Indeks prozapalności diety – o czym nam mówi?

Czym jest indeks prozapalności diety? 

Indeks prozapalności diety (z ang. Dietary Inflammatory Index) to nowoczesny wskaźnik w dietetyce, który został opracowany w celu odzwierciedlenia potencjału prozapalnego określonego sposobu odżywiania. Niniejszy wskaźnik służy do oceny indywidualnej diety na kontinuum od najbardziej przeciwzapalnej do ekstremalnie prozapalnej.

System punktacji indeksu prozapalności diety opiera się przede wszystkim na wynikach badań naukowych, a nie na średnich populacyjnych wartościach lub zalecanym dziennym spożyciu. W tym celu wykorzystuje się głównie rezultaty dotychczasowych badań nad zależnościami między określonymi czynnikami żywieniowymi, w tym daną żywnością (np. czosnek, imbir, ryby), składnikami odżywczymi (np. wielonienasycone kwasy tłuszczowe Omega-3) i innymi związkami bioaktywnymi (np. flawonoidy), a sześcioma markerami stanu zapalnego, mianowicie białkiem C-reaktywnym (CRP), interleukinami (IL-1b, IL-4, IL-6, IL-10) oraz czynnikiem martwicy nowotworu alfa (TNF- α). 

Które składniki pokarmowe wykazują potencjał przeciwzapalny? 

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3  

Wykazują silny potencjał przeciwzapalny, wygaszają ostry stan zapalny (w wyniku wzrostu poziomu mediatorów antyzapalnych, takich jak choćby rezolwiny), zmniejszają wytwarzanie eikozanoidów prozapalnych, czego konsekwencją jest obniżenie stężenia biomarkerów zapalenia w osoczu krwi (np. CRP). Występują w tłustych gatunkach ryb (m.in.: łosoś, makrela atlantycka, śledź, pstrąg łososiowy, sardela) i owocach morza (np. homary, kraby, krewetki, małże), orzechach włoskich, siemieniu lnianym, nasionach chia oraz konopi siewnych, a także oleju lnianym i rzepakowym. 

Błonnik pokarmowy  

Odpowiednia podaż błonnika pokarmowego w codziennym jadłospisie (np. w formie warzyw, owoców, roślin strączkowych, pełnoziarnistych produktów zbożowych, migdałów, orzechów, pestek, nasion, gorzkiego kakao) przyczynia się do obniżenia ogólnoustrojowego procesu zapalnego, dzięki właściwościom przeciwzapalnym krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych i innych metabolitów mikrobioty jelitowej (tj. mikroorganizmów zasiedlających przewód pokarmowy człowieka). 

Polifenole  

Wysokie spożycie związków polifenolowych w diecie (m.in.: w postaci warzyw, owoców, nasion roślin strączkowych, gruboziarnistych produktów zbożowych, orzechów, migdałów, nasion, pestek, gorzkiego kakao, oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia, kawy, herbaty, czerwonego wytrawnego wina, ziół i przypraw) wiąże się ze zmniejszonym stężeniem markerów stanu zapalnego we krwi, za co w głównej mierze odpowiadają ich silne właściwości przeciwutleniające. 

Jaka dieta ma charakter przeciwzapalny? 

Przestrzeganie zdrowych nawyków żywieniowych, w tym wysokie spożycie grup żywności o dużej zawartości składników odżywczych i bioaktywnych związków jest związane ze zmniejszonym stężeniem wielu markerów procesu zapalnego.  

Jednym z najlepiej przebadanych modeli żywieniowych w tej materii jest dieta śródziemnomorska, która obfituje w świeże różnokolorowe warzywa i owoce, nasiona roślin strączkowych, orzechy, ziarna, pestki, jogurty, sery, tłuste gatunki ryb morskich, chudy drób, oliwę z oliwek z pierwszego tłoczenia i pełnoziarniste produkty zbożowe.  

Wyniki licznych dotychczas przeprowadzonych badań wykazały, iż odżywianie według wzorca diety śródziemnomorskiej wiąże się ze zmniejszeniem stężenia markerów zapalenia ogólnoustrojowego, takich jak CRP i IL-6, a także wzrostem adiponektyny, hormonu o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwcukrzycowych i przeciwmiażdżycowych. 

Składniki diety, które nasilają ogólnoustrojowy stan zapalny 

Nasycone kwasy tłuszczowe  

Znajdują się w dużych ilościach w takich produktach żywnościowych, jak kiełbasa, pasztet, kiszka, parówki, boczek, smalec, masło, śmietana, olej kokosowy, olej palmowy, słodycze i wyroby ciastkarskie. 

Izomery trans kwasów tłuszczowych  

Najczęściej występują w margarynach twardych (kostkowych), serach topionych, zupach w proszku, słodyczach, wyrobach ciastkarskich, lodach oraz żywności typu fast-food smażonej w głębokim oleju (w szczególności frytkach). 

Konsekwencje zdrowotne długotrwałego stosowania diety o wysokim potencjale prozapalnym  

• Zwiększone ryzyko rozwoju zawału mięśnia sercowego; 
• Zwiększone ryzyko zgonu; 
• Podwyższone ryzyko śmiertelności z powodu chorób sercowo-naczyniowych; 
• Nasilone ryzyko wystąpienia nowotworów, zwłaszcza raka jamy ustnej, krtani, gardła, trzustki, jelita grubego i płuc; 
• Zwiększone ryzyko wystąpienia depresji; 
• Nasilone ryzyko pojawienia się otyłości; 
• Podwyższone ryzyko wystąpienia zaburzeń mięśniowo-szkieletowych. 

Odżywianie według diety w stylu zachodnim, która obfituje w nasycone kwasy tłuszczowe i tłuszcze trans może nasilać ogólnoustrojowy stan zapalny w wyniku modulacji odpowiedzi zapalnej zależnej od receptorów Toll-podobnych (tj. białek, które są jednym z kluczowych elementów pierwszej linii obrony przed drobnoustrojami chorobotwórczymi), a także niekorzystnego wpływu na skład ilościowy i jakościowy mikroorganizmów jelitowych. 

Przeczytaj również:
Dieta nisko- czy wysokowęglowodanowa – która z nich lepiej odchudza?