Zapalenie wsierdzia. Czym może skutkować?

Zapalenie wsierdzia – co to jest? 

Wsierdzie to cienka błona, która pokrywa wnętrze serca. Jej zakażenie nazywamy infekcyjnym zapaleniem wsierdzia (IZW). Może ono rozwinąć się również w obrębie sztucznie wstawionych mechanizmów – protezach zastawek czy rozrusznikach.  

Infekcyjne zapalenie wsierdzia dotyka raczej mężczyzn, szczególnie po 50. roku życia. W Polsce rocznie zapada na nią 3 tysiące osób. Nie jest to choroba częsta, ale wiąże się z poważnymi konsekwencjami. Dla niektórych pacjentów może nawet zakończyć się śmiercią. 

Przyczyny zapalenia wsierdzia 

Główną przyczyną zapalenia wsierdzia (90% przypadków) są bakterie. Najczęściej są to gronkowce (szczególnie gronkowiec złocisty), paciorkowce i enterokoki. Rzadziej zapalenie wsierdzia powodują grzyby i prątki gruźlicy.  

Większe ryzyko infekcyjnego zapalenia wsierdzia występuje w przypadku: 

• sztucznej zastawki w sercu, 
• stymulatora serca („rozrusznika”), 
• wkłucia centralnego (cewnika w żyle służącego m.in. do pobierania krwi czy podawania leków), 
• wad serca i zastawek, 
• choroby reumatycznej lub infekcyjnego zapalenia wsierdzia w przeszłości, 
• słabej odporności, np. z powodu zakażenia wirusem HIV lub stosowania leków immunosupresyjnych, 
• stosowania narkotyków dożylnie. 

Zapalenie wsierdzia – objawy 

Na rozwój infekcyjnego zapalenia wsierdzia mogą wskazywać: 

• gorączka lub stan podgorączkowy, 
• pocenie się i dreszcze, 
• złe samopoczucie, 
• osłabienie, 
• spadek masy ciała, 
• bóle mięśniowo-stawowe, 
• nudności i wymioty. 

Pozostałe objawy IZW zależą od tego, która część serca jest zajęta chorobą – lewa czy prawa. 

Przy lewostronnym zapaleniu wsierdzia mogą występować: 

• ból pleców, brzucha, klatki piersiowej, 
• niewyraźne widzenie, 
• duszność, 
• zawroty głowy, 
• łatwe męczenie się podczas wysiłku, 
• osłabienie mięśni, problemy z mową, zmiana zachowania. 

Przy zajęciu prawej części serca: 

• zapalenie płuc, 
• duszność, 
• kaszel,  
• ból w klatce piersiowej, który zmienia swoje nasilenie podczas oddychania (tzw. ból opłucnowy), 
• krwioplucie.  

Dla IZW charakterystyczne są również następujące zmiany: 

• wybroczyny na skórze lub pod paznokciami w czerwonym lub czerwonobrunatnym kolorze nieblednące przy ucisku,  
• czerwone guzki na palcach dłoni i stóp, którym towarzyszy ból (tzw. guzki Oslera), 
• objaw Janewaya, czyli krwotoczne plamy na dłoniach i podeszwach,  
• plamki Rotha, czyli wybroczyny z bladym środkiem na siatkówce. 

Diagnostyka zapalenia wsierdzia 

Podstawa diagnostyki infekcyjnego zapalenie wsierdzia to: 

• pobranie krwi na posiew, 
• badanie echokardiograficzne (ECHO). 

Posiew krwi ma na celu poszukiwanie bakterii lub grzybów odpowiedzialnych za rozwój IZW. Krew jest pobierana kilka razy z zachowaniem odpowiednich odstępów. 

Podczas badania ECHO lekarz ogląda serce i poszukuje w nim zmian charakterystycznych dla IZW. Dostępne są dwa rodzaje tego badania – ECHO przezklatkowe i przezprzełykowe. Zwykle rozpoczyna się od ECHO przezklatkowego, które polega na przyłożeniu głowicy aparatu USG do ściany klatki piersiowej. ECHO przezprzełykowe polega na umieszczeniu przez jamę ustną w przełyku specjalnej sondy.   

Jak przebiega leczenie zapalenia wsierdzia? 

Jeżeli rozpoznano u Ciebie infekcyjne zapalenie wsierdzie, musisz udać się do szpitala. Kluczowym elementem leczenia są antybiotyki podawane dożylnie. Stosuje się je do 6 tygodni lub dłużej w przypadku IZW na sztucznej zastawce serca. Zwykle dołącza się również profilaktycznie leczenie przeciwgrzybicze. 

U niektórych chorych na IZW konieczne może okazać się leczenie kardiochirurgiczne.  

Operację wykonuje się, gdy: 

• terapia zakażenia nie przynosi poprawy, 
• występuje ciężka niewydolność serca, 
• zmiany w sercu są bardzo duże.   

Zapalenie wsierdzia – rokowania 

Infekcyjne zapalenie wsierdzia to poważna choroba. Może doprowadzić do wielu powikłań – niewydolności serca, uszkodzenia zastawek, udaru mózgu, niewydolności nerek czy zapalenia mięśnia sercowego. U niektórych chorych kończy się zgonem. Śmiertelność w wyniku zapalenia wsierdzia sięga nawet 25%.  

Najgorsze rokowanie dotyczy osób w podeszłym wieku i małych dzieci, pacjentów z niedawno wszczepioną zastawką, cukrzyków. 

Zapalenie wsierdzia a gorączka reumatyczna 

Gorączka reumatyczna pojawia się jako powikłanie bakteryjnego zapalenia gardła (anginy), którego przyczyną są paciorkowce. Typowo występuje 2-3 tygodnie po infekcji, najczęściej u dzieci. Najbardziej niebezpiecznym przejawem gorączki reumatycznej jest choroba reumatyczna serca, która może zajmować także inne części serca – położone najbardziej na zewnątrz osierdzie oraz sam mięsień sercowy. Dodatkowo pacjentowi może doskwierać gorączka, zapalenie stawów, wysypka i niezależne od jego woli powtarzające się ruchy nóg, rąk i tułowia.  

W związku z szerokim dostępem do antybiotyków, gorączka reumatyczna występuje obecnie rzadko. W leczeniu pomocne są antybiotyki i preparaty przeciwzapalne, np. kwas acetylosalicylowy.  

Ważne jest szybkie rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia infekcyjnego zapalenia wsierdzia. Jeśli zauważysz u siebie niepokojące objawy, które mogą wskazywać na IZW, koniecznie zgłoś się do lekarza.  

Przeczytaj również:
Czy serce może pęknąć? Zespół złamanego serca