Cykl miesiączkowy. Fazy, ile trwa, dni płodne, zaburzenia

Co to jest cykl miesiączkowy? 

Cykl miesiączkowy (inaczej cykl menstruacyjny) to wszystkie zmiany zachodzące w Twoim ciele, które występują z pewną regularnością. Ich celem jest stworzenie dogodnych warunków, które są potrzebne Twojemu organizmowi do ewentualnego zapłodnienia komórki jajowej i zagnieżdżenia powstałego zarodka.  

Przemiany te zachodzą w: 

• macicy i jajnikach,  
• nabłonku wyściełającym pochwę,  
• gruczołach piersiowych, 
• szyjce macicy [1].  

Najbardziej zauważalnym symptomem jest krwawienie z pochwy występujące ok. co miesiąc.  

Występowanie cyklu miesiączkowego jest ściśle związane z prawidłową produkcją, wydzielaniem i funkcją hormonów związanych z podwzgórzem, przysadką mózgową i jajnikami. Podwzgórze odpowiada za wydzielanie m.in. gonadoliberyny (GnRH), która pobudza przysadkę do uwalniania gonadotropin – folitropiny (FSH) i lutropiny (LH). Wpływ gonadotropin na jajniki doprowadza do wytwarzania w ich strukturach hormonów steroidowych – estrogenów i progesteronu [2]. 

Ile trwa cykl miesiączkowy? 

Długość cyklu menstruacyjnego jest kwestią indywidualną. Jeśli jesteś dorosłą kobietą, Twój cykl miesiączkowy może trwać od 23 do 33 dni [2]. Jeśli jesteś młodą dziewczyną, długość Twojego cyklu będzie wynosiła od 21 do 45 dni [3].

Cykl miesiączkowy – fazy 

Jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia komórki jajowej, ciałko żółte po 11 dniach zanika, tworząc tzw. ciałko białawe, a w błonie śluzowej macicy dochodzi do skurczu naczyń krwionośnych, co poprzedza wystąpienie kolejnej miesiączki. W przypadku zapłodnienia ciałko żółte zwiększa swoje rozmiary i przekształca się w czynne hormonalnie tzw. ciałko żółte ciążowe. Endometrium natomiast przekształca się w błonę doczesną [5]. 

Cykl miesiączkowy a dni płodne 

Stosunek płciowy w trakcie dni płodnych może doprowadzić do zapłodnienia komórki jajowej przez plemniki. Aby określić dni płodne, przyda Ci się znajomość długości życia komórek rozrodczych u ludzi. Plemnik zachowuje zdolność do zapłodnienia przez 72 godziny od wytrysku, a czas życia komórki jajowej szacuje się na 48 godzin [6]. 

Okres płodny występuje zatem od 3 dni przed do 2 dni po wystąpieniu owulacji. 

Zdarza się jednak, że plemnik jest w stanie zapłodnić komórkę jajową nawet do 6 dni od ejakulacji (wytrysku). W tej sytuacji przy oszacowywaniu okresu płodnego należy odpowiednio zwiększyć jego długość. 

Inna metoda obliczania dni płodnych bazuje na czasie trwania najkrótszego i najdłuższego cyklu miesiączkowego w przeciągu ostatnich 6 miesięcy.

W tym przypadku: 

• od czasu trwania najdłuższego cyklu odejmij 18 dni, co jest początkiem Twoich dni płodnych; 
• od czasu trwania najkrótszego cyklu odejmij 11 dni, dzięki czemu uzyskasz termin zakończenia okresu płodnego [2].  

Cykl miesiączkowy – jak liczyć? 

Pierwszy dzień krwawienia miesiączkowego uznaje się za początek cyklu menstruacyjnego. 

Czas trwania poszczególnych faz cyklu miesiączkowego jest różny, w zależności od fazy cyklu [2,5]: 

Jakie są zaburzenia cyklu miesiączkowego?

Wskutek różnych czynników możesz zmagać się z zaburzeniami cyklu miesiączkowego. Każde z odstępstw od normy zostało opisane poniżej. 

