Hiszpanka. Czy śmiercionośna grypa jeszcze nam zagraża?

Hiszpanka – co to za choroba? 

„Hiszpanka” to potoczna nazwa grypy, która rozprzestrzeniła się na całym świecie w latach 1918-1920. Według niektórych źródeł mogła pochłonąć nawet 100 milionów ofiar. Nazwa tej choroby była związana z ówczesną sytuacją polityczną. Ponieważ Hiszpania nie brała udziału w I wojnie światowej, nie ulegała cenzurze wojennej. Zatem większość informacji na temat szalejącej na świecie grypy docierała właśnie z Hiszpanii. Dlatego też właśnie temu krajowi przypisano jej początek i nazwę. 

Warto wiedzieć, że śmiercionośna hiszpanka przyczyniła się do rozwoju medycyny, czego przykładem jest m.in. odkrycie wirusa grypy w 1933 r. 

Hiszpanka – przyczyny 

Do rozwoju hiszpanki przyczynił się wirus grypy typu H1N1. Uważa się, że wiosną 1918 r. w materiale genetycznym wirusa nastąpiła mutacja. Badacze do dziś nie są zgodni, gdzie na świecie nastąpiło pierwsze zachorowanie. Niektóre źródła mówią o północnej Francji, Azji lub Ameryce.  

Zupełnie nowy wariant ptasiej grypy pomieszanej z innymi odmianami grypy ludzkiej miał powstać w organizmie świni. Niebezpieczeństwo nowego wirusa polegało na tym, że układ odpornościowy nie rozpoznawał go jako czegoś obcego, z czym trzeba walczyć. Efektem tego była wysoka zakaźność.  

Dlaczego hiszpanka była tak śmiertelna? 

Hiszpanka była śmiertelna głównie dla dzieci poniżej 5. roku życia, osób starszych powyżej 65 lat oraz zdrowych osób pomiędzy 20. a 40. rokiem życia. Do dziś nie wiadomo, dlaczego akurat młodzi, silni ludzie byli tak bardzo podatni na ten szczep grypy. Według niektórych teorii ich układ immunologiczny w wyniku zakażenia wirusem H1N1 reagował w sposób niekontrolowany, atakując także swój własny organizm. Śmiertelność hiszpanki potęgowały także inne choroby zakaźne, m.in. czerwonka.  

Naukowcy usiłowali ustalić różnice między hiszpanką (lata 1918-1920) a epidemią grypy z lat 1889-1890, kiedy umierali głównie ludzie starsi i dzieci. Spekulowano wówczas, że podczas hiszpanki zmarło mniej osób w podeszłym wieku, ponieważ nabyły one odporność w trakcie epidemii z końca XIX wieku. 

W 1997 r. badacze odnaleźli utrzymane w zmarzlinie Alaski i Spitsbergenu ciała ofiar pandemii hiszpanki. Dzięki zachowanym w ich płucach wirusom grypy naukowcy byli w stanie odtworzyć pełny kod genetyczny choroby. Nadal nie jest jednak jasne, jaka część wirusa odpowiadała za jego ogromną zakaźność. 

Hiszpanka – objawy  

Hiszpanka wiązała się przede wszystkim z groźnymi powikłaniami dotyczącymi układu oddechowego.  

Najczęstszą przyczyną śmierci, a jednocześnie objawem kojarzonym ściśle z tą chorobą było krwotoczne zapalenie płuc.  

Zachorowanie na śmiercionośną grypę mogło wiązać się także z takimi dolegliwościami jak: 

• ból gardła, 
• ból głowy, 
• gorączka i dreszcze, 
• bóle kości i stawów, 
• sinica (niebieskawe, blade zabarwienie skóry w wyniku słabego utlenowania krwi),  
• bakteryjne nadkażenia płuc (na późniejszym etapie infekcji). 

Hiszpanka – leczenie 

W czasach hiszpanki nie znano antybiotyków, a wiedza medyczna była dosyć niewielka. Przy łagodnych objawach choroby lekarze zalecali pacjentowi odpoczynek w domu, nawadnianie się, jedzenie rosołu, a nawet spożywanie alkoholu. Jeśli przebieg choroby był cięższy, medycy poddawali chorego eksperymentom. Zalecali mu przyjmowanie wysokich dawek aspiryny i stosowali upusty krwi. Niestety zabiegi te nie tylko nie pomagały chorym, a wręcz mogły przyczynić się do ich śmierci. 

Hiszpanka – metody zapobiegania 

Ludność walczyła z pandemią poprzez:  

• izolację i kwarantannę,  
• częste dezynfekcje,  
• czyszczenie dróg i placów,  
• ograniczenie zgromadzeń publicznych, 
• utrzymanie higieny.  

Aby uchronić się przed zachorowaniem, lekarze zalecali również płukanie nosa i ust środkami odkażającymi. 

Czy ludzkości grozi kolejna epidemia na miarę śmiercionośnej hiszpanki?  

Co jakiś czas obserwujemy na świecie zachorowania na grypę odzwierzęcą. Przykładami są ptasia grypa w 1997 r. i w latach 2003-2007 r. czy też świńska grypa w 2009 r. Były one przyczyną zgonów wśród ludzi, jednak zakażenia nie osiągnęły tak dużej skali jak w przypadku hiszpanki.  

Wielu naukowców twierdzi, że kolejna pandemia może przyjść w każdej chwili. W związku z tym Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) już w 1999 r. zarządziła powołanie odpowiednich organów i komitetów, które sporządzą odpowiednie wytyczne na wypadek wybuchu nowej fali zachorowań. Mówi się, że następna pandemia grypy może rozprzestrzenić się na całym świecie tylko w trzy miesiące i zabić nawet sto milionów ludzi. Na szczęście w dzisiejszych czasach medycyna dysponuje wieloma skutecznymi narzędziami do walki z wirusem. 

Przeczytaj również:
Dżuma. Czy nadal grozi nam epidemia czarnej śmierci?