsekwencją jest rozwój insulinooporności.  

Obniżenie masy ciała o 3-4 kg zmniejsza ryzyko rozwoju insulinooporności aż o 58%.

Dieta w insulinooporności – jak komponować jadłospis? 

Specjaliści nie wskazują jednej uniwersalnej diety, która powinna być stosowana w insulinooporności. Zalecają, by czerpać inspirację z diety śródziemnomorskiej, DASH, fleksitariańskiej lub roślinnej.

Podczas komponowania posiłków zwróć uwagę na ich kaloryczność. Dieta wysokokaloryczna prowadzi do magazynowania nadmiaru przyswojonej energii w formie tkanki tłuszczowej. Im więcej tkanki tłuszczowej, tym gorzej nasz organizm reaguje na działanie insuliny. Analogicznie gdy chudniemy, wrażliwość na insulinę rośnie.  

Dietetycy zalecają, by węglowodany stanowiły 45-65% wszystkich kalorii, a ich źródłem były przede wszystkim węglowodany złożone lub skrobia.

Potrawy bogate w skrobię oporną są łatwe do przygotowania – powstaje ona w wyniku wychłodzenia lub czerstwienia produktów skrobiowych. Dobrym źródłem skrobi opornej będzie poranna owsianka przygotowana dzień wcześniej, sałatka na bazie wystudzonej kaszy lub razowego makaronu oraz co najmniej jednodniowy chleb razowy wzbogacony ziarnami. 

Przy insulinooporności zwracaj szczególną uwagę na indeks glikemiczny (IG). Wskaźnik ten pozwala porównać pokarmy i ocenić, jak ich spożycie wpłynie na szybkość wzrostu stężenia glukozy we krwi. Wybór produktów o niskim IG przyczynia się do lepszej kontroli poziomu cukru i insuliny.

Należą do nich m.in.:

• zielone warzywa,
• marchew,
• pomidory,
• czosnek,
• morele,
• makaron sojowy,
• chleb żytni pełnoziarnisty,
• większość roślin strączkowych.

Tłuszcze powinny pokrywać około 30% zapotrzebowania energetycznego, a u osób, które mają problem z utrzymaniem odpowiedniej wagi, 25%.

Ponad połowę tej kaloryczności powinny stanowić produkty zawierające jednonienasycone kwasy tłuszczowe.

Zaliczamy do nich np.:

• awokado,
• ryby,
• oliwę z oliwek.

Do jadłospisu włącz również żywność bogatą w wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które wpływają korzystnie na układ sercowo-naczyniowy. 

W Twojej diecie mogą znaleźć się m.in. orzechy włoskie i olej lniany. Ogranicz natomiast masło, śmietanę i smalec.

Bardzo ważna przy insulinooporności jest również odpowiednia podaż białka. Jest ono m.in. budulcem mięśni, które stanowią jeden z docelowych punktów działania insuliny. Przyrost tkanki mięśniowej zmniejsza zatem insulinooporność. Prawidłowa podaż białka to 1 g na kg masy ciała,.

Zbilansowana dieta powinna zawierać 50% białka pochodzenia zwierzęcego i 50% roślinnego. Doskonałym źródłem białka roślinnego są nasiona roślin strączkowych, np. czerwona i biała fasola, ciecierzyca i soja. 

Insulinooporność a dieta – jakich produktów spożywczych unikać? 

Ogranicz słodycze i napoje słodzone

Te produkty zawierają duże ilości cukrów prostych, a ich spożycie powoduje szybki wzrost poziomu cukru we krwi. Dodatkowo nadmierne spożycie słodyczy prowadzi do wzrostu masy ciała. Jeśli jednak nie wyobrażasz sobie życia bez słodyczy, sięgnij po te na bazie słodzików.

Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością i Polskie Towarzystwo Diabetologiczne potwierdzają bezpieczeństwo stosowania słodzików i rekomendują korzystanie z nich zamiast cukru u osób z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej.

Wyklucz z diety alkohol

Alkohol hamuje sygnały przekazywane przez insulinę w wątrobie i mózgu. Wpływa to na powstanie ciężkiej insulinooporności wątroby i centralnego układu nerwowego. Jeśli zbyt często pijesz alkohol, może dojść do stłuszczeniowego zapalenia wątroby, a w konsekwencji nasilenia insulinooporności oraz zaburzeń funkcji poznawczych i motorycznych.  

Niektóre leki stosowane w leczeniu insulinooporności (np. metformina) nie powinny być łączone z alkoholem. Takie połączenie może zagrażać Twojemu zdrowiu, a nawet życiu.

Insulinooporność to choroba, z którą trudno walczyć, ponieważ wymaga całkowitej zmiany stylu życia. Korzyści płynące z podjęcia tego trudu są jednak ogromne, ponieważ zmiana diety znacząco poprawia stan zdrowia i zapobiega rozwojowi chorób metabolicznych. Warto stopniowo wzbogacać dietę o zdrowe produkty. W końcu stanie się to przyjemną rutyną i codziennością. 

Przeczytaj również:
Poznaj 3 produkty zmniejszające insulinooporność