Brak miesiączki (amenorrhea) 

Brak krwawienia z dróg rodnych może mieć dwa podłoża:

• pierwotne – niewystąpienie miesiączki do 14. roku życia,
• wtórne – mówimy o nim, jeśli miesiączkujesz, ale menstruacja nie pojawia się u Ciebie przez co najmniej 3 miesiące.

Przyczynami pierwotnego braku krwawienia mogą być:

• występowanie wad anatomicznych, np. przegroda poprzeczna pochwy czy zarośnięcie błony dziewiczej;
• choroby genetyczne, np. zespół Turnera czy zespół braku wrażliwości na androgeny;
• dysfunkcja podwzgórza związana np. z nadmiernym stresem, zaburzeniami odżywiania i zbyt intensywną aktywnością fizyczną [7, 8].

Do przyczyn wtórnego braku krwawienia zaliczamy:

• ciążę (najczęstsza przyczyna),
• hiperprolaktynemię, czyli podwyższony poziom prolaktyny we krwi,
• niedoczynność tarczycy,
• zespół policystycznych jajników (PCOS),
• wpływ stosowanych leków,
• zaburzenia odżywiania,
• zbyt intensywne ćwiczenia fizyczne,
• stres [7].

Miesiączki krwotoczne (menorrhagia) 

Miesiączki krwotoczne to występujące regularnie, ale przedłużające się i nadmiernie obfite miesiączki. Jeśli występują, możesz utracić wówczas ponad 80 ml krwi.  

Do tego zaburzenia mogą doprowadzić: 

• polipy,  
• mięśniaki, 
• rozrost i rak endometrium, 
• leki przeciwkrzepliwe (nazywane lekami rozrzedzającymi krew), 
• zaburzenia krzepnięcia [7]. 

Bolesne miesiączkowanie (dysmenorrhea) 

Silne dolegliwości bólowe związane z krwawieniem miesiączkowym przyjmują postać zaburzeń: 

• pierwotnych – dotykają kobiet od początku miesiączkowania, 
• wtórnych – pojawiają się po uprzednich bezbolesnych menstruacjach.  

Przyczynami bolesnego miesiączkowania są: 

• endometrioza, 
• mięśniaki i polipy macicy, 
• zrosty pooperacyjne,  
• stany zapalne w miednicy [7]. 

Zaburzenia regularności cyklu miesiączkowego 

Do nieprawidłowości związanych z regularnością miesiączkowania zaliczamy: 

• rzadkie miesiączkowanie (oligomenorrhoea) – pojawia się co 35-90 dni; jego przyczynami są nieprawidłowa masa ciała, PCOS (zespół policystycznych jajników), hieprolaktynemia, ciąża urojona i choroby przewlekłe [7]; 
• częste miesiączkowanie (polimenorrhoea) – cykl trwa poniżej 22 dni [2]. 

Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS) 

PMS występuje nawet u 15% kobiet [2]. Jest to zbiór objawów somatycznych i psychicznych pojawiających się w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego. Symptomy mijają podczas menstruacji. Etiologia tego zaburzenia nie jest znana, a jego przebieg może znacząco różnić się u poszczególnych kobiet. 

Przykładowe objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego:

• zmęczenie, 
• drażliwość, 
• wahania nastroju, 
• stany depresyjne, 
• obniżenie libido,  
• wzmożony apetyt i pragnienie, 
• wzdęcia, 
• wymioty, 
• bóle głowy, 
• zawroty głowy, 
• trądzik, 
• bóle mięśniowo-stawowe, 
• tkliwość piersi [2,9]. 

Cykl menstruacyjny to następujące kolejno po sobie zmiany w ciele kobiety. Są one niezbędne do zapłodnienia komórki jajowej, a w dalszej kolejności zagnieżdżenia powstającego w jego wyniku zarodka. Zbyt obfite krwawienia, brak miesiączki, za długi lub za krótki cykl to niektóre z zaburzeń, które powinny skłonić Cię do wizyty w gabinecie ginekologicznym. 

Przeczytaj również:
Zaburzenia miesiączkowania – jakie są ich przyczyny?