Guzki Heberdena – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Czym są guzki Heberdena? 

Guzki Heberdena stanowią określenie na charakterystyczne zmiany guzowate występujące w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów rąk. Lokalizują się w obrębie powierzchni grzbietowej stawów międzypaliczkowych dalszych, czyli tych zlokalizowanych bliżej paznokci. Mogą pojawić się na każdym z palców ręki i zwykle są niebolesne. Guzki Heberdena są zbudowane z nagromadzenia tkanki kostnej i chrzęstnej, czasem towarzyszy im miejscowy odczyn zapalny [1-3].

Guzki Heberdena – przyczyny 

Przyczyną powstawania guzków Heberdena jest choroba zwyrodnieniowa stawów palców rąk. W wyniku działania różnych czynników dochodzi do przeciążenia i powstawania uszkodzeń powierzchni stawów palców rąk. Prowadzi to do rozwoju stanu zapalnego, obrzęku i zanikania chrząstki stawowej. Powstają także podokostnowe torbiele i dochodzi do przerostu tkanki kostnej w okolicy stawów. Wszystko to prowadzi do powstawania zmian przyjmujących postać zgrubień, które są nazywane guzkami Heberdena.  

Wyróżnia się dwie postaci guzków Heberdena: 

• pierwotną – przyczyna wystąpienia choroby pozostaje nieznana; 
• wtórną – wywołana przez określone nieprawidłowości budowy stawów lub choroby ogólnoustrojowe. 

Do najczęstszych wtórnych przyczyn choroby zwyrodnieniowej stawów rąk można zaliczyć: 

• urazy przewlekłe, np. w sporcie lub pracy zawodowej, 
• hemochromatoza, choroba Wilsona, 
• nadczynność przytarczyc, 
• akromegalia, 
• chondrokalcynoza, 
• dna moczanowa, 
• reumatoidalne zapalenie stawów. 

W przypadku pierwotnej choroby zwyrodnieniowej stawów nie ma jasno określonej przyczyny. Wyróżnia się jedynie czynniki ryzyka, wśród których wymienia się: 

• starszy wiek, 
• pewne mutacje genetyczne, 
• płeć żeńska, 
• niektóre rodzaje pracy zawodowej, m.in. krawiectwo, zawodowa gra na skrzypcach [1-6]. 

Guzki Heberdena – objawy 

Guzki Heberdena tworzą guzowate zgrubienia w obrębie stawów międzypaliczkowych dalszych rąk. Mogą pojawiać się na każdym z palców i zwykle są bezbolesne. Oprócz guzków Heberdena w chorobie zwyrodnieniowej stawów występują także inne objawy. Podstawową dolegliwością jest ból w obrębie stawów. Ma on różne nasilenie. Występuje zazwyczaj podczas ruchu w stawie objętym chorobą. W zaawansowanym stadium schorzenia ból stwierdza się także w nocy i spoczynku.  

Charakterystyczną cechą bólu w chorobie zwyrodnieniowej stawów jest jego największe nasilenie podczas pierwszych ruchów po czasie bezruchu (jest to tzw. ból startowy).  

W miarę wykonywania kolejnych ruchów nasilenie bólu zmniejsza się. Kolejnymi obserwowanymi objawami w chorobie zwyrodnieniowej stawów rąk są ograniczenie ruchomości w stawach i sztywność poranna trwająca do 30 minut.  

Oprócz guzków Heberdena w chorobie zwyrodnieniowej stawów rąk obserwuje się powstawanie tzw. guzków Boucharda. Są to podobne zmiany, które lokalizują się w obrębie stawów międzypaliczkowych bliższych rąk [1-6].  

Guzki Heberdena – diagnostyka 

Diagnostyką i leczeniem choroby zwyrodnieniowej stawów zajmują się zwykle lekarz rodzinny, reumatolog i ortopeda. W celu rozpoznania choroby zwyrodnieniowej stawów rąk lekarz ogląda dłonie i występujące w obrębie palców guzki Heberdena i Boucharda. Ważne jest także zebranie wywiadu dotyczącego dolegliwości odczuwanych przez chorego.  

Stwierdzenie objawów i zmian w obrębie stawów pozwala na rozpoznanie choroby.  

Niekiedy diagnostykę uzupełnia się o wykonanie zdjęcia RTG, na którym widoczne są cechy choroby zwyrodnieniowej stawów: 

• zwężenia szpary stawowej, 
• torbiele zwyrodnieniowe w nasadach kości tworzących staw, 
• zagęszczenia tkanki kostnej pod chrząstkami stawowymi, 
• wyrośla kostne na granicy chrzęstno-kostnej. 

Rzadziej wykonuje się inne badania obrazowe – USG, tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny [1-6].  

Guzki Heberdena – leczenie 

W leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów rąk i towarzyszących jej guzków Heberdena stosuje się: 

• metody niefarmakologiczne – dużą wagę przykłada się do odpowiedniej aktywności fizycznej, która ma na celu wzmocnienie mięśni i uelastycznienie stawów. Ważne jest także stosowanie rehabilitacji i zabiegów z zakresu fizjoterapii. Niekiedy zakłada się specjalne ortezy zabezpieczające stawy, m.in. staw śródręczno-paliczkowy kciuka; 
• metody farmakologiczne – w terapii farmakologicznej stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne, które zmniejszają ból i stan zapalny, co poprawia jakość życia i sprawność ruchów. Stosuje się je zwykle w formie doustnej, rzadziej jako maści lub żele miejscowo nakładane na skórę. W celu łagodzenia bólu czasem podaje się także tramadol (słaby opioid) i leki przeciwdepresyjne. Pewne miejsce w terapii zajmują także tzw. wolno działające leki objawowe, wśród których duże zastosowanie w chorobie zwyrodnieniowej stawów rąk ma siarczan chondroityny. Czasem zaleca się także przyjmowanie kwasu hialuronowego, będącego jednym z budulców chrząstki stawowej; 
• operacyjne – w przypadku guzków Heberdena i choroby zwyrodnieniowej stawów rąk ma ono bardzo ograniczone zastosowanie. Dużo częściej stosuje się je w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego i biodrowego [1-6].  

Guzki Heberdena są dość częstym objawem choroby zwyrodnieniowej stawów rąk. Jest ona jednym z najczęstszych przewlekłych schorzeń dotyczących stawów w tej lokalizacji. Zarówno guzki, jak i inne objawy choroby zwyrodnieniowej stawów mogą w znacznym stopniu wpływać niekorzystnie na codzienne funkcjonowanie. Ważne jest więc wczesne rozpoznanie problemu i wdrożenie odpowiedniego leczenia, które ma na celu zmniejszenie nasilenia dolegliwości i spowolnienie rozwoju choroby. 

Przeczytaj również:
Choroba zwyrodnieniowa stawów – objawy, rozpoznanie, leczenie