Cholesterol. Jakie są normy dla dorosłych i dzieci?

Cholesterol HDL i LDL – co warto wiedzieć?

Już w latach 50. XX wieku badacze zauważyli zależność między pojawieniem się choroby wieńcowej a podwyższonym poziomem cholesterolu. Kolejne badania udowodniły, że poziom tego lipidu ma wpływ na wystąpienie niektórych chorób, m.in. kamicy żółciowej, nowotworu jelita grubego i chorób układu krążenia.

Okazało się, że szkodliwe działanie cholesterolu zależy od rodzaju lipoprotein, przez które jest transportowany:

• cholesterol LDL (ang. low-density lipoprotein) – tzw. zły cholesterol; frakcja o niskiej gęstości; wykazuje działanie zapychające naczynia krwionośne;
• cholesterol HDL (ang. high-density lipoprotein) – tzw. dobry cholesterol; frakcja o wysokiej gęstości; odpowiada za transport cholesterolu do wątroby, w której dochodzi do rozkładu tego tłuszczu; dzięki temu obniża się poziom cholesterolu w organizmie.

Zaburzenia gospodarki lipidowej, w tym poziomu cholesterolu, przyczyniają się do wystąpienia wielu chorób. Podwyższony poziom tego lipidu prowadzi do odkładania się blaszki miażdżycowej w ściankach naczyń krwionośnych. Z kolei miażdżyca może doprowadzić do choroby wieńcowej, udaru, zawału serca lub zapalenia trzustki. Są to schorzenia, które mogą doprowadzić do śmierci. Cholesterol jest również głównym składnikiem kamieni żółciowych. 

Nadmiar cholesterolu

Aktualnie hipercholesterolemię zaliczamy do chorób cywilizacyjnych. Czasem powodem zbyt wysokiego poziomu cholesterolu we krwi są uwarunkowania genetyczne.

Najczęściej odpowiada za to zła dieta, która polega na spożywaniu:

• zbyt dużej ilości kalorii,
• tłustych potraw,
• wysoko przetworzonych produktów,
• małej ilości warzyw, owoców i błonnika.

Dodatkowo towarzyszy temu niski stopień aktywności fizycznej oraz nadmierne spożywanie alkoholu i palenie papierosów.  

Innym powodem hipercholesterolemii są upośledzenie wydalania cholesterolu z żółcią, zaburzone przemiany metaboliczne tego lipidu, cukrzyca lub choroby nerek. 

Niedobór cholesterolu

Niedobór cholesterolu w organizmie również może być groźny, ponieważ uczestniczy on w licznych procesach metabolicznych, np. synteza niektórych hormonów i witaminy D. Cholesterol buduje także błony komórkowe organizmu.

Powodami jego obniżonego poziomu mogą być:

• niedożywienie,
• upośledzenie produkcji w wątrobie,
• zaburzenia wchłaniania z przewodu pokarmowego,
• zbyt duże wydalanie z żółcią,
• zwiększony rozpad cholesterolu. 

Pamiętaj, aby regularnie kontrolować ilość cholesterolu. Poza określeniem poziomu cholesterolu całkowitego zbadaj poziom frakcji HDL i LDL. 

Jakie są normy cholesterolu u dorosłych? 

Normy cholesterolu u dorosłych zależą od płci i występowania chorób przewlekłych:

• cholesterol całkowity (TC) – prawidłowa ilość u zdrowej, dorosłej osoby powinna wynosić poniżej 190 mg/dl; w przypadku występowania chorób współistniejących, takich jak cukrzyca, choroba wieńcowa lub u osób będących w grupie ryzyka wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych wartość ta powinna być mniejsza – poniżej 175 mg/dl;
• cholesterol LDL – jego prawidłowy poziom to poniżej 115 mg/dl; u osób z grupy ryzyka odpowiednia wartość to mniej niż 100 mg/dl, a u osób z chorobami współistniejącymi poniżej 70 mg/dl;
• cholesterol HDL – jego właściwy poziom to powyżej 40 mg/dl u mężczyzn i 45 mg/dl u kobiet; u kobiet poziom „dobrego cholesterolu” jest wyższy dzięki korzystnemu wpływowi żeńskich hormonów (estrogenów) na poziom tej frakcji w organizmie.   

Wyniki poziomu cholesterolu zawsze konsultuj z lekarzem. Specjalista oceni, czy do obniżenia poziomu wystarczy dieta, czy niezbędne będzie wprowadzenie leczenia farmakologicznego.

Pamiętaj, że każde laboratorium diagnostyczne określa swoją normę cholesterolu, która może nieco różnić się między placówkami. 

Normy cholesterolu u dzieci – jakie są?  

Problem ze zbyt wysokim poziomem cholesterolu dotyczy coraz młodszych osób. Czasem już u 2-letnich dzieci obserwuje się powstawanie blaszek miażdżycowych. Prowadzi to do rozwoju miażdżycy już przed 10. rokiem życia. Podwyższony poziom cholesterolu u tak małych dzieci jest spowodowany występowaniem określonych czynników genetycznych.

U dzieci z podwyższonym poziomem tego lipidu możemy zaobserwować pojawienie się tzw. kępek żółtych wokół oczu lub na innych częściach ciała. Są to twarde, żółtawe grudki, które są złogami cholesterolu pod skórą. Inne czynniki powodujące wzrost poziomu tego tłuszczu u dzieci to brak aktywności fizycznej oraz zła dieta. Hipercholesterolemię często mają dzieci z nadwagą lub otyłe. 

Normy cholesterolu u dzieci: 

• cholesterol całkowity – poniżej 170 mg/dl, 
• cholesterol LDL – poniżej 110 mg/dl, 
• cholesterol HDL – powyżej 35 mg/dl.  

Jak przygotować się do badania poziomu cholesterolu? 

• Badanie poziomu cholesterolu we krwi jest wykonywane na czczo. Oznacza to, że ostatni posiłek musisz spożyć do godziny 18:00 w dniu poprzedzającym pobranie materiału.
• Na badanie udaj się rano.
• Przez tydzień przed badaniem stosuj zbilansowaną, lekkostrawną dietę, aby wynik był wiarygodny.

Jak dbać o właściwy poziom cholesterolu? 

Aby utrzymać ilość cholesterolu na prawidłowym poziomie, zadbaj o dwie rzeczy: aktywny tryb życia i odpowiednią dietę.

Dieta 

Według badań ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych oraz tłuszczów trans ma największy wpływ na obniżenie poziomu cholesterolu. Znajdują się one w tłustym mięsie (wołowina, wieprzowina) i produktach mięsnych (wędlinach, parówkach, kiełbasach) oraz tłustych produktach mlecznych (śmietana).

Według zaleceń ogranicz spożycie mięsa i jego przetworów do 350-500 g tygodniowo.

Do diety wprowadź błonnik pokarmowy, który przyczynia się do obniżenia poziomu cholesterolu we krwi.

Znajduje się on w:

• owocach,
• warzywach,
• produktach pełnoziarnistych,
• nasionach strączkowych.

Kolejnymi produktami, które możesz wprowadzić do diety, są stanole i sterole roślinne. Mają one podobną budowę do cząsteczki cholesterolu. Ograniczają wchłanianie cholesterolu, przez co obniżają jego poziom.

Badania wskazują, że spożycie 2 g stanoli i steroli roślinnych dziennie może obniżyć poziom cholesterolu o 10%.

Te związki są dodawane do coraz większej ilości produktów spożywczych, takich jak margaryny czy pasty do smarowania.

Do diety wprowadź także orzechy i tłuste ryby, które zawierają nienasycone kwasy tłuszczowe obniżające poziom cholesterolu we krwi.

Wiele osób unika spożywania jajek, które przez długi czas były uznawane za produkt podwyższający poziom cholesterolu. Co prawda zawierają one wysoką zawartość cholesterolu, ale są bogate w inne ważne składniki odżywcze. Według przeprowadzonych analiz spożywanie jednego jajka dziennie nie zwiększa ryzyka rozwoju chorób układu krążenia.

Dodatkowo nie jedz słodyczy, odstaw alkohol i rzuć palenie, które wpływa niekorzystnie na układ sercowo-naczyniowy. 

Aktywność fizyczna

Aktywność fizyczna powinna być przede wszystkim regularna. Ćwiczenia wykonuj 3-4 razy w tygodniu przez co najmniej 30 minut. Preferowanymi aktywnościami są marsze, bieganie, nordic walking, pływanie. Intensywność treningu powinna być dopasowana do możliwości fizycznych danej osoby. 

Aktywność fizyczna powinna być przede wszystkim regularna. Ćwiczenia wykonuj 3-4 razy w tygodniu przez co najmniej 30 minut. Intensywność treningu dopasuj do swoich możliwości. 

Lekarz po stwierdzeniu hipercholesterolemii w pierwszej kolejności zaleca zmianę trybu życia. Jeśli dieta i aktywność fizyczna nie obniżą poziomu cholesterolu, wprowadza się leczenie farmakologiczne.  

Przeczytaj również:
Cholesterol – jakie są normy i rodzaje? Jak przebiega leczenie